Zoeken van woord naar betekenis is de traditionele manier van zoeken. U wilt informatie over een woord of woordgroep. U kunt deze op twee manieren vinden. De eerste manier is via het linkerframe op het beeldscherm. Hier staat een lijst met beginletters van de inmiddels in het ANW opgenomen woorden en woordgroepen. Door te klikken op de letter waarmee het door u gezochte woord begint, krijgt u het betreffende deel van de alfabetische woordenlijst. Deze lijst wordt in de loop van de tijd steeds langer. Door op het woord of de woordgroep te klikken waarover u informatie wilt hebben, wordt het artikel op het scherm geopend. U kunt vervolgens het gehele artikel of delen daarvan raadplegen. Kijk hier voor meer informatie over de artikelstructuur van het ANW.
De andere manier om informatie over woorden of woordgroepen op te vragen is met behulp van het zoekvenster dat midden op de pagina te vinden is. Hier kan het betreffende woord of de betreffende woordgroep rechtstreeks in het venster ingevuld worden. Een meelopende lemmalijst geeft daarbij direct aan welke woorden het ANW bevat die aan de gevraagde lettercombinatie voldoen. Het is bij het opvragen van informatie ook mogelijk om wildcards te gebruiken. Met een * kan een willekeurig aantal letters worden gezocht, met een ? wordt precies een willekeurige letter gezocht. De zoekvraag naar b*r levert dus een resultaat op variërend van beer tot burgemeester, de zoekvraag naar b??r levert woorden op als beer en bier.
Bij het zoeken via het zoekvenster wordt niet alleen in de lijst van beschikbare trefwoorden gezocht, maar ook in de velden Verbindingen, Spreekwoorden en Woordfamilie van de artikelen. De resultaten worden in eerste instantie gegeven op basis van relevantie. De zoekvraag b*r levert zo eerst alle trefwoorden op die beginnen met de letter b en eindigen op een r, ongeacht of er in de velden Verbindingen, Spreekwoorden en Woordfamilie woorden voorkomen die ook aan deze criteria voldoen, en vervolgens alle andere trefwoorden die binnen de velden Verbindingen, Spreekwoorden en Woordfamilie woorden bevatten die met de letter b en eindigen op een r. Het is ook mogelijk om alle gevonden resultaten strikt alfabetisch te sorteren.
Zoeken van betekenis naar woord is eigenlijk het tegenovergestelde van zoeken van woord naar betekenis. Vanuit een idee van de betekenis of van bepaalde kenmerken van een woord of woordgroep probeert u bij dat woord of die woordgroep uit te komen. Met deze functie zoekt u zowel in de betekenisomschrijvingen als in de semagrammen van de beschikbare woorden. Bij het gebruiken van deze functie zijn er twee mogelijkheden, die zowel apart als in combinatie met elkaar gebruikt kunnen worden.
De eerste zoekmogelijkheid werkt met een omschrijving van datgene waarnaar u op zoek bent. U wilt bijvoorbeeld weten welke woorden er in het ANW zijn opgenomen die aangeven dat er een bepaald geluid gemaakt wordt. U voert in het zoekscherm bij omschrijving in ‘geluid maken’ en krijgt dan als resultaat onder andere de werkwoorden bolderen, blèren, kukelen en kekken. Het is altijd goed om verschillende omschrijvingen te proberen; als ‘geluid maken’ niet het gewenste resultaat oplevert, kan er ook gezocht worden op ‘geluid voortbrengen’ of simpelweg op ‘geluid’. Hoe korter de zoekvraag, hoe meer resultaten er zullen verschijnen.
De tweede zoekmogelijkheid werkt aan de hand van een aantal vastgestelde categorieën. In de huidige versie van het ANW zijn nu alleen nog belangrijke categorieën als dier, persoon, plant en voorwerp beschikbaar. In de loop van de tijd wordt dit verder uitgebreid. Als u een bepaalde categorie hebt gekozen, opent er een scherm met een aantal vragen aan de hand waarvan u uw zoekvraag kunt specificeren. U hoeft deze uiteraard niet allemaal in te vullen om een goed resultaat te krijgen, maar hoe meer kenmerken u invult, hoe preciezer uw resultaat zal zijn.
U kunt beide zoekmogelijkheden ook combineren en op die manier de resultaten een bepaalde richting op sturen. Als u op zoek bent naar woorden voor geluiden die door dieren gemaakt worden, vult u in het zoekveld ‘geluid’ in en als categorie ‘dier’. Als resultaat krijgt u dan een overzicht van alle dieren waarvan in het woordenboek wordt aangegeven welk geluid ze maken.
Zoeken van kenmerken naar woorden is de meest geavanceerde manier waarop u in het ANW kunt zoeken. Via allerlei informatie die in de artikelen opgeslagen ligt, kunt u zoeken naar Woorden of naar Spreekwoorden of verbindingen. De mogelijkheden om informatie te zoeken zijn vrijwel onbeperkt. U kunt zoeken op informatie die op een willekeurige plaats in het artikel staat (selecteer dan 'hele artikel' in het linkerframe), maar ook gericht op informatie in een specifiek veld (selecteer dan een of meer van de overige velden in het linkerframe).
U kunt zoeken door in het rechterframe aan te geven of u informatie wilt zoeken over Woorden of over Spreekwoorden of verbindingen. Vervolgens kiest u in het linkerframe in welke categorie(ën) u deze informatie wilt vinden door op de betreffende categorie te klikken. Als u deze keuze gemaakt heeft, kunt u de gezochte informatie vervolgens in het rechterframe specificeren. Bv. kies in het rechterframe de optie 'woorden'. Kies vervolgens in het linkerframe de categorie 'spelling en uitspraak' en de subcategorie 'wijze van uitspraak'. Deze optie verschijnt nu in het rechterframe. Kies daar in het uitrolscherm vervolgens de optie 'Spaans' en klik op 'Zoek'. U krijgt dan als resultaat alle beschikbare woorden die in het Nederlands de Spaanse uitspraak min of meer behouden hebben.
Het is een zoekfunctie die enige creativiteit van de gebruiker vergt en die beter werkt naarmate men vertrouwder raakt met het systeem. Wij raden u aan om even de tijd te nemen om zelf verschillende dingen uit te proberen. Hieronder volgen nog enkele voorbeelden van zoekvragen, zodat u een beeld krijgt van de zoekmogelijkheden.
Werkwijze: selecteer rechts 'Woorden' en links 'Bijzonderheden gebruik' en kies vervolgens 'Taalvariëteit'. Kies nu in het uitrolmenu de optie '(vooral) in België'. Klik vervolgens op Zoek.
U kunt de actie ook combineren met een andere zoekactie. Als u bv. Vlaamse neologismen op het spoor wilt komen, kiest u links onder 'Bijzonderheden gebruik' '(vooral) in België' en daarna op de opties 'neologisme' onder 'Tijd'. Klik vervolgens op Zoek.
N.B. Bij de resultaten krijgt u niet alleen woorden te zien die in hun geheel '(vooral) in België' voorkomen, maar ook woorden die zowel in Nederland als in België in gebruik zijn. In die gevallen is een onderdeel van het betreffende woorden als voorkomend in België gekarakteriseerd, bv. een vaste verbinding of een meervoudsvorm. Klik het gehele artikel open om te zien welk onderdeel dat is.
Werkwijze: selecteer rechts 'Woorden' en links 'Relaties met andere woorden' en vervolgens 'Hyperoniem'. Kies nu in het uitrolmenu de optie 'is' en vul in het veld daarachter het woord bier in. Klik vervolgens op Zoek.
Werkwijze: selecteer rechts 'Spreekwoorden en verbindingen' en links 'Type'. Kies in het uitrolmenu rechts nu de optie 'Spreekwoord' en klik op Zoek.
Werkwijze: selecteer rechts 'Woorden' en links 'Multimedia' en vervolgens 'Geluid' en klik op Zoek.
Werkwijze: selecteer rechts 'Woorden' en links 'Spelling en uitspraak' en vervolgens 'Aantal lettergrepen'. Kies nu in het uitrolmenu de optie 'is gelijk aan' en vul in het veld daarachter het getal '7' in. Klik vervolgens op Zoek.
Werkwijze: Selecteer rechts 'Woorden' en links 'Bijzonderheden gebruik' en vervolgens 'Tijd'. Kies nu in het uitrolmenu de optie 'neologisme' en klik op Zoek.
Met deze zoekmogelijkheid kunt u zoeken in de voorbeeldzinnen die gebruikt worden in het ANW. U kunt zoeken op een of meer woorden, auteurs of bronnen en verder op datering of op een combinatie van deze opties. Als resultaat krijgt u een lijst waarin de voorbeeldzinnen standaard gesorteerd worden op relevantie, d.w.z. de voorbeeldzinnen met de meeste matches staan bovenaan. U kunt het materiaal zelf sorteren op volgorde van de lemma’s waarin ze voorkomen of op datering. In het bovenste gedeelte van het scherm kunt u ook zien hoeveel resultaten de zoekvraag heeft opgeleverd.