Het Algemeen Nederlands Woordenboek (ANW) is een corpusgebaseerd, digitaal woordenboek van het eigentijdse Nederlands in Nederland en Vlaanderen, in Suriname en in het Caraïbisch gebied. De taalperiode die het ANW bestrijkt, loopt van 1970 tot heden en valt min of meer samen met de naoorlogse generaties volwassen taalgebruikers. Het is een synchroon woordenboek, wat betekent dat het de eigentijdse taal beschrijft en in principe geen aandacht besteedt aan de herkomst ervan (etymologie). Een uitzondering is gemaakt voor de neologismen: de gegevens daarvan worden zo nauwkeurig mogelijk vastgelegd in een apart veld Etymologie. Ook in of via het veld Woordvorming is vaak etymologische informatie te vinden.
Het ANW richt zich op de standaardtaal in Nederland, Vlaanderen, Suriname en het Caraïbisch gebied (de voormalige Nederlandse Antillen). Het ‘Algemeen’ in de titel moet worden opgevat als: niet gebonden aan een bepaalde regio, een bepaalde groep personen of een bepaald vakgebied. Een uitzondering is gemaakt voor de jeugdtaal, die in toenemende mate van invloed is op het huidige Nederlands. Het hoofdaccent ligt op het geschreven Nederlands. Naast de woorden uit de kernwoordenschat worden in het ANW ook neologismen (nieuwe woorden, nieuwe verbindingen, nieuwe uitdrukkingen, nieuwe betekenissen van al bestaande woorden) beschreven.
Het ANW is een onlinewoordenboek in ontwikkeling en er ligt geen papieren versie aan ten grondslag. De woordenboekartikelen zijn hierop afgestemd en er is van meet af aan rekening gehouden met de mogelijkheden, eisen en problemen die aan het maken van een nieuw digitaal woordenboek verbonden zijn. Dat geldt voor de materiaalverzameling, de bewerking en de publicatie. Zo zijn afbeeldingen, video's of geluiden aan de beschrijving van de woordenboekartikelen toegevoegd op plaatsen waar dat relevant leek. Het is een interactief woordenboek. Aanvullingen en correcties op de inhoud zullen met vaste regelmaat verwerkt worden en commentaar van de gebruikers is daarom ook van harte welkom.
Als uitgangspunt voor de bewerking van woorden uit de kernwoordenschat gebruikt het ANW een eigen corpus van ruim 100 miljoen woorden dat speciaal voor dit project is samengesteld. Dit corpus bevat materiaal uit alle domeinen van de samenleving. Daarnaast wordt uitgebreid gebruikgemaakt van relevant materiaal uit andere bronnen, zoals het Corpus Hedendaags Nederlands (CHN) en internet. Meer informatie over de inhoud van het ANW-corpus is hier te vinden.
Het ANW wil diensten bewijzen aan gebruikersgroepen die uiteenlopen van geïnteresseerde leek tot professionele taalwetenschapper. Typerend voor het ANW is ook dat er niet alleen op de traditionele manier (van woord naar betekenis) gezocht kan worden, maar dat de lexicografische database op verschillende manieren benaderd kan worden.
De combinatie van de hoeveelheid informatie en de mogelijkheid alleen bepaalde informatie op te zoeken en te tonen, maakt het ANW zeer geschikt voor gebruik in het onderwijs, voor allerlei niveaus. Daarom stelden we een zevental lesplannen voor het middelbaar onderwijs beschikbaar waarin het ANW benut wordt. De lesplannen zijn gebaseerd op opdrachten van studenten van de Hogeschool van Amsterdam, gemaakt onder leiding van oud-ANW-redacteur dr. Josefien Sweep. Omdat de zoekmogelijkheden in het ANW inmiddels gewijzigd en uitgebreid zijn, worden de lesplannen geactualiseerd. Zodra dat gebeurd is, kunnen ze hier weer ingezien worden.
In de huidige versie van het ANW zijn 290.085 woorden opgenomen die behandeld zijn in 86.738 trefwoorden. De trefwoorden bevatten in totaal 45.945 betekenissen, 38.782 synoniemen, 271.376 voorbeeldzinnen, 140.345 combinaties, 9834 vaste verbindingen en 316 spreekwoorden. Verder zijn 4844 afbeeldingen, 736 video's en 178 geluiden opgenomen.
Een deel van de woorden in de trefwoordenlijst is cursief afgedrukt. Dit zijn artikelen die uitsluitend informatie geven over woordsoort, spelling, afbreking, verbogen en vervoegde vormen, woordvorming en bijzonderheden gebruik (zoals taalvariëteit). Deze artikelen bevatten nog geen betekenis, voorbeeldzinnen, combinaties, verbindingen e.d. Wel worden maximaal 25 voorbeeldzinnen (“concordanties”) uit het Corpus Hedendaags Nederlands (CHN) getoond. Indien het gezochte woord niet te vinden is in dat corpus wordt daarvan melding gemaakt.
Het ANW bevat op dit moment 57.701 trefwoorden met een minimaal profiel, waarvan een deel alsnog bewerkt zal worden.
Het ANW is een lexicografische database die iedere dag geüpdatet wordt en gestaag groeit. Het is zeker nog geen compleet en afgerond woordenboek waarin alle woorden van het Nederlands te vinden zijn. De redactie van het ANW streeft ernaar om de kernwoordenschat van het Nederlands zo volledig mogelijk te beschrijven en daarnaast informatie te bieden over tal van andere belangwekkende woorden uit onze taal. Verder besteedt het ANW uitgebreid aandacht aan neologismen (nieuwe woorden, nieuwe uitdrukkingen, nieuwe betekenissen van reeds bestaande woorden). Een flink deel van de beschreven neologismen is inmiddels volledig ingeburgerd en is gaan behoren tot de kernwoordenschat van het Nederlands.
is het ANW opgenomen in de European Dictionary Portal, het resultaat van de COST-actie European Network of e-Lexicography (ENeL). COST staat voor European Cooperation in Science and Technology.
levert het ANW de nieuwe woorden aan voor de Woordenlijst Nederlandse Taal, die in boekvorm en verkorte vorm te koop is als het Groene Boekje.
wordt door de Fryske Akademy met behulp van de editor en het materiaal van het ANW een Fries onlinewoordenboek gemaakt.
Kijk voor uitleg van de gehanteerde begrippen en de artikelstructuur van het ANW hier.
Publicaties over het ANW zijn te vinden in de literatuurlijst.
Hier vindt u een lijst van alle artikelen die inmiddels in het ANW opgenomen zijn. De lijst wordt ook getoond in het linkerframe van de applicatie.
De applicatie bevat links naar externe sites voor afbeeldingen, geluiden en video's. In het geval van afbeeldingen wordt een "postzegelformaat" van het plaatje getoond als voorbeeld. Wij gaan ervan uit dat dit toegestaan is volgens het Nederlandse auteursrecht. Indien het ANW linkt naar een afbeelding op uw site en u daar bezwaar tegen maakt, mail dan naar servicedesk@ivdnt.org.
De applicatie gebruikt een aantal componenten van de Apache Software Foundation, waaronder Tomcat, Lucene, Xalan, Log4J en Velocity. Deze componenten zijn beschikbaar onder de Apache License 2.0.
De applicatie gebruikt MySQL als database. Deze is beschikbaar onder de GNU General Public License.
De applicatie gebruikt c3p0 voor database connection pooling. Deze is beschikbaar onder de Lesser GNU Public License.
De applicatie gebruikt een aantal pictogrammen uit de Silk Icons verzameling. Deze mogen gebruikt, gewijzigd en gedistribueerd worden onder de voorwaarden van de Creative Commons Attribution 2.5 licentie. De pictogrammen zijn hier en daar aangepast aan onze eigen wensen.
Voor de applicatie is een querytaal ontwikkeld met de naam FunQy. Een korte introductie op FunQy is te lezen in dit artikel.
Als u vragen hebt over of problemen hebt met de applicatie: mail dan onze servicedesk.