zoen 1.0
Semagram (extra betekenisinformatie)
Een zoen…
is een liefkozing; is een aanraking; is een handeling
- [Geluid] kan een klappend geluidje ('mwah') geven
- [Waarneembaarheid] is soms door lippenstift zichtbaar als een afdruk in de vorm van twee lipjes (op een wang of op een papiertje)
- [Doel of bestemming] is bedoeld als teken van liefde, als teken van verzoening, als groet of als felicitatie
- [Plaats] wordt gewoonlijk gegeven op iemands mond of wang
- [Duur] heeft in het geval van een liefdeskus vaak een langere duur dan de korte symbolische kus
- [Frequentie] wordt als groet of felicitatie in België Nederland vaak drie keer op de wangen gegeven, terwijl dit in andere landen doorgaans twee keer is; wordt tegenwoordig als groet soms één keer op de wang gegeven in plaats van de gebruikelijke drie keer
- [Intensiteit] is zacht en in het geval van een liefdeskus intenser dan een symbolische kus
- [Betrokkene] wordt tussen twee mensen uitgewisseld, waarbij twee mannen elkaar alleen als stel zoenen, niet bij begroetingen, afscheid of felicitaties (dan kussen alleen vrouw-vrouw en man-vrouw)
- [Middel] wordt gegeven met de lippen en in het geval van een liefdeskus soms ook met de tong
- [Onderscheid of tegenstelling] onderscheidt zich eigenlijk niet van een kus of in elk geval niet duidelijk; is volgens sommigen volledig synoniem daarmee, maar volgens anderen is een zoen passioneler en erotischer, terwijl weer anderen als verschil noemen dat zoenen alleen wat uitgebreider en misschien wat luidruchtiger zijn (wat allemaal niet eenduidig door taaldata ondersteund wordt)
- [Voorbeeld of specimen] kan variëren van een klein zoentje op de wang tot een liefdeskus (mogelijk met de tong)
- [Overige] wordt soms gesymboliseerd door een 'x' of door '-x-'
Algemene voorbeelden
In 1499 schreef Erasmus instemmend over zijn ervaringen in Engeland: "Als je ergens heen gaat, word je met kussen ontvangen; bij het vertrek word je met kussen uitgelaten. Je komt terug, weer wachten je zoenen."
Sinds die zoen bij het eten is er iets gebeurd. Ze kunnen niet van elkaar afblijven en moeten de hele tijd om elkaar lachen.
Zijn zoenen voelden nat over mijn gezicht en hals.
Combinatiemogelijkheden
als subject bij een werkwoord
- blijven duren
Je zoen blijft duren.
als object bij een werkwoord
- ergens een zoen op drukken
- iemand een zoen geven
- ergens een zoen op geven
- een zoen krijgen
- een zoen verdienen
- een zoen willen
Ik gaf mijn grootvader een hand en drukte mijn waarheidlievende oma een zoen op haar vrije wang, die gloeide van verontwaardiging.
Ze stak haar handen uit, pakte de zijne en drukte er een zoen op.
Versavel liep naar de kinderen, die netjes in hun eetstoel zaten en gaf hen een zoen.
Ik heb hem nooit mijn moeder een zoen zien geven.
Ik pakte zijn hand en gaf er een zoen op.
Kom hier, je krijgt een zoen.
Geef me een andere these en je krijgt een zoen.
'Beekman verdient een zoen van de juf', zei Van In toen Hannelore hem om een uur of twee belde met de mededeling dat technici in Blankenberge druk bezig waren met het installeren van de camera's en dat Verkeer de gevraagde offerte had doorgemaild.
Ook haar vriendin wilde een zoen en me omhelzen, en me tegen zich aan drukken om me 'even te voelen'.
met adjectief ervoor
- een dronken zoen
Ze draaide haar hoofd weg om een dronken zoen te ontwijken.
- een dikke zoen
- een echte zoen
- een haastige zoen
- een kuise zoen
- een laatste zoen
- een lange zoen
- een lichte zoen
- een lieve zoen
- een natte zoen
- een snelle zoen
- een stevige zoen
- een tedere zoen
- een vluchtige zoen
- een voorzichtige zoen
- een vriendschappelijke zoen
- een vurige zoen
- een warme zoen
Iris kijkt hem aan en geeft hem een dikke zoen.
Wij moesten je een dikke zoen van haar geven, nietwaar Bettemie?
Marie komt langs en geeft mij drie dikke zoenen.
En ik stel die spuithoer hier iets voor, maar wat denk je, ze weet nog iets veel perversers. En ik laat het met me doen, in ruil voor een echte zoen. Een echte zoen in al zijn eenvoud. Dat is het enige wat me hier nog op de been houdt.
De dag was in een halve ruzie geëindigd, met haastige zoenen ten afscheid.
Ze glimlachte opnieuw, vermoeid deze keer, en gaf me een haastige zoen op mijn wang.
Hij dronk zijn Duvel leeg en gaf haar een kuise zoen op de wang.
Ze kwam Casper een laatste zoen brengen.
Ik drukte mama een laatste zoen op haar voorhoofd, schudde Victor de hand en gaf hem mijn kaartje.
Pas na een hele tijd maakt Linde zich los en dan geeft Karel, in een opwelling, een lange zoen op Edith's wang.
Ze gaf hem een lange zoen.
Ik boog me voorover en gaf hem een lichte zoen.
Ik weet dat mijn vrienden meer dan behoorlijk voor je zullen zorgen. Ik hoop dat je me begrijpt, zoals je me altijd hebt begrepen. Lieve zoenen.
Neen tegen de natte zoen van oma of het speelse kneepje in de wang van papa's chef, als het kind dat niet wil.
Haar broer Filip feliciteerde haar met een stevige zoen.
Pilar gaf hem op elke wang een snelle, maar stevige zoen, die daardoor iets hartelijks had, en zei met haar lage stem: 'adeu' (adios in het catalaans).
Ze geeft hem een tedere zoen op zijn mond en fluistert: 'Oké, maar blijf in de buurt.'
Hij nam zijn attachékoffer, drukte een vluchtige zoen op mijn haar en ging de deur uit.
'Mama vertelt echte verhaaltjes. Waarom vertel jij geen echte verhaaltjes?' 'Omdat ik geen mama ben,' zeg ik, geef haar een vluchtige zoen en haast me de kamer uit.
Ik had nooit beseft dat het bakken van koekjes zo spannend kon zijn als het beklimmen van de Mount Everest of een eerste voorzichtige zoen.
Ze ging giechelend op haar tenen staan en gaf hem een vriendschappelijke zoen op zijn wang.
Hakel laat overigens in het midden of de vurige zoenen die Ingeborg Bachmann bij haar eerste bezoek met hem wisselt (bij die gelegenheid houdt ze nog wel haar knieën stijf tegen elkaar aan gedrukt, maar dat veranderde daarna gauw) werden ingegeven door haar "brandende literaire ambities" of dat zij voor Hakels volgens velen toch niet te ontkennen charmes was gecapituleerd.
Het gerinkel van armbandjes, een volle, warme zoen op zijn schouder.
met adjectivisch tegenwoordig deelwoord
- een klappende zoen
- klinkende zoenen
- een smakkende zoen
Ze trok me tegen zich aan en gaf me een klappende zoen op mijn wang.
Zij liet deze spontane geste vergezeld gaan van drie klinkende zoenen, die de doorgaans nogal laconieke boer kennelijk goed deden.
Hij sloeg zijn armen om zijn vriend en gaf hem drie klinkende zoenen.
Even hield ze hem gevangen tussen haar armen, wreef haar neus over de zijne en plantte er een smakkende zoen op.
met bijwoord ervoor
- eerst een zoen
- gauw nog een zoen
- weer een zoen
Maar hij zegt: 'Een verhaal.' 'Ik wil niet meer. Ik ben bang.' 'Een verhaal.' 'Eerst een zoen.' 'Een verhaal.'
Hij zette hem neer – gauw nog een zoen boven op zijn hand, bij de kuiltjes aan de wortels van de kleine vingers.
Krijgt zij ook nu weer een zoen?
met telwoord ervoor
- de eerste zoen
'Als jij vlak voor je sterft een moment uit je leven opnieuw mag beleven, welk moment kies je? Iets met je moeder? De geur van haar huid? Aan haar rokken hangen terwijl ze in de pap roert? Of je eerste echte zoen?'
Het moet wel volgens de regels: eerst verliefd worden, dan uit eten, dan de eerste zoen en na twee weken de tweede.
- drie zoenen
- twee zoenen
Tja, dan vertrok Rafael maar. Ze gaven elkaar twee zoenen.
In de deuropening gaf ik haar twee zoenen op haar wangen.
'Hé, Casper...!' Oprecht blij. Tegen haar vriendinnen: 'Dat is mijn oom.' Hij kreeg drie zoenen. Niets van gêne in dat pakje. De gymleraar riep. 'We zien elkaar zo weinig sinds oma er niet meer is.' Weer drie zoenen, als afscheid.
Pas als de deur weer dicht is, begroet vader de twee vrouwen, allebei drie zoenen, maar nadat Bettina aan de beurt geweest is, voegt hij er voor haar nog extra aan toe: "Als ik zeg dat ik blij ben jou te zien, Bettina, dan doe ik dat niet alleen uit beleefdheid."
- geen zoen
- geen zoenen
'Ik wil geen zoenen, tenzij van mijn schatje, mijn Tempelier.'
Je vrouw staat bij de deur van de slaapkamer en werpt een blik op je zoals je iemand een korst droog brood toewerpt. 'Eeh, nou, eeh... gefeliciteerd nog hè.' Alsof ze de overbuurman in de wachtkamer van de afdeling Venerische Ziekten ziet. Geen omhelzing, geen zoen. Niks.
Ik durfde mijn moeder geen zoen te geven uit angst dat ze zou merken hoe geëmotioneerd ik was.
met voorzetselgroep
Voorzetsel: op
- een zoen op zijn mond
- een zoen op mijn neus
- een zoen op de wang
- een zoen op mijn voorhoofd
- een zoen op zijn voorhoofd
- een zoen op de wang
- een zoen op haar wang
Ze geeft hem een tedere zoen op zijn mond en fluistert: ' Oké, maar blijf in de buurt.'
Ze legt haar hoofd in haar nek. En weer terug. We draaien om elkaar heen. Eén kleine beweging verwijdert van de eerste kus. Ze rekt zich uit. Trekt haar kamerjas dicht. Trekt aan mijn haren en geeft me een zoen op mijn neus.
'Tot vanavond,' zegt hij en geeft me een zoen op mijn voorhoofd.
Met de armen gespreid - dadelijk laat ze nog een fles vallen - werpt ze zich tegen Gras aan en drukt een lange zoen op zijn voorhoofd.
Het jongetje, dat heel rond was en rozig, keek met gelijke interesse terug; en plotseling stak hij een mollig handje uit, tilde de voile van het kleine meisje op en gaf haar zomaar een zoen op haar wang.
Maar in de culturele elite wordt veelvuldig gekust, ook door mannen onderling. Eerst was het een zoen op de wang. Later werden het er twee, nu drie.
Voorzetsel: van
- een zoen van je
- een zoen van Gerda
- een zoen van Marco
- een zoen van tv-presentatrice Linda de Mol
'Dag, schat,' zei ze, ' krijg ik een zoen van je?'
Ik krijg drie zoenen van Gerda die, bij wijze van verdere begroeting, boven het gegil van haar kroost uitroept: "Nicole! Je hààr!"
Maar het woord 'gedronken' werd in zijn mond teruggedrongen door een zoen van Marco.
Hij kreeg al drie zoenen van tv-presentatrice Linda de Mol en deze week gleed er een pakje van zanger Marco Borsato in de bus met diens nieuwe cd.
in voorzetselgroep
- met een zoen afscheid nemen
- met een zoen bedanken
- met een zoen begroeten
- met een zoen feliciteren
- met een zoen een woordenstroom stelpen
De baron nam afscheid van haar met een zoen door de hoorn, liep naar de Engelse klaptafel en schonk zich een dubbele maltwhisky in.
Yvonne bedankt de kleine donkere Fransman met een zoen en sluit de auto af.
Hij zette het dampende bord op het aanrecht en liep naar de voordeur. Wat moest hij doen? Zich opwinden omdat ze te laat was of haar met een warme zoen begroeten en zeggen dat hij het allemaal niet erg vond?
Hij overwoog heel even haar met een zoen te feliciteren, maar dat zou Hannelore, die een eindje verderop stond, niet prettig vinden.
Onthutst keek ik Victor aan maar die draaide het hoofd naar het raam en bette zijn ogen, zodat ik in paniek niets beters kon verzinnen dan haar woordenvloed met een lange zoen te stelpen.
- met zoenen overladen
- met zoenen overstelpen
Ze overlaadde me opnieuw met zoenen en de geur van snoepjes zou voor mij voortaan de geur van liefde zijn.
Toen ze klaar was, overstelpte ze hem met zoenen, voedde hem voor de laatste keer, en bond hem in een doek op haar rug.
- onder de zoenen bedekken
Het was jaren geleden dat hij haar ontkleed had gezien, vanaf de tijd dat zij schaamhaar kreeg en het tot hem doordrong dat het niet meer mogelijk was om haar op zijn schoot te tillen, tegen zich aan te drukken en haar gezicht en hals onder zoenen te bedekken.
- de afdruk van een zoen
Worstelend tegen de anderen die nu toch maar instapten, werkte Toteur K. zich naar buiten en omhelsde Jozef, die met zijn vuile hand een denkbeeldige afdruk van Toteurs zoen meteen afveegde.
met ander, nevengeschikt substantief
- een hand en een zoen
- handdrukken en zoenen
- een zoen en een knuffel
Als de klok twaalf uur slaat en bruisende champagneglazen klinken geeft Ramon ons een hand en een zoen.
Handdrukken en zoenen worden uitgewisseld.
Ze krijgt een zoen en een knuffel van de instructeur die haar heeft begeleid op haar tandemsprong vanaf drie kilometer hoogte.
Vaste verbindingen
de kus wordt een zoen
Woordfamilie
Als deel van een afleiding
Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen
Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen
Overige woordfamilieleden
zoen 2.0
(formeel; weinig gebruikt; archaïsch)
Algemene voorbeelden
Tot een zoen kwam het nog niet tussen tafeltennissters [...]. Niets komt een relatie zo ten goede als een gemeenschappelijke tegenstander. En dus kon het gebeuren dat top-tafeltennissters B. V. en M. H.-K. gistermiddag naast elkaar zaten in het Paleis van Justitie in Den Haag. Als vriendinnen haast. Het tweetal, dat in het verleden regelmatig met elkaar overhoop lag, had elkaar gevonden door het in hun ogen anti-topsportbeleid van de Nederlandse Tafeltennisbond (NTTB). In een kort geding eisten zij alsnog te worden opgenomen in de landenploeg voor het aanstaande Europees kampioenschap én samen op dat evenement te mogen dubbelen in het individuele toernooi.