cesuur 1.0
(taal en taalkunde; literatuur en theater)
Semagram (extra betekenisinformatie)
Een cesuur…
is een pauze; is een periode; is een tijd
- [Geheel] komt voor in een versregel
- [Functie] dient om het ritme van een versregel expressief te maken, eentonigheid in het metrum te voorkomen en de gedachte-inhoud binnen een vers te structureren
- [Positie] komt vaak voor in of bij het midden van de versregel en in de klassieke Latijnse poëzie na de 3de en de 5de halve versvoet, soms ook na de 7de
- [Duur] duurt kort
- [Aantal of hoeveelheid] komt meestal slechts eenmaal voor per versregel maar soms meer keren afhankelijk van de verssoort en taal waarin wordt gedicht
- [Eigenschap of hoedanigheid algemeen] wordt soms gemarkeerd door een leesteken
- [Werking of functionering] zorgt voor een onderbreking in de afwisseling van de beklemtoonde en onbeklemtoonde lettergrepen of in de Latijnse lyriek van lange en korte lettergrepen
- [Onderscheid of tegenstelling] wordt in de klassieke, Latijnse of Griekse prosodie onderscheiden van de diëresis waarbij het rustpunt samenvalt met het einde van een versvoet en niet midden in de versvoet zoals bij de cesuur
- [Toepassingsgebied of bereik] komt voor in de lyriek
Algemene voorbeelden
De alexandrijn is een vaakvoorkomende metrische versregel. Hij bestaat uit een zesvoetige jambe, met vaak een pauze binnen het vers. Een dergelijke pauze wordt cesuur genoemd.
Het ritme is een van de oorspronkelijke zintuigelijke waarnemingen van levende wezens. Indien men in staat is het semantisch ritme van de woorden die men produceert te ondersteunen door een goed gebruik te maken van het fysieke ritme dat inherent is aan het aantal lettergrepen en de plaats van de cesuren, kan men zijn tekst buitengewoon ontroerend laten klinken.
Het volledig volhouden van deze regel zou het gedicht echter eenvormig en saai maken en daarom zijn er afwijkingen mogelijk. Deze kunnen bestaan in enjambementen en in het aanbrengen van rustpunten in de versregel, die men cesuren noemt. Van deze cesuren kent de versregel er meestal twee: zij bevinden zich in de tweede, derde of vierde voet en zij verdelen de versregel aldus in twee of drie delen. Zij treden daar op waar het woordeinde binnen een versvoet valt, na de heffing of tussen de dalingen. Ook deze cesuren vallen vaak samen met een syntactische begrenzing.
Een Latijns vers is opgebouwd uit een aantal versvoeten [...]. Zodra twee versvoeten elkaar opvolgen, bekom je een versmaat of metrum [...]. Ieder vers heeft minstens één rustpunt, dat de cesuur wordt genoemd (aangeduid met twee verticale streepjes: ||). Een cesuur is alleen mogelijk na een woordeinde. Ze staat soms (maar niet altijd) op de plaats van een leesteken. Er is meer dan één cesuur in een vers mogelijk (gewoonlijk echter niet meer dan twee).
Combinatiemogelijkheden
als subject bij een werkwoord
- vallen
Deze cesuur valt in principe tussen de zesde en de zevende lettergreep, maar kan om redenen van expressie worden verplaatst.
Zelden veroorlooft Cats zich in zijn poëzie ritmische vrijheden. Er is niet alleen een tweedeling binnen de versregel - de cesuur valt bij werkelijk alle versregels in het midden - maar ook het gedicht zelf valt vaak in tweeën uiteen.
Vaste verbindingen
Woordfamilie
Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen
cesuur 2.0
(muziek)
Semagram (extra betekenisinformatie)
Een cesuur…
is een pauze; is een periode; is een tijd
- [Geheel] komt voor in een muzikale volzin of delen daarvan
- [Functie] dient voor de frasering van muzikale zinnen
- [Positie] komt meestal voor op een punt in de melodie waar een nieuwe muzikale volzin begint of muzikale motieven van elkaar worden gescheiden
- [Werking of functionering] scheidt muzikale zinnen of motieven van elkaar
Algemene voorbeelden
Eisen voor het B-examen […]. Melodiebouw, frasering, vormen. Kennis en inzicht in muzikale zinsbouw (symmetrisch), blijkend uit: - het analyseren van de structuur van een muzikale volzin door de structuurdelen (vóór- en nazin, vraag en antwoord) te onderscheiden. - het kunnen aangeven van de plaats van de muzikale cesuren door middel van fraseringsboog, komma en/of inkepingsteken.
In de expositie kan de luisteraar twee themagroepen onderscheiden [...]. Ook de strijkers, beginnend met de cello, spelen in dit uiterst evenwichtige discours hun (solo)rol. Na een korte cesuur wordt de tweede themagroep ingezet door de viool.
cesuur 3.0
Betekenisbetrekking
| Betrokken betekenissen | 1.0 : 3.0 |
|---|
Semagram (extra betekenisinformatie)
Een cesuur…
is een verandering; is een gebeurtenis
- [Geheel] maakt deel uit van het verloop van een handelwijze, ontwikkeling, proces e.d.
- [Wijze] is ingrijpend en doet een bestaande situatie definitief eindigen
Combinatiemogelijkheden
als subject bij een werkwoord
- vallen
Leo Smit was dus blijkbaar goed genoeg, vond men toen, om tot drie keer eerste uitvoeringen van zijn werk te krijgen door het Concertgebouworkest onder leiding van vooraanstaande dirigenten [...]. Na de oorlog wordt het stil rondom dit oeuvre. De tragische cesuur valt tijdens de oorlog, als de componist in 1943 in Auschwitz wordt vermoord.
Het leven van N.G. Addens is in twee perioden te verdelen. De cesuur valt in de eerste jaren na de verschijning van zijn Gedenkboek van de Groninger Maatschappij van Landbouw (1937). Was hij aanvankelijk werkzaam als landbouwer, nadien kwam het accent van zijn arbeid meer en meer op landbouwhistorisch gebied te liggen.
met adjectief ervoor
- belangrijke cesuur
- opmerkelijke cesuur
- opvallende cesuur
- scherpe cesuur
- sterke cesuur
- economische cesuur
- historische cesuur
Net zoals het water als het in een stroomversnelling raakt, gaat rimpelen, gaat de samenleving allerlei tekenen vertonen als zij naar een opmerkelijke cesuur in de tijd toeloopt. Wij hebben aan deze uitspraak van Cioran moeten denken, toen we iemand op het scherm hoorden beweren dat al de rampspoed die ons land in de afgelopen maanden heeft getroffen, met mekaar verband houdt.
Het Cubisme is een revolutionaire kunststroming [...]. De stroming kan in drie perioden verdeeld worden: de geometrische (1907-10), de analytische (1910-12) en de synthetische (1912-20), met sterke cesuur in 1914 bij het uitbreken van WO I.
Het is nochtans dezelfde onverschilligheid als vóór 1989 waarmee West-Duitsers ook nu nog aankijken tegen het oostelijke gedeelte van hun land. De historische cesuur die zich sindsdien voordeed, liet in hun zelfbesef verbazingwekkend weinig sporen achter.
met voorzetselgroep
- een cesuur in iets
- een cesuur met iets
- een cesuur tussen iets en iets anders
Het [...] Kennisdebat legde vooral de nadruk op het door de overheid gefinancierde en gereguleerde onderwijs, de opleidingen binnen de kaders van het bedrijfsleven, de arbeidsvoorziening en de opleidingen in de commerciële sector. Dit betekende een cesuur met de traditie van volwasseneneducatie in Nederland waarin drie elementen naast elkaar stonden: a. het formele onderwijs, b. de buitenschoolse vorming (niet-formele en informele educatie) en c. de beroepsgerichte training.
Er komt beter een cesuur tussen verleden en toekomst, voegde hij eraan toe in antwoord op de vraag of De Belder in aanmerking komt als nieuwe manager. De Belder wilde gisteren geen reaktie kwijt.
cesuur 4.0
(wetenschap; onderwijs en opvoeding)
Betekenisbetrekking
| Betrokken betekenissen | 1.0 : 4.0 |
|---|
Semagram (extra betekenisinformatie)
Een cesuur…
is een waarde
- [Functie] dient om het onderscheid tussen voldoende en onvoldoende te bepalen
- [Omstandigheid] wordt gebruikt bij beoordelingen van tentamens
Algemene voorbeelden
De relatieve methode. De norm is afhankelijk van de groepsprestatie en wordt dus achteraf vastgesteld. Een voorbeeld daarvan is dat de 15 of 20 of 25% studenten met de laagste score zakken. Voor de grensscore bestaan geen vaste regels. Als een onvoldoende hoog kennisniveau (beroeps)risico's met zich meebrengt (bijvoorbeeld bij een artsenopleiding), ligt het voor de hand de cesuur hoger te stellen.
De cesuur (d.i. de norm die moet gehaald worden om door te gaan naar de volgende ronde) voor deelname aan de tweede ronde van VWO-Junior (2de graad) is vastgelegd op 126. Dus, alle leerlingen, deelnemers van VWO-Junior, met een score van 126 of meer, gaan door naar de 2de ronde.
Bij sequentiële toetsen krijgen leerlingen een korte toets voorgelegd die de score van iedere leerling vergelijkt met de cesuur van de toets. Leerlingen die ver boven of ver beneden de cesuur scoren, krijgen een slaag- dan wel zakoordeel. Leerlingen die dicht bij de cesuur scoren, krijgen aanvullende toetsvragen voorgelegd.
De cesuur is vastgesteld op basis van de minimumeisen waaraan kandidaten moeten voldoen om binnen taalgebruiksituaties van een bepaald profiel te kunnen functioneren.