chapi

Recycling van afvalproducten is de laatste decennia 'big business', maar de metalen delen van oude landbouwwerktuigen worden al eeuwen lang hergebruikt als muziekinstrumenten. Op Curaçao klinkt nog steeds het schelle, ijzeren en doordringende geluid van de chapi, de hak, tijdens de oogstfeesten 'seú' en aan het eind van het jaar, in de tambú-muziek.

Een van de oudste instrumenten is de trom, die van Afrikaanse origine is. We kennen dit type trom van Afrikaanse oorsprong onder de lokale naam 'tambu'. Deze wordt gebruikt voornamelijk als leidend instrument bij het dansen van de z.g. 'tambú'dans. Hierbij maakt men gebruik van nog een primitief instrument, de z.g. 'chapi' (een tuinschoffel), om tegen het ritmisch geweld van de tambu een contrasterend ritme met een compleet ander timbre te geven.

De Europeanen brengen de schoffel of hak naar Curaçao. De met de hand gesmede chapi, met een korte steel, was ook in Afrika bekend. Spittend en wiedend werken de afstammelingen van de Afrikaanse slaven zich ermee in het zweet. Maar eenmaal afgedaan wacht het landbouwwerktuig een veel aangenamere taak als akoestisch instrument dat de trommel, de tambú, begeleidt. De steel gaat eruit en, als het een nieuwe chapi is, wordt het in het vuur gehouden voor het verkrijgen van de schrilste boventonen. Het is dan een slaginstrument.

De tambú wordt traditioneel begeleid door twee stukken metaal die tegen elkaar aan worden geslagen. Dit metalen muziekinstrument wordt de agan of heru (letterlijk: ijzer) genoemd. Tegenwoordig heeft de chapi (het metalen deel van een hak, een landbouwwerktuig) die plaats ingenomen. De chapispeler slaat met een ijzeren staafje op de chapi om muziek te maken. Dit geeft een vrij schelle hoge toon die contrasteert met het diepere en donkere geluid van de tambú.

De muzikant steekt de duim van zijn linkerhand door het gat van de steel en laat de chapi op zijn vingers rusten. Met een spijker of een metalen staafje slaat hij op de vierhoekige plaat. Het is een spel van ritme en geluid. Fellere, schrillere tonen als de muzikant zijn vingers kromt en doffere als hij zijn vingers strekt en zo het geluid dempt. Hoe vrijer de vibratie des te doordringerder de klank.

Een oude, verroeste chapi klinkt nog altijd het mooist, maar de gebruikte hak is schaars geworden. Machines hebben de handarbeid in de landbouw grotendeels vervangen. Bij gebrek aan beter wordt tegenwoordig ook het geperste staal uit Duitsland, Spanje en uit Brazilië gebruikt.