harmonium 1.0
Bron:
Museumsinsulaner
(
Publiek domein
)
Semagram (extra betekenisinformatie)
Een harmonium…
is een muziekinstrument
- [Geluid] lijkt wat het geluid betreft op een pijporgel, maar heeft een veel geringer volume
- [Uiterlijk] lijkt wat op een buffetpiano, hoewel het vaak meer dan een klavier of manuaal heeft
- [Bouw] heeft een toetsenbord; beschikt over een blaasbalg die wordt bediend met voetpedalen; beschikt vaak, zoals een orgel, over meerdere registers; heeft een binnenwerk dat bestaat uit metalen tongen of lamellen die door de lucht uit de blaasbalg aan het trillen worden gezet bij het aanslaan van de toetsen
- [Functie] dient vaak ter vervanging van het veel grotere pijporgel in omstandigheden waar dat niet beschikbaar is; kwam vroeger vaak voor als huiskamerinstrument, vooral ter begeleiding van zang, voornamelijk religieuze gezangen; wordt sporadisch gebruikt in kunstmuziek, popmuziek en folk
- [Gebruikswijze] wordt bespeeld met het klavier voor de toonhoogten en de registers voor de klankkleur
- [Werkende kracht] wordt aangedreven door lucht in een blaasbalg die door middel van voetpedalen naar de tongen gestuwd wordt om die aan het trillen te brengen
- [Waardering] staat niet hoog in aanzien wegens de wat armoedige klank en de associaties die het oproept met een wat benauwende religieuze beleving in het verleden
Algemene voorbeelden
'Ver over Berg en Dal heeft de Tocht ons gebracht' heeft tante nogal overmoedig in witte inkt in het album geschreven, waar de ene bidstonde op de andere volgt, alsook stichtelijke zangavonden rond het harmonium van juffrouw Van Vooren, dat zijzelf 'mijn huisorgel' noemde, een potsierlijke benaming voor die aftandse rammelkast, waaruit zaterdags akelig nasale klanken over de straatstenen rond haar woning zwijmelden.
Pas heel langzaam is het inzicht terrein gaan winnen dat het harmonium voor de muziek van de jaren tachtig en negentig een steeds minder geëigend instrument is.
Het Borodin Kwartet speelde eerst misschien nog wat vlakjes over dat doloroso heen, en over het lugubere forte waarin Tsjaikovski de gedempte strijkers wil horen. Maar de manier waarop ze nadien eerst het thema vibratoloos boven een aangehouden bourdon, en dan ook de holle kwintenpsalmodie recto tono als een harmonium lieten klinken, deed de adem even stokken. Je kon na afloop een zucht van ontlading door de zaal voelen gaan.