heldendood 1.0
Semagram (extra betekenisinformatie)
Een heldendood…
is een dood
- [Eigenschap of hoedanigheid algemeen] is heldhaftig; hoort bij de status van een held
Algemene voorbeelden
De meeste soldaten hebben in het heetste van de strijd alleen maar het nuchtere en directe 'jij of ik' voor ogen. Vechten van man tegen man, vechten voor een stelling, vechten voor een overwinning – zonder de gedachte wat die overwinning betekent en welke voordelen eraan verbonden zijn. 'Heldendom' is geen handel, 'heldendood' nog veel minder. Het belangrijke is de onvoorwaardelijke inzet, de onoverwinnelijke angstloosheid. Het komt voor dat de soldaat moet zeggen: 'als wij niet volhouden, zijn onze kameraden verloren' en zichzelf bewust moet opofferen.
'Mijn vader is helemaal niet dood. Mijn vader zit in een gekkenhuis.' Ik had... wij hadden nooit anders gehoord dan dat hij was gesneuveld in Korea, een heldendood. Je had het vaak over hem. Dan begon je altijd zo: 'Toen mijn vader nog leefde ...'
Voor mij zag ik, omspeeld door dat parelende septemberzonlicht. die zinkende haringlogger. Aan de nog uit het water rijzende achtersteven klemde de schipper, die niet van boord had willen gaan, zich vast aan de reling. Ja, maar het was iemand van hier, dacht ik, zo'n Waterweg-schipper, nou reken maar dat die ook van boord is gegaan; zo iemand is veel te nuchter voor zo'n heldendood. Nee, die is zonder enige twijfel ook in de boot gegaan.
Lucas Maex was mislukt, had zijn leeuwewerk niet tot een apotheose kunnen brengen. Ik raadde wat hij had willen doen, ik kende zijn intenties, instinctief. Hij was op de rand van de heldendood blijven steken, een boertje van OudLiekegem gebleven in het aanschijn van de finale die zijn epos zou vereeuwigen.
Combinatiemogelijkheden
met adjectief ervoor
- een echte heldendood
Viviana heeft nu brandwonden op 19% van haar lichaam, maar dankzij het offer van hond Polo heeft zij de brand overleefd. Polo was zwaargewond, en stierf kort nadat de brandweermannen de baby en het meisje hadden gered. Polo stierf een echte heldendood en offerde zich op voor degene die het meest kwetsbare lid van zijn familie was.
- een fictieve heldendood
Bovendien was hij het er nog niet met zichzelf over eens geworden of hij de hoofdfiguur van het verhaal, de Achterhoekse KP-leider Anton van Wageningen, bijgenaamd Oom Dirk, een fictieve heldendood zou laten sterven of dat hij zich aan het historisch feitenmateriaal zou houden en hem tengevolge van een val van de trap bij het behangen van een kamertje op zijn onderduikadres laten verongelukken.
met voorzetselgroep
Voorzetsel: van
- de heldendood van iemand of van een groep personen
De aanval van 5 op 6 augustus 1918 was de allerlaatste luchtaanval in de historie van de Luchtscheepvaart. In de Duitse pers verschenen hoogdravende artikelen over de heldendood van Peter Strasser. Ook admiraal Scheer gaf in een dagorder hoog op van de kwaliteiten van de gesneuvelde bevelhebber.
De heldendood van Jan van Schaffelaar is eeuwenlang een inspiratiebron geweest. Niet alleen Tollens schreef erover [...], maar ook Jan Frederik Oltmans (1806-1854) werd geïnspireerd tot een historische roman.
De stervende leeuw, die als herinnering aan de heldendood van de in 1792 in de Tuilerieën gevallen Zwitsers in de rotsen werd gehouwen, is een van de bekendste gedenktekens van Zwitserland.
in voorzetselgroep
- getuigen van iemands heldendood
Bij het horen van die stem stuikte Zijne Majesteit naar voren en tuimelde hij met zijn laatste prooi tot voor de voeten van de Madonna. Daar, tussen kinderlijke tuiltjes sterremuur, goudranonkeltjes en koekoeksbloemen, lag hij nog een ogenblik te glariën. Toen sloten zijn ogen zich voorgoed. Een roodborsttapuit, een braamsluiper en een kneu waren de andere getuigen van zijn heldendood.
met bezittelijk voornaamwoord
- zijn heldendood
Hoe slecht begrijpt de overigens lieve vrouw van mijn schoolkameraad Walter Dietrich het offer van haar man, als zij voor brieven 'naar aanleiding van zijn heldendood' bedankt.
Bij het horen van die stem stuikte Zijne Majesteit naar voren en tuimelde hij met zijn laatste prooi tot voor de voeten van de Madonna. Daar, tussen kinderlijke tuiltjes sterremuur, goudranonkeltjes en koekoeksbloemen, lag hij nog een ogenblik te glariën. Toen sloten zijn ogen zich voorgoed. Een roodborsttapuit, een braamsluiper en een kneu waren de andere getuigen van zijn heldendood.
voorafgegaan door naamvalsgenitief
- Gijsbreghts heldendood
Hij ziet voor de gelegenheid dan maar over het hoofd, dat Gijsbreght eerst wel degelijk van plan was "in 't harrenas" te sterven - met "krijgsmanseer"! Het was de huilerige Badeloch die dit verijdelde. Te lui om (na Gijsbreght's eventuele heldendood) de kinderen groot te brengen in haar eentje (weduwen- en wezenpensioen bestond er nog niet), dwingt ze Gijsbreght door haar tirannieke gejammer samen met haar de plaat te poetsen.
met ander, nevengeschikt substantief
- heldendood en (eeuwige) roem
Met de heroïek waarmee de lichte brigade in kersrood uniform en met vlijmscherpe sabels zich eertijds in de rotspassen van Pakistan stortte, op zoek naar heldendood en eeuwige roem, zo gaat zij nu de chauvinistische cultuurfunctionaris te lijf, die vetgezogen vlo op de tere huid van de kunst, die geldverkwister, subsidiesinterklaas, dat conservatief product van een of ander zelfvoldaan Parijs lyceum.
Vaste verbindingen
ergens de heldendood vinden
-
ergens sterven als een held
Nimmer had ene Mantel een poot op Koreaans grondgebied gezet, laat staan er de heldendood gevonden.
Petöfi, de Hongaarse Byron, vond, zesentwintig jaar oud, de heldendood op het slagveld.
de heldendood sterven
-
(
Frequent gebruikt.) sterven als een heldEr zaten ook Hollandse piloten bij de RAF die de aken uit de kanalen knalden, op treinen schoten, op hun vluchtende landgenoten, Deutschfreundlich of Deutschfeindlich. Dus die gasten hadden niet veel trek om met locomotief en al de lucht ingeblazen te worden en de heldendood te sterven voor koningin en vaderland.
'Uit een meer dichtbij verleden stamt het beeld van de patriottische geestdrift die mannen het voorrecht verleent de heldendood te mogen sterven voor het vaderland'.
Het gaat dus om de begrippen 'trouwe plichtsvervulling' en 'onvoorwaardelijke inzet' waarmee de soldaat zijn 'heldendaad' volbrengt en de 'heldendood' sterft. Dat is de regel, uitzonderingen zijn alleen enkele Ritterkreuzdragers. Plicht en inzet zijn de juiste woorden om de houding van de vechtende soldaat te karakteriseren.
In een Nederlands boek staat: "De Matterhorn is een speelplaats geworden voor kleine Aziatische mannetjes met grote rugzakken. Niet allemaal komen ze levend terug. Regelmatig sterven ze een heldendood" op de Matterhorn.
ten heldendood gereed
-
(
archaïsch )gereed, bereid om als held te stervenDus zou ons nooit een slavenjuk worden aangevijzeld, zo ja, dan werd terstond het hoofd des dwingelands verbrijzeld en meer van die mooie dingen meer. Vol eendrachtszin ten heldendood gereed en zo. Jongens, jongens, het is er niet op verbeterd.