initiaalwoord 1.0
(taal en taalkunde)
Semagram (extra betekenisinformatie)
Een initiaalwoord…
is een woord; is een taaleenheid
- [Vorm] wordt gespeld met kleine letters als het woord ingeburgerd is
- [Deel] bestaat uit de beginletters van een aantal woorden
- [Geheel] behoort tot de woordenschat van een taal
- [Functie] wordt in de communicatie kortheidshalve gebruikt ter vervanging van een aantal woorden
- [Ontstaan] wordt gevormd door de eerste letters van een naam of een woordgroep
- [Eigenschap of hoedanigheid algemeen] is een soortnaam of een eigennaam
- [Onderscheid of tegenstelling] onderscheidt zich van het letterwoord of acroniem doordat de letters afzonderlijk worden uitgesproken; wordt in samenstellingen, in tegenstelling tot het letterwoord, gevolgd door een koppelteken; wordt, in tegenstelling tot tal van andere afkortingen, niet gespeld met puntjes, tenzij een organisatie die zelf hanteert in een naam
- [Voorbeeld of specimen] is bijvoorbeeld btw (belasting over de toegevoegde waarde), NMBS (Nationale Maatschappij der Belgische Spoorwegen), NS (Nederlandse Spoorwegen), pc (personal computer), sms (short message service) of wc (watercloset)
Algemene voorbeelden
Een initiaalwoord of een letterwoord wordt gevormd door de eerste letters van een naam of een andere woordgroep en gedraagt zich in de zin als een woord. Als we het voorlezen, spreken we de korte vorm uit, niet de gehele naam of woordgroep waar het voor staat. Sommige van deze woorden lezen we als een stel letternamen (bijvoorbeeld pc: /peesee/ personal computer). Dan spreken we van een initiaalwoord. Als we het geheel als een woord lezen (bijvoorbeeld havo: /haavoo/ hoger algemeen voortgezet onderwijs), spreken we van een letterwoord.
Een initiaalwoord of letterwoord schrijven we zonder punten. We nemen de hoofdletters van de afgekorte woorden over. Als een organisatie zelf een schrijfwijze hanteert die afwijkt van deze regel, dan volgen we het donorprincipe en respecteren we die schrijfwijze.
Permentier aarzelt ook niet om zelf smeulende spellingkwesties te beregelen. Bij wijze van voorbeeld: "Er zijn geen strikte regels voor de schrijfwijze van afkortingen. Dit is de aanpak van de redactie van De Standaard: BRTN, ACV, PvdA (initiaalwoorden die we letter voor letter uitspreken (bee-er-tee-en). We schrijven ze zonder puntjes en in de letters die de instelling, de groepering of de partij zelf gebruikt). Maar Vara, Navo (afkortingen die we als een woord uitspreken, schrijven we ook als woord: zonder punten en met alleen een beginkapitaal)".
Wat is het meervoud van de afkorting uz (universitair ziekenhuis): uz'en of uz's? Het meervoud van uz is uz's. Uz is een initiaalwoord, een afkorting die letter voor letter wordt uitgesproken. Initiaalwoorden krijgen meestal een meervoud op 's: nv's, gsm's, bh's, cao's, KB's, OCMW's. Alleen initiaalwoorden die op een sisklank eindigen, krijgen een meervoud op 'en: sms'en, PS'en, BMX'en.
Sinds ongeveer twintig jaar bestaat er naast het Vlaamse holebi ook in Nederland één woord om personen aan te duiden die lesbisch, homoseksueel, biseksueel dan wel transgender zijn: het initiaalwoord lhbt ('elhabeetee'). Afgelopen najaar kwam dit woord in het nieuws omdat andere minderheden op het gebied van seksualiteit en gender zich door die term niet vertegenwoordigd voelden, zoals aseksuelen (die geen behoefte hebben aan seksuele omgang), interseksen (met zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtskenmerken) en queers (wijzen alle indelingen op dit gebied af). Zij willen daar iets aan doen door het woord uit te breiden, tot – tanden even op elkaar – lhbtqia.
Sms is een initiaalwoord: een afkorting die uit de beginletters van woorden is samengesteld en letter voor letter wordt uitgesproken (es-em-es). Als u van zo'n initiaalwoord een verkleinwoord vormt, schrijft u een apostrof voor het achtervoegsel -je of -tje: sms'jes.