klimaatstress

Fruitteler Wim van Leeuwen uit Buren bekijkt een van de stressmeters die in een appelboom hangt. Het machientje geeft aan of de al bijna oogstrijpe Elstars in een stress zijn geschoten. Zo ja, dan moet de kweker maatregelen treffen om het tij te keren. Het agrarische adviesbureau TLV heeft de boom uitgerust met een groeimeter. Daarnaast zijn aan de takken metertjes en sensoren bevestigd voor het vaststellen van onder meer de bladtemperatuur en sapstroom. Alle gegevens worden doorgestuurd naar een laptop. Deze laat in een wip zien of de boom of appels zuchten onder bijvoorbeeld klimaat-, vocht- of snoeistress, waarna maatregelen kunnen worden getroffen door bijvoorbeeld extra te bemesten.

Een vervallen hut, een houten sloep en stapels botten van walvissen uit een tijd dat hun aantal nog niet zo was uitgedund dat de jacht niet meer rendabel was. "In een precair gebied als de Noordpool stapelen de gevolgen van klimaatverandering zich op", zegt Sommerkorn. Later in zijn hut op de Aleksej Marisjev maakt Sommerkorn de optelsom: het jonge zee-ijs dat veel sneller smelt dan het oude, het verminderde reflectievermogen van de sneeuw, de kortere sneeuwseizoenen, de naaldbossen die noordwaarts oprukken in de toendra en lijden aan klimaatstress.

Haeberli vergelijkt de gletsjers met het lampje in de auto dat gaat branden als het oliepeil te laag wordt. "Van gletsjers gaat een sterke signaalwerking uit. De schommelingen in de aardtemperatuur zijn erg subtiel. Daar merken we niets van'', zegt Haeberli. "Maar gletsjers zijn een sieraad voor de bergen en hun verdwijnen is direct zichtbaar.'' Glaciologen praten graag over gletsjers alsof het levende wezens zijn. Gletsjers groeien, eten, kunnen dus ook verhongeren, bewegen, zelfs lijden (aan klimaatstress) en kunnen uiteindelijk sterven. Een gletsjer voedt zich met sneeuw. Die stapelt zich op en gaat over in ijs. De ijslaag wordt zwaarder en baant zich een weg naar beneden. De tong van de gletsjer schuift zo langzaam het dal in. Hoe dieper die komt, hoe meer ijs er wegsmelt. Zo ontstaat in de gletsjer een voortdurende wisselwerking tussen sneeuwval aan de bovenkant en afsmelting aan de onderkant.

'Ik ben bang', staat er op het bordje van een klimaatactivist op de A12. Dat klinkt niet gezond, maar als je het aan psychologen vraagt, dan is dit een normale reactie op een abnormale situatie. We zitten met z'n allen in een gordiaanse knoop van opwarming van de aarde, extremer weer en diersoorten die dreigen uit te sterven. Niemand die goed kan overzien waar het heengaat. Niemand die dit alleen kan oplossen. Geen wonder dat veel mensen aangeven dat ze klimaatstress of 'climate anxiety' voelen: een soort gerommel op de achtergrond. "Eigenlijk ervaren we allemaal klimaatstress'', vertelde de Britse therapeute en onderzoeker Caroline Hickman onlangs tijdens een lezing. "En als je dat niet doet, dan ben je in ontkenning, of ben je je gewoon nog niet zo bewust ervan.''

Het opstappen van de milieubeweging donderdag had zeer gedaan bij ChristenUnie en vooral D66. Om die pijn te verzachten werden een kolenfonds en een onderzoek naar een CO2-minimumprijs toegevoegd aan het concept-klimaatakkoord. Bovendien gaat minister Wouter Koolmees (sociale zaken) alle plannen nog eens narekenen op koopkrachteffecten. Zo gaat de coalitie zonder klimaatstress de kerstdagen in. Maar de nervositeit keert in het nieuwe jaar hoe dan ook weer terug. Als de rekenbureaus klaar zijn, moet het kabinet kiezen uit de meer dan zeshonderd maatregelen van de tafels.