lagom

De kaasschaaf is een Noorse uitvinding, meldt de rubriek 'Nutteloze Kennis' (27 februari). Inderdaad, de kaasschaaf kon ook alleen maar uitgevonden worden in Scandinavië. Daar houdt men zich aan het begrip lagom ('net genoeg, niet te veel') een belangrijke uitdrukking van de nationale volksaard. De uitvinder Thor Bjorklund ergerde zich dus aan de verspilling. En dat zal weer verband houden met het kunnen overleven in koude streken door afgepaste zuinigheid.

In Zweden is één op de tien werknemers met ziekteverlof. Zweden zien hun wereld het liefst lagom, 'precies goed'. Dat is een mentaliteit. De beroemde Zweedse verzorgingsstaat verkeert in een crisis. Hij wordt onbetaalbaar en het arbeidsethos, een van de steunpilaren van het Zweedse model, erodeert. Maar de Zweden kunnen er geen afscheid van nemen.

Lagom is extremer en introverter. Lagom vormde ook de basis voor een sociaal model waar velen in Europa nog steeds met afgunst naar kijken. Het wees de Zweden de gulden middenweg tussen liberalisme en socialisme, het leidde hen naar politieke neutraliteit, het slechtte de maatschappelijke verschillen tussen mannen en vrouwen, het maakte een ongekende nivellering van inkomens mogelijk.

Er woedt een oorlog. Een woordenoorlog. Eén tussen Noord en Oost. Tussen Scandinavië en Japan. Zij strijden om de wereldbeker 'verpakken van onnozele dingen in hippe woorden of trends'. Scandinavië scoorde al met hygge (gezellige thee aan het haardvuur), lagom (ongezellige soberheid) en sisu (nog ongezelligere zelfdiscipline).