machinevertaling

Microsoft is niet het enige bedrijf dat de heilige graal van de machinevertaling zoekt. Het Japanse telecombedrijf NTT Docomo heeft software gedemonstreerd die Japanners en buitenlanders elk in hun eigen taal kan laten telefoneren met elkaar. Zijn Amerikaanse branchegenoot AT&T heeft een soortgelijk project met een vertaler voor Spaans en Engels. Google is ook vergevorderd.

Ook volautomatische vertaling verovert steeds meer terrein. 'Het systeem van op statistiek gebaseerde machinevertaling maakt gebruik van kolossale databases van door professionals vertaalde teksten en trekt daar statistische conclusies uit: wat zijn de mogelijke vertalingen van een bepaald woord of een bepaald stukje zin? En wat is daarvan, gezien de context, de waarschijnlijkste? Daarbij geldt: no data like more data.

De globalisering van internet betekent een explosie van de markt voor vertalingen. Maar goede vertalingen, gemaakt door echte mensen, zijn duur. Vandaar dat allerlei Amerikaanse bedrijven, als eTranslate, WorldPoint en Idiom Technologies, zoveel mogelijk gebruikmaken van machinale vertalingen. IBM, Philips en Lernout & Hauspie zijn al jaren bezig om goede vertaalmachines te bouwen. Dat machinevertaling niet perfect is en vaak leidt tot vermakelijke blunders, wisten we al. Maar het aardige van veel vertalingen op internet is dat perfectie ook niet wordt nagestreefd.

Bij grote bedrijven waar handleidingen in vele talen vertaald moeten worden, is het vaak voordeliger te investeren in het eenduidig maken van de basistekst dan in menselijke correctietijd na de machinevertaling. Trouwens, ook met menselijke vertalers blijft de eerste hoofdwet van de informatica gelden: Garbage in, garbage out. Menselijke vertalers zullen dan ook nooit zonder werk zitten, zei Terance McGoff, van International Translation & Publishing.

'We gaan nog veel verbetering zien in beeldherkenning, machinevertalingen en stemherkenning. Daarin worden grenzen doorbroken.'

Binnen de faculteit Informatica wordt hard gewerkt aan machinevertalingen en leren ze computers wat taal is en hoe die te gebruiken. Dankzij de voortschrijdende techniek zal de computer steeds meer kunnen en steeds overtuigender voor mens kunnen spelen.

Wie bij een zoekmachine als Alta Vista een zoekopdracht geeft, krijgt een lijst van tientallen, en soms honderden Internet-adressen waar de gevraagde informatie te vinden is. Vaak is die informatie in - voor ons - buitenissige talen gesteld. Via één druk op de knop maakt het programma I-Translate een samenvatting vanuit het Spaans, Japans of Arabisch, naar keuze in het Frans, Duits of Engels. Nog niet naar het Nederlands. De machinevertaling is verre van perfect, maar goed genoeg om met een eerste blik te bepalen of de vindplaats interessant is.

Ook professionele vertalers maken overigens geregeld gebruik van statistische vertalingen als die van Google, zegt Schuurman. 'Wie bij de EU bijvoorbeeld een Griekse tekst over visserij in handen krijgt, krijgt met zo'n machinevertaling toch minstens een idee waarover het gaat.' Ontevreden gebruikers van Googles vertaalhulp kunnen inmiddels suggesties voor verbeteringen insturen.

Eén categorie spreekt toch wel tot de verbeelding, met name de 'kweekklare status' ('breedready status', red.) van de vrouwen. Heeft een Chinees werkelijk die vreemde Engelse term ingebouwd in zijn dataproject? Of gaat het, zoals waarnemers opmerkten, om een machinevertaling van de Chinese karakters voor 'heeft u kinderen' of 'vruchtbare leeftijd'? Volgens Gevers doet de database in elk geval de wenkbrauwen fronsen.

Ook vertalers zelf en vertaalbureaus wisselen via TAUS de bouwstenen uit waarmee ze hun eigen machinevertalingen kunnen perfectioneren.