medeklinker

De t, d, s, z, l, n, en r zijn dentalen, i.e. medeklinkers die gerealiseerd worden doordat de tong ter hoogte van de tandkassen de luchtstroom hindert (bij de fricatieven) of onderbreekt. In dit laatste geval zijn er twee mogelijkheden: ofwel wordt het naar buiten stromen van de lucht tijdelijk onderbroken met een kleine ontploffing hernomen (bij de occlusieven) ofwel ontsnapt de luchtstroom via de neus (bij de n als nasaal). Bij de l (een zgn. lateraal) zorgt de stand van de tong ervoor dat de luchtstroom in twee zijdelingse stroompjes wordt opgesplitst. Bij het uitspreken van de r wordt de luchtstroom in de breedte onderbroken, zodat er een reeks snel op elkaar volgende luchtstootjes ontstaat. De r heet daarom een trilklank. Wanneer daarbij de tongpunt aan het trillen gebracht wordt, ontstaat een tongpunt-r, bij een huig-r (ook wel Franse r genoemd) is het de huig, het achterste gedeelte van het zachte verhemelte dat trilt.

De fantasiewoorden 't kofschip, 't fokschaap, kofschiptaxietje en xtc-koffieshop hebben gemeen dat ze alle stemloos uitgesproken medeklinkers bevatten. Dus: de werkwoorden waarvan de stam eindigt op de stemloze klanken t, k, f, s, ch, p, krijgen een t in de vervoegingen van de verleden tijd en het voltooid deelwoord.

Het zoeken naar grammaticale universalia heeft echter tot dusver weinig opgeleverd. Hooguit is het een universeel gegeven dat elke taal bestaat uit klinkers en medeklinkers en dat de klinkers doorgaans in de minderheid zijn.

De uitzonderingen op het fonologisch principe zijn niet altijd willekeurig, maar ze hebben vaak te maken met andere regels van de Nederlandse spelling, bijvoorbeeld de verdubbeling van de medeklinker na een korte klinker (in takken wordt de k weergegeven door kk).