meridiaankijker 1.0
(wetenschap; natuurkunde en astronomie)
Semagram (extra betekenisinformatie)
Een meridiaankijker…
is een kijker; is een instrument; is een voorwerp
- [Functie] dient om de stand van zon, planeten en sterren exact te bepalen, waardoor men de tijd kan berekenen
- [Plaats] bevindt zich in de sterrenwacht
- [Beweging] kan alleen in noord-zuidrichting bewogen worden
Algemene voorbeelden
Door heel precies het moment waarop een bekende ster door het zuiden ging (culminatie) vast te stellen, kon men de tijd bepalen. Dit was mogelijk omdat men de hemelcoördinaten van de ster heel precies kende, en men dus vantevoren reeds het precieze tijdstip van culminatie kon vaststellen. Op het moment dat de ster dan inderdaad door het zuiden ging, kon men de klok dus gelijkstellen. Om dit proces van culminatiewaarnemingen te vergemakkelijken was de opstelling van de meridiaankijker zo gemaakt, dat deze alleen exact naar het noorden of exact naar het zuiden kon kijken. De kijker kon dus wel naar boven en naar beneden worden gedraaid, maar niet van links naar rechts. Op die manier hoefde men slechts eenmaal de kijker goed uit te lijnen op de noord-zuidlijn. Vervolgens was het alleen nog nodig de kijker op de juiste hoogte boven de horizon in te stellen, zodat de culminatie van de ster kon worden gezien.
Nadat de tijdmeting vanaf de jaren '20 met behulp van de Meridiaankijker was afgeschaft (door de komst van radiosignalen), raakte de Meridiaanzaal in onbruik en werd uiteindelijk zelfs helemaal ontmanteld en ingericht als werkplaats. In 1995 ontstonden de eerste plannen voor een totale restauratie van de oude sterrenwacht en het eronder gelegen bastion Sonnenborgh.