negentiende-eeuws 1.0
Algemene voorbeelden
Een kleurig, onhandig geschilderd portret, dat kennelijk ook negentiende-eeuws was, maar een schril contrast vormde met het in dofgoud licht gehulde landschap.
Linguïstisch Miniatuurtje LXXXII: Een leefbaar miniatuurtje. Ik kan me voorstellen dat er mensen zijn die bij het lezen van de titel van dit miniatuurtje in de veronderstelling verkeren dat ik opeens de negentiende-eeuwse spelling aanhang, dan wel de voortanden kwijt ben. Hoewel onjuist, is deze gedachtegang helemaal niet zo gek. Het woord 'leesbaar' was hier heel wat waarschijnlijker geweest dan 'leefbaar', dat eigenlijk helemaal nergens op slaat.
Negentiende-eeuws is de sprookjesachtige Venusgrot, die de Beierse koning Ludwig II onder zijn buitenverblijf Linderhof liet aanbrengen.
De ironie is dat zoveel eerste herinneringen betrekking blijken te hebben op letsels, ongelukken, kwetsuren, kneuzingen, breuken, brandwonden, beten - op gebeurtenissen, kortom, die traumatisch zijn in de oude, negentiende-eeuwse betekenis van het woord.
Ik zit te grasduinen in een boek met negentiende-eeuwse aquarellen over Mechelen.
Het woord hypnose is door de negentiende-eeuwse arts James Braid geïntroduceerd en is afgeleid van het Griekse woord 'hypnos', dat 'slaap' betekent.
En Theodorus van der Groe dan? Van hem, de in 1784 overleden predikant van Kralingen, is toch altijd beweerd dat hij de laatste vertegenwoordiger van de Nadere Reformatie was? De nuchterheid gebiedt ons deze traditionele opvatting, die vleugels kreeg door een bijpassend rijmpje ('Van der Groe doet het hekje toe'), niet bij voorbaat over te nemen. De bron moet worden gezocht in negentiende-eeuwse beeldvorming rond 'Neerlands laatste ziener' door figuren als L.G.C. Ledeboer.
Het doel van de Leefbaar-partijen en van de Lijst Pim Fortuyn was niet zozeer het verschaffen van een bloeiend verenigingsleven aan de leden, maar het winnen van verkiezingen om lokale en nationale misstanden te lijf te kunnen gaan. Vandaar dat het negentiende-eeuwse begrip 'kiesbeweging' een betere omschrijving voor de Leefbaren is dan de twintigste-eeuwse term 'politieke partij'.
Combinatiemogelijkheden
met substantief
- een negentiende-eeuws gebouw
- een negentiende-eeuws herenhuis
- een negentiende-eeuws magazijn
- een negentiende-eeuws woonhuis
- een negentiende-eeuwse villa
- een negentiende-eeuwse stadsgordel
- een negentiende-eeuwse straat
- een negentiende-eeuwse wijk
Misschien moeten in de centrumfunctie van Gent en Antwerpen ook de negentiende-eeuwse stadsgordels worden meegenomen in plaats van die gordels meteen door te verwijzen naar het lokaal cultuurbeleid.
Het stationnetje van Warffum stond verloren in de eindeloze polder, een lelijk negentiende-eeuws gebouw met wat struiken eromheen, een stootblok en een palissade van spoorbielzen, die plotseling ophield.
Met ongeloof bekeek Franklin een man die, aan de rand van de wijk, gewoon in zo'n negentiende-eeuwse straat, stond te wachten.
Later lieten ze riante huizen bouwen door inheemse timmerlieden die Japanse en Westerse architectuur vermengden. Dat is nog te zien aan de tegenwoordige Publieke Hal, die lijkt op een negentiende-eeuwse plantersvilla uit het Amerikaanse zuiden, maar met typische Japanse veranda's en schuifdeuren.
In 1895 waagde Oscar Hammerstein I [...] de stap en trok weg uit de oude negentiende-eeuwse theaterwijk rond Herald Square en opende de Olympia Music Hall op Broadway.
We loeren door een spleet in de poort van een negentiende-eeuws havenmagazijn waar een tijdje geleden nog kunstmanifestaties werden gehouden.
Negentiende-eeuwse woonhuizen staan leeg te wachten op een nieuwe bestemming, terwijl wind en regen vrij spel hebben door de open ramen.
De lokatie is een rustig ogende straat met negentiende-eeuwse herenhuizen, statige bomen en weinig verkeer, loom en onder een vredig zonnetje.
- een negentiende-eeuwse componist
- een negentiende-eeuwse feuilletonist
- een negentiende-eeuwse historicus
- een negentiende-eeuwse romanticus
- een negentiende-eeuwse schilder
- een negentiende-eeuwse vrouw
- negentiende-eeuwse componisten
- negentiende-eeuwse feuilletonisten
- negentiende-eeuwse historici
- negentiende-eeuwse romantici
- negentiende-eeuwse schilders
- negentiende-eeuwse vrouwen
De aandacht van de negentiende-eeuwse schilders voor het schilderen van landschappen is op die manier een springplank om ook een aantal schilderijen uit het verleden en het heden erbij te halen en de plaats van de natuur door de ogen van de kunstenaars in hun tijd te situeren.
Het meest onthullende en vurigste essay is gelukkig dat over Clive zelf [...]. Dat stuk is het werk van Simon Schama, die hem goed kende en die een levende vergelijking trekt tussen hem en Macaulay, de negentiende-eeuwse historicus wiens biografie hij geschreven heeft.
Het weekeinde hadden zij vrijwel onafgebroken in Siewalds appartement doorgebracht, hoogstwaarschijnlijk om op zoek te gaan naar new-wave muzikanten, legendarische soulzangeressen, onsterfelijke negentiende-eeuwse componisten en niet te vergeten de bijbehorende zachte, malle hangmat.
Negentiende-eeuwse romantici ontdekten het strand als een fascinerende locatie; her en der ontstonden badplaatsen die met gepavoiseerde promenades en prestigieuze hotelaccommodaties een geneeskrachtig verblijf boden aan geprivilegieerde logés van goeden huize.
Dankzij zijn technisch instrumentarium is hij bovendien goed gewapend om de strijd aan te binden tegen afwijkingen en ziekten, waarvoor de negentiende-eeuwse vrouw zo vatbaar was.
De productie van de negentiende-eeuwse feuilletonisten was in de eerste plaats bedoeld om geld in het laatje te brengen, iets waarover Hugo nooit te klagen heeft gehad.
met ander, nevengeschikt adjectief
- belangrijk negentiende-eeuws
- beroemd negentiende-eeuws
- geliefd negentiende-eeuws
- imposant negentiende-eeuws
- prachtig negentiende-eeuws
- romantisch negentiende-eeuws
- typisch negentiende-eeuws
- belangrijke negentiende-eeuwse
- beroemde negentiende-eeuwse
- geliefde negentiende-eeuwse
- imposante negentiende-eeuwse
- prachtige negentiende-eeuwse
- romantische negentiende-eeuwse
- typische negentiende-eeuwse
Door dit fraaie obstakel pal bij de ingang te plaatsen gebruikt Rossi dezelfde benadering als de ontwerpers van parken in de romantische negentiende-eeuwse landschapsstijl.
De beroemde negentiende-eeuwse vioolvirtuoos De Sarasate had er nog op gespeeld.
In de schaduw van het belfort [...] had op de tweede verdieping van een imposant negentiende-eeuws gebouw het krijgsauditoriaat zijn burelen.
Rustig liep hij heen en weer door de studeerkamer, mepte met een prachtige negentiende-eeuwse Darwin-uitgave een toch al zieltogend insekt uit zijn strijd om het bestaan en informeerde koeltjes of zijn oom nog iets aan zijn betoog had toe te voegen.
'Vier kunsten' is er in geslaagd werken bijeen te brengen van in Rusland geliefde negentiende-eeuwse schilders als Ilja Repin, Isaak Levitan en Michail Vroebel.
De fiets is ook vandaag de dag nog een voorbeeld van een typisch negentiende-eeuws concept waaraan in principe weinig is veranderd.
Machado de Assis is Braziliës belangrijkste negentiende-eeuwse auteur.
- negentiende-eeuws liberaal
- negentiende-eeuws liberaal-burgerlijk
- negentiende-eeuws romantisch
- negentiende-eeuws sociaal
- negentiende-eeuwse liberale
- negentiende-eeuwse liberaal-burgerlijke
- negentiende-eeuwse romantische
- negentiende-eeuwse sociale
Het boek getuigt dan ook van een opvallende ambitie: de jaargangen van De Gids worden er gelezen als het proza waarin de negentiende-eeuwse liberaal-burgerlijke opvattingen over geschiedenis, natuur en mens vorm kregen.
De drang om een verhaal te vertellen raakte naar de achtergrond doordat het negentiende-eeuwse romantische melodrama een overzichtelijke muzikale klucht heeft willen maken.
Een anglocentrisch perspektief op de Europese geschiedenis ligt aan de basis van de negentiende-eeuwse liberale historiografie en bepaalt meestal nog het beeld van de ontwikkeling van Europa.
De ziekenfondsen, de Boerenbond en banken als Cera en Bacob zijn allemaal uitlopers van die negentiende-eeuwse sociale economie.
Woordfamilie
Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen
negentiende-eeuws 2.0
Algemene voorbeelden
Op zomeravonden, als Lisa sliep en de invallende duisternis het volkstuincomplex een zekere negentiende-eeuwse treurigheid verschafte, vond Sophie het prettig als Onno er was om samen onder de sterrenhemel te zitten en te praten en te drinken - veel te drinken.
Het verhaal maakt een negentiende-eeuwse indruk, maar zonder enig spoor van ironie of relativering.
Een ommezwaai in de houding van de topmagistratuur tegenover de politiek en de media lijkt met de benoeming van Liekendael niet waarschijnlijk. Ze denkt wellicht minder negentiende-eeuws dan haar voorganger, maar een perestrojka ligt niet in haar lijn.
Combinatiemogelijkheden
met substantief
- een beetje negentiende-eeuws
Dat de wetenschapshistoricus het archief thuis heeft is eigenlijk een beetje negentiende-eeuws.
met werkwoord
- negentiende-eeuws klinken
Zeeman probeert wisselende vertelinstanties uit en verschillende graden van betrokkenheid van de ik-figuur, van het haast louter registrerende tot de echte bewustzijnsstroom. Anderzijds laat hij de vriend van de antikwaar dan weer zijn lezer direkt aanspreken. Negentiende-eeuws klinkt zoiets. "Ik hoop dat u mij nog volgt en mijn gedachten door het voortschrijdende uur en de slinkende inhoud van de wijnfles niet te onsamenhangend worden." Onsamenhangend wordt het inderdaad.
met bijwoord
- bijna negentiende-eeuws
- wat negentiende-eeuws
Het is begrijpelijk dat Renault maatregelen neemt om de grote verliezen van de laatste jaren te keren, maar de wijze waarop het concern in Vilvoorde te werk gaat, is bijna negentiende-eeuws.
Dit gemeentelijk hospitaal in het centrum van Moskou is een prachtig negentiende-eeuws gebouw, met gepleisterde gevels, hoge ramen en imposante pilaren. Helaas is het van binnen ook wat negentiende-eeuws. Patiënten liggen op veldbedden in de gangen, bezoekende kinderen vingerverven in het stof op de vloer, en de staat van het sanitair is niet om over naar huis te schrijven.
negentiende-eeuws 3.0
Semagram (extra betekenisinformatie)
Negentiende-eeuws…
is een taal
- [Eigenschap of hoedanigheid algemeen] werd gesproken en geschreven in de negentiende eeuw
Algemene voorbeelden
Thomas Francois Burgers (1834-1881) was een controversiële Zuid-Afrikaanse dominee (en later president van Transvaal) die in het Nederlands korte schetsen schreef over het midden-negentiende-eeuwse leven in een dorp in Zuid-Afrika [...]. Jammer dat het negentiende-eeuws 'vertaald' is in onze verfoeilijke moderne spelling, met misvormingen als 'kerkenraad', die hier wel erg anachronistisch aandoen.
One-liners zijn in! Pim Fortuyn wist er een kleine politieke revolutie mee te ontketenen. One-liners geven je het aureool van diepzinnigheid. Dat dat niet waar is, heeft diezelfde Fortuyn ook aangetoond, want welbeschouwd had deze provocateur de diepgang van een platworm. In een wat deftiger tijd, toen er nog normen en waarden waren zeg maar, hadden we het over 'aforismen'. Het negentiende eeuws voor one-liners dus.