paus


paus 1.0

afbeelding

Bron: Casa Rosada
( CC BY-SA 2.0 )

(religie, mystiek en mythologie)

iemand die aan het hoofd van de katholieke kerk staat; plaatsbekleder van Jezus Christus op aarde en drager van het hoogste, onvergankelijke, kerkelijke oppergezag, volgens de goddelijke instelling van Jezus Christus; hoofd, primaat van de katholieke kerk; staatshoofd van Vaticaanstad; ook: titel van degene die aan het hoofd van de katholieke kerk staat; Bisschop van Rome; Heilige Vader; Vader der Vaderen; Plaatsbekleder van Jezus; Plaatsbekleder van Christus op aarde; Opvolger van Petrus

Semagram (extra betekenisinformatie)


Een paus…

is een leider; is een persoon

  • [Uiterlijk] draagt een witte soutane met witte zoom en witte knoppen, een witte solideo en een witte sjerp met gouden versierselen; draagt een bisschopsring; draagt tijdens een mis een albe, amict, stola, singel, kazuifel en een mijter
  • [Rang of hiërarchische positie] staat aan het hoofd van de rooms-katholieke kerk; staat aan het hoofd van de patriarchaten en kerkprovincies
  • [Woongebied] woont en werkt in het Apostolisch Paleis in Vaticaanstad
  • [Eigenschap of hoedanigheid algemeen] wordt beschouwd als onfeilbaar indien hij spreekt ex cathedra; kan na zijn dood heilig verklaard worden
  • [Geslacht] is een man
  • [Activiteit of handeling] leidt de katholieke kerk; houdt zich onder meer bezig met het geven van publieke audiënties en privéaudiënties, staatsbezoeken, benoemingen van hoge geestelijken en het houden van toespraken, zoals met Kerstmis en Pasen
  • [Instrument] draagt soms een kruisstaf, een bisschopsstaf met een kruisbeeld van Christus
  • [Legitimiteit] wordt met tweederdemeerderheid gekozen door stemgerechtigde kardinalen in conclaaf
  • [Omstandigheid] wordt gekozen voor het leven; wordt aangesproken met Heilige Vader of Uwe Heiligheid

Algemene voorbeelden


Wat is een paus eigenlijk? - De paus is de bisschop van Rome, hij is het hoofd van de katholieke Kerk, de opvolger van de apostel Petrus en de plaatsbekleder van Christus op aarde. Dat zijn zo een paar antwoorden die opkomen als men nadenkt over de betekenis van het Petrusambt. Het is opmerkelijk hoezeer Kerk en paus met elkaar verbonden zijn: nieuws over de Kerk is vaak nieuws over de paus, vaak respectvol en bewonderend, vaak ook kritisch.

http://www.latijnseliturgie.nl/

Wij, mensen van de 21e eeuw, kunnen ons nauwelijks voorstellen dat het twee eeuwen geleden nog mogelijk was in Rome dat de paus op straat liep zonder enig opzien te baren. Het was pas onder het pontificaat van Pius IX (1846- 1878) dat de paus het immense prestige verwierf dat zijn opvolgers nog altijd genieten.

http://www.latijnseliturgie.nl/

De katholieke kerk is volk van God. In dienst van dit volk staat de clerus: paus, bisschoppen, priesters en diakens. Ze vormen een hiërarchische structuur. Dit is een kenmerk van de organisatievorm van de katholieke kerk.

http://users.pandora.be/odette.storms/christen.htm#oktober,

Na de dood van een paus komt het bestuur van de kerk tijdelijk in handen te liggen van het college van kardinalen.

http://www.nrc.nl/W2/Nieuws/2001/02/21/Vp/06.html,

Voor een tweede golf van katholieke dissidentie zorgde in 1870 het Eerste Vaticaans Concilie dat de paus onfeilbaar verklaarde en hem het laatste woord toekende over de benoeming van bisschoppen. Daar zaten vooral in de Duitstalige landen heel wat theologen en gelovigen mee in de knoop. In 1873 scheidden de critici zich af. "Oud-katholieken" noemden ze zich, ten teken van protest tegen de roomse nieuwlichterij.

De Standaard,

Veel katholieken weten niet dat er twee soorten onfeilbaarheid zijn: de 'buitengewone' onfeilbaarheid van een uitspraak van een paus of concilie, en de 'gewone', normale onfeilbaarheid waarvan sprake is wanneer het gehele episcopaat en de paus over een kwestie van geloof of van zeden overeenstemming bereiken.

NRC,

Als de paus geen wereldlijk heerser meer is, zo vroegen Pius VII en zijn opvolgers zich af, kan hij dan nog primaat van de Kerk zijn?

http://www.latijnseliturgie.nl/

Paus Johannes Paulus II is een groot voorstander van internet. Hij zou overwegen een Sint Isidorus uit Sevilla te willen uitroepen tot beschermheilige voor internetgebruikers. Regelmatig raadt de paus zijn volgelingen aan het medium te gebruiken ter verbreiding van het evangelie. Paus Johannes Paulus II heeft zelf geen e-mailadres, maar krijgt wel duizenden mailtjes. Zo stuurden bijna 23.000 mensen hem een mailtje voor zijn verjaardag.

NRC,

Geen enkele paus is in het verleden aan kritiek ontsnapt. En zo hoort het ook. Het eerlijk christelijk antipapisme heeft een heilzame functie, want een paus moet geen macht uitoefenen, maar dienen als 'servus servorum'.

NRC,

Combinatiemogelijkheden


als subject bij een werkwoord


  • benoemen
  • heilig verklaren
  • een mis opdragen
  • zalig verklaren
  • zegenen

Paus Joannes Paulus II heeft maandag drie nieuwe bisschoppen benoemd in Ruanda. Het zijn de opvolgers van bisschoppen die twee jaar geleden tijdens de bloedige burgeroorlog in het Centraal-Afrikaanse land zijn vermoord.

De Standaard,

De nieuwe kardinalen kwamen vanmorgen ieder apart naar voren om de eed af te leggen en hun nieuwe hoofddeksel uit handen van de paus te ontvangen. Dit ondersteept de regel dat alleen de paus een kardinaal kan benoemen of eventueel afzetten.

http://www.nrc.nl/W2/Nieuws/2001/02/21/Vp/06.html,

De Rooms-Katholieke Kerk van China heeft een eerste heilige. Zondag werd de vermoorde Franse China-missionaris Jean-Gabriel Perboyre (1802-1840) door paus Johannes Paulus II heiligverklaard.

De Standaard,

Vandaag draagt de paus een mis op in de bisschopsstad Gyor, waar 160.000 gelovigen worden verwacht.

De Standaard,

In Sarajevo hebben veel inwoners - katholieken, maar ook moslims - gisteren op de radio en de televisie de mis gevolgd die de paus speciaal voor hen in Italië opdroeg op de dag waarop hij Sarajevo had willen bezoeken.

NRC,

Een emotionele paus Johannes Paulus II heeft vrijdag met een eucharistieviering in de Sint Pieter zijn 50-jarig priesterjubileum gevierd [...]. Het was de eerste mis die de 76-jarige paus opdroeg in het openbaar sinds zijn blindedarm-operatie op 15 oktober.

De Standaard,

Morgen gaat de paus Lichtenberg zalig verklaren. Volgens de Kerk is Lichtenberg een martelaar voor het christelijk geloof, die op transport naar Dachau stierf.

De Standaard,

Paus Joannes Paulus II heeft zondag de Milanese kardinaal Ildefonso Schuster zaligverklaard, die aanvankelijk het fascisme steunde maar zich daar later tegen keerde.

De Standaard,

Paus Joannes Paulus II zegende gisteren in Rome een kerk in die gewijd is aan de stichter van de konservatieve rooms-katolieke organizatie Opus Dei.

De Standaard,

Jan Diepen had inmiddels ook het idee opgevat om in een kalksteengroeve op het terrein van de familie Diepen delen van de katakomben van Rome na te bouwen [...]. Op 1 december 1909 werden Jan Diepen en pater Hagen in particuliere audiëntie ontvangen bij paus Pius X, die blijk gaf van waardering voor het project. De paus zegende bij die gelegenheid een wit-marmeren gedenkplaat, die bij de hoofdingang van de katakomben in Valkenburg zou worden aangebracht.

http://members.tripod.lycos.nl/LeonW/katakomben.html,

met adjectief ervoor


  • een heilige paus
  • heilige pausen

Het was een heilige paus, Leo IX (1049-1054), die de leiding nam van de hervorming van de Kerk die enkele jaren eerder begonnen was door de Duitse koning Hendrik III. Het was een andere heilige paus, Gregorius VII (1073-1085), die er zijn naam aan gaf en er zijn stempel op drukte.

http://www.latijnseliturgie.nl/

Toen wij tussen 1927 en 1934 theologie studeerden, leerden wij de ketterij van het modernisme kennen, die in de dagen van Leo XIII in de Kerk de kop had opgestoken en door de heilige paus Pius X is veroordeeld en uitgebannen.

http://www.catholica.nl/archief/nr5/modernisme.html,

Het Gregoriaans sacramentarium, dat op het einde van de achtste eeuw overgenomen werd door de Karolingers, telde een gering aantal feesten van heilige pausen: negen martelaren en drie belijders.

http://www.latijnseliturgie.nl/

  • de huidige paus
  • de nieuwe paus
  • de toekomstige paus

De huidige paus uit scherpe taal in verband met onrechtvaardige situaties maar is in realiteit even conservatief als tevoren. Zo benoemt hij enkel conservatieve bisschoppen, en is dus schijnheilig.

http://www.zwelgjes.be/files/1lic/leerstelsels/ Geschiedenis%20van%20de%20economische%20leerstelsels.doc,

Politieke en religieuze leiders hebben dinsdagochtend in de St. Pietersbasiliek de inauguratie van paus Franciscus bijgewoond. De nieuwe paus kreeg het pallium (een soort stola) omgelegd. Ook werd hem de vissersring aangereikt. Alle kardinalen hebben hem trouw beloofd.

http://www.nu.nl/buitenland/3373418/paus-officieel-in-functie-geinstalleerd.html,

Een van de stemgerechtigden, de Nederlandse kardinaal Simonis, zei eerder dit jaar dat de nieuwe paus vrijwel zeker van Italiaanse origine zal zijn. Italiaanse Vaticaan-watchers delen deze prognose: na ruim twee decennia spectaculair Pools pontificaat is rust geboden.

de Volkskrant,

De toekomstige paus, geestelijk leider van meer dan een miljard rooms-katholieken, is afgelopen weekeinde in Rome aangekomen. Niemand kent zijn naam, zelfs niet Johannes Paulus II, de huidige heilige vader. Vier dagen lang, achter gesloten deuren, krijgt hij de kans zich omzichtig te presenteren. De opvolger bevindt zich in het gezelschap van alle overige kardinalen, de prinsen van de kerk.

de Volkskrant,

  • een Argentijnse paus
  • een Franse paus
  • een Nederlandse paus

Op veel plekken in de wereld is de komst van paus Franciscus met vreugde begroet. Ook premier Mark Rutte (VVD) heeft zijn felicitaties aan de Argentijnse paus overgebracht.

http://www.elsevier.nl/Politiek/nieuws/2013/3/Verheugde-reacties-op-verkiezing-paus-Franciscus-I-1199837W/,

Silvester II, de eerste Franse paus, leidde de Kerk door de eerste millenniumwende. Zijn pontifikaat begon in 999 en eindigde in 1003. Hij stond bekend als een van de grootste geleerden uit de Ottoonse periode.

De Standaard,

Zijn naam was Willem van Enckevoirt. Hij kwam uit Mierlo en was aartsdiaken van Kempenland, deken van het St.-Janskapittel van 1521 tot 1527, en raadsman van de enige Nederlandse paus: Adrianus VI.

http://www.bisdomdenbosch.nl/

met eigennaam


  • paus Gregorius XIII
  • paus Johannes Paulus II
  • paus Pius IX
  • paus Pius XII

Paus Gregorius XIII (1502-1585) liet een nieuw kalender-systeem ontwikkelen door de hofastronomen en daarmee ontstond de huidige kalender: de Gregoriaanse kalender van 1582.

http://www.chronos.nl/NL/index.html

Paus Johannes Paulus II heeft gisteren [...] gezegd dat seksueel misbruik van kinderen door priesters een bron van schaamte en verdriet is voor rooms-katholieken. Maar tegelijkertijd vroeg hij de gelovigen "de overgrote meerderheid" van de deugdzame priesters te steunen.

De Telegraaf,

De meest opvallende gebeurtenis van de voorbije jaren was ongetwijfeld de zaligverklaring van mgr. Escrivá in 1992 in Rome door paus Joannes Paulus II. Een grotere blijk van erkenning en waardering had de kerkleider niet kunnen geven.

De Standaard,

De zalige Pius IX was de meest geliefde én de meest gehate paus van de 19e eeuw.

http://www.latijnseliturgie.nl/

Paus Pius XII (1939-1958) heeft het Europese eenwordingsproces proces noch in beweging gezet noch verder gestimuleerd. Tot 1952 nam hij een afwachtende houding aan.

NRC,

met ander, nevengeschikt substantief


  • de paus, patriarchen, kardinalen, bisschoppen en priesters
  • paus, bisschoppen, priesters, diakens, gelovigen

Met een feestelijke viering in de Sint-Pietersbasiliek sloten de paus, zeven patriarchen, twaalf kardinalen, achtendertig bisschoppen en zestig priesters de biezondere bisschoppensynode over Libanon af.

De Standaard,

De katholieke kerk is een zeer georganiseerde geloofsgemeenschap. De formele organisatie van het leidinggeven is voornamelijk hiërarchisch van aard (paus, bisschoppen, priesters, diakens, gelovigen).

http://www.kuleuven.ac.be/rzl/lb/cursus/cursustekst.htm

Vaste verbindingen


heiliger dan de paus zijn

Spreekwoorden


Woordfamilie


Als deel van een afleiding


Als deel van een afleiding


Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen


Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen


paus 2.0

iemand aan wie gezag wordt toegekend; iemand die door anderen wordt beschouwd als gezaghebbend

Betekenisbetrekking


metafoor
Betrokken betekenissen 1.0 : 2.0

Semagram (extra betekenisinformatie)


Een paus…

is een persoon

  • [Eigenschap of hoedanigheid algemeen] wordt beschouwd als gezaghebbend

    Combinatiemogelijkheden


    met voorzetselgroep


    Voorzetsel: van

    • de paus van de avant-garde
    • de paus van het surrealisme
    • pausen van de Nederlandse journalistiek

    Aan het begin van Daar komen scherven van, het zevende boekdeel van Ivo Michiels' Journal Brut-cyclus, staat de Kunst. Bij monde van Pablo Picasso, de meer dan 70-jarige paus van de avant-garde, maant zij de dertiger Ivo Michiels aan om toch vooral door te gaan. Doorgaan waarmee? Met scheppen, met het leven ten dienste te stellen van de kreativiteit, "die van anderen en de mijne, de mijne vooral".

    De Standaard,

    CoBrA werd in 1948 in Parijs opgericht. De groep vormde een tijdelijk samenwerkingsverband tussen kunstenaars uit Denemarken, Nederland en België [...]. De groep, waartoe onder meer de Belg Dotremont, de Deen Asger Jorn en de Nederlanders Appel, Constant en Corneille behoorden, rebelleerde tegen de paus van het surrealisme, André Breton.

    http://home.pi.be/~chksum2/ns/strom0.htm

    Kranenburg: Ik kan me voorstellen dat het een beetje gaat wringen als een Haagse journalist actief politiek bedrijft. Sprenger: Henry Faas, een van de pausen van de Nederlandse journalistiek, was lid van de KVP en is dat jarenlang geweest. Dertig jaar later is het ineens een grote schande. Een journalist is ook gewoon burger. Je bent toch onderdeel van de samenleving.

    http://villa.intermax.nl/journalist/numm/numm_center_jo22.29903.html

    Woordfamilie


    Als deel van een afleiding


    Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen