semagram

Definities en semagrammen worden in het ANW naast elkaar gegeven. Een definitie bevat de informatie die nodig is om de betekenis van een woord te onderscheiden van die van andere woorden. Zo is een koe een volwassen vrouwelijk rund. Dit is een mogelijke definitie van koe, maar dit is niet het hele plaatje. Een koe geeft ook melk, loeit, heeft een zware uier, enzovoorts. Dat zijn allemaal gegevens die niet onderscheidend zijn, maar wel relevant. [...] Die aanvullende gegevens kunnen in het semagram aangegeven worden, en wel op een systematische manier: ook in de semagrammen van paard, schaap en kip wordt informatie gegeven over hun uiterlijk, hun functie en hun karakteristieke geluid.

De semagrammen roepen [...] de vraag op: waar eindigt de betekenis van een woord en waar begint de context rondom dat woord? Dat is niet zo duidelijk. Ook in ons hoofd niet, zo is uit allerlei psychologisch-taalkundig onderzoek gebleken.

De behoefte om naast de definities ook semagrammen in woordenboekartikelen op te nemen komt in eerste instantie voort uit de overweging dat definities het betekenisverklarende werk niet alleen op kunnen knappen. Er is vaak veel meer semantisch relevante kennis met een woord verbonden dan in een definitie kan worden weergegeven.

Een semagram is de weergave van kennisgegevens die met een woord te verbinden zijn, in een frame met 'slots' en 'fillers'. 'Slots' zijn conceptuele-structuurelementen die kenmerken en relaties noemen die gelden voor de betekenisklasse waartoe een woord behoort [...]. Aan de hand daarvan worden de gegevens ingevuld die specifiek gelden voor het woord in kwestie ('fillers'). Frame en semagram zijn niet identiek. Het frame is een abstract structuurschema en heet in ANW-jargon 'typesjabloon'. Het semagram is het concreet ingevulde typesjabloon.

In de semagrammen wordt betekenisinformatie op een consistente manier weergegeven en wordt steeds zo veel mogelijk dezelfde terminologie gebruikt. Door die uniformiteit wordt, vergeleken met een gewoon woordenboek, het aantal zoektermen dat de gebruiker tot zijn beschikking heeft, vele malen vermenigvuldigd.

Door de patroonmatige aard van de semagrammen worden woorden niet langer louter afzonderlijk beschreven, maar ook als onderdeel van netwerken van onderling samenhangende woorden. Zo kan vergelijking van semagrammen meer inzicht geven in de onderlinge verhouding tussen synoniemen en/of halfsynoniemen: bijvoorbeeld wanneer we een Equus caballus een paard, een knol of een ros noemen.