sextant 1.0
Bron:
Joaquim Alves Gaspar
(
CC BY-SA 3.0
)
(transport, verkeer en reizen; scheepsbouw en scheepvaart)
Semagram (extra betekenisinformatie)
Een sextant…
is een instrument; is een voorwerp
- [Deel] heeft twee spiegels, een vaste kimspiegel en een verstelbare spiegel, een lens, een gradenboog van 60 graden en een beweegbare wijzer
- [Functie] dient om de positie van een schip te berekenen
- [Herkomst of oorsprong] werd door twee personen onafhankelijk van elkaar uitgevonden, namelijk door de Engelse wiskundige John Hadley en door de Amerikaanse uitvinder Thomas Godfrey
- [Tijd] is een uitvinding uit het midden van de achttiende eeuw
- [Werking of functionering] werkt door de zon of een ander hemellichaam, bijvoorbeeld de Poolster, te schieten: men kijkt door een lens naar de kim, waarbij de grote spiegel met een wijzer die langs een gradenrand wordt verplaatst, zodanig versteld wordt dat hemelichaam en kim voor het oog samenvallen. Op de gradenrand is nu de hoek en de hoogte van het hemellichaam af te lezen.
Algemene voorbeelden
Ook wat de liefde betreft, liet hij de dingen komen zoals ze kwamen. Elke paar maanden wisselden de meisjes [...], waarna hij voor de zoveelste keer de werking van een sextant moest uitleggen. Maar dat verveelde hem nooit. Op een of andere manier was hij betoverd door die schitterende koperen instrumenten met hun spiegeltjes en schaalverdeling en kleine kijker, die in hun vorm de nachtelijke aarde en de sterren vasthielden.
De maansafstand kon echter pas exact worden afgelezen toen men over een sextant beschikte. De sextant was een Engelse vinding van het midden van de 18e eeuw; op de schepen van de VOC werd deze pas omstreeks 1790 gemeengoed.
Voor u het in de gaten heeft ziet u de ontbindingen van alle krachtsvectoren die het schip beheersen, door het want lopen. Tevreden constateert u dat zeevaart heel veel raakvlakken met wiskunde heeft. Maar even later staat de stuurman een zonnetje te schieten met zijn sextant. U vraagt zich af hoe dat nu in zijn werk gaat.
Het vijfentachtig meter lange vriesschip is juist terug van een heilbot-expeditie in Canada. De brug van de boot is als een ruimteschip volgepakt met moderne apparatuur. Plotters, radar, fax en gedigitaliseerde kaartleesapparatuur hebben de sextant en seinsleutel definitief verdrongen.
Hemellichamen, de magnetisch noordpool en instrumenten werden later gebruikt om de koers uit te zetten en te bepalen waar het schip zich bevond. De volgende opsomming van hulpmiddelen is niet chronologisch: kaarten, atlas, kompas, passer, octant (hoekmeetinstrument met een gradenboog van 45°), sextant, kijker, jakobsstaf (een instrument om de hoogte van hemellichamen te bepalen, niet te verwarren met de jakobsladder).
Sextant 2.0
Bron:
Alfio
(
CC BY-SA 3.0
)
(wetenschap; natuurkunde en astronomie)
Betekenisbetrekking
| Betrokken betekenissen | 1.0 : 2.0 |
|---|
Semagram (extra betekenisinformatie)
Sextant…
is een sterrenbeeld
- [Vorm] heeft min of meer de vorm van een sextant
- [Waarneembaarheid] heeft geen heldere sterren en is soms in het voorjaar zichtbaar
- [Deel] bestaat uit slechts enkele zwakke sterretjes
- [Plaats] bevindt zich op de hemelevenaar, tussen de Grote Leeuw en de Slang
Algemene voorbeelden
Het sterrenbeeld Sextans werd aan het einde van de 17de eeuw door Johannes Hevelius (1611-1687) aan de hemel gezet. Het sterrenbeeld ligt op de hemelevenaar. In het voorjaar kun je proberen het sterrenbeeld aan de hemel te vinden, onder de heldere ster Regulus van het sterrenbeeld Leeuw. Het sterrenbeeld Sextant bestaat slechts uit enkele hele zwakke sterretjes. De helderste is van magnitude 4,50. De Latijnse naam van het sterrenbeeld Sextant is Sextans.