slissen 1.0
Semagram (extra betekenisinformatie)
Slissen…
is een handeling
Algemene voorbeelden
Het uitspreken van een S-klank met de tong tussen de voortanden wordt 'lispelen' genoemd. Dat is wat anders dan 'slissen'. Dan wordt de tong te slap gehouden, en ontsnapt de lucht langs de kiezen in plaats van door het gleufje dat in de lengterichting van de tong loopt. Bij het maken van de S zijn een goede beheersing van de tongspieren en een juiste mondstand dus belangrijk.
"Tongrollen gebruik ik vaak als oefening voor het correct produceren van een 's'. Kinderen die slissen, laten de zijkant van hun tong hangen. Daardoor ontsnapt de lucht aan de zijkant, terwijl die er aan de voorkant uit moet komen."
Bij slissen of lispelen wordt de [s] of andere klanken verkeerd uitgesproken. Dit kan komen door te slappe tongspieren, te weinig beheersing van de tongmotoriek of het verkeerd aanleren van de [s]. De [s] klinkt als het ware onzuiver. In ernstige gevallen wordt het spreken slecht verstaanbaar, wat soms als zeer storend wordt ervaren [...]. Een verkeerd uitgesproken [s] maakt dat ook andere klanken, zoals de [z], [sj] en [zj], vaak verkeerd worden uitgesproken.
Slissen is de sigmatismus lateralis, oftewel de laterale s. Hierbij ontsnapt de lucht langs de zijkanten van de tong. Lispelen is/zijn de sigmatismus addentalis en de sigmatismus interdentalis; bij de s. addentalis wordt de tong tegen de voortanden geplaatst en bij de s. interdentalis gaat de tong tussen de tanden door.
De logopedist onderzoekt de oorzaak van het slissen. Daarna kan er een behandeling worden gestart. Hierbij wordt er bijvoorbeeld aandacht besteed aan het onderscheid tussen een goede en een foute [s]; hierbij worden het luisteren, kijken en voelen ingeschakeld. Met oefeningen van de mondmotoriek worden de spieren in de mond versterkt en men leert de tong op de juiste wijze te gebruiken. Eerst wordt geleerd alleen de [s] goed uit te spreken, daarna volgt de [s] in lettergrepen, woorden en zinnen geoefend. Tenslotte moet de goede uitspraak gebruikt worden in het gewone spreken.
Er zijn verschillende oorzaken van slissen of lispelen. De tong wordt bijvoorbeeld naar voren tussen de tanden geduwd waardoor een onzuivere [s] wordt gehoord. Soms wordt ook bij andere klanken de tong naar voren geduwd, zoals de [t] en de [d]. Kinderen of volwassenen met een open beet, bij wie er te veel ruimte is tussen de onder- en boventanden, zullen hun tong vaak tussen de opening van de tanden duwen. Je hoort dan een foutieve [s]. Bij ernstig slissen kan de spraak slecht verstaanbaar worden.
Kinderen die slissen of lispelen spreken de letter s of andere klanken, zoals de z, sj en zj, verkeerd uit. De s klinkt als het ware onzuiver. Hoe komt het? Slissen of lispelen ontstaat meestal tijdens de spraakontwikkeling, maar kan op alle leeftijden voorkomen. Slissen kan komen door te slappe tongspieren, te weinig beheersing van de tongmotoriek of het verkeerd aanleren van de s.
Sommige kinderen komen bij ons omdat ze moeite hebben om klanken goed uit te spreken. De ene heeft moeite met de /s/: dat noemen we dan wel eens "lispelen" of "slissen". De andere maakt van een /t/ een /k/.
'Ze heet Sandra. Goeie naam, vind je niet? Sssandra. Ze slist een beetje. Is het geen ssschatje? Net een poes.'
Combinatiemogelijkheden
tegenwoordig deelwoord als adjectief gebruikt
- slissende spraak
- slissende stem
- slissende uitspraak
Hij speelt met zijn neefjes - het kleine neefje van Michiel is reusachtig vertederend met zijn slissende spraak.
Wat niet went, is de slissende stem van de dame in het geavanceerde navigatiesysteem. Al luisterend naar haar stem vraagt u zich dikwijls af wie er nu eigenlijk nuchter is.
Ook de bijrollen ten slotte zijn met gevoel voor humor getypeerd: zo is er een mooie rol van Larry Miller die de onvermijdelijke klunzige hulpagent speelt met slissende uitspraak.
slissen 1.1
Betekenisbetrekking
| Betrokken betekenissen | 1.0 : 1.1 |
|---|
Algemene voorbeelden
Soms kijk je op de schonkige ruggen van ossen die met hun bleekroze tong uit hun bek een afgeladen wagen door de stroom van wriemelend lawaai trekken. Hun hoeven in [...] klem-achtige hoefijzers die lossig over het asfalt slissen.
Op het ven in de buurt spelen jongetjes met ijsmutsen of helmen op tot het donker wordt ijshockey. De puck schiet slissend over het ijs heen en weer.
Combinatiemogelijkheden
voltooid deelwoord als adjectief gebruikt
- een slissend geluid
Een meisje met kromme, dikke benen liep voorbij, onder een paraplu, haast dadelijk gevolgd door een grijze Mercedes, die ik door het dubbele glas niet kon horen, maar wiens wielen ongetwijfeld dat zeer specifieke slissende geluid maakten op het natte asfalt.
met voorzetselgroep
- het slissen van riethalmen
Maar het riet stond nog roerloos. Van het ene op het andere ogenblik kon er wind zijn en begon plotseling dat slissen van de riethalmen. Een enkele keer maakte ze het mee: dat er plotseling wind was.
slissen 2.0
Semagram (extra betekenisinformatie)
Slissen…
is een handeling
Algemene voorbeelden
"Ik heb hem er uitgetrokken" slist hij trots en laat zijn eerste wisseltand zien.
Na nog een hele poos nadenken sliste hij opgewonden, met een mond vol speeksel: 'als een kontje achterwerk is... dan is zo'n... zo'n ding je voorwerk!'