stolperstein 1.0
(oorlogvoering en defensie; neologisme)
Semagram (extra betekenisinformatie)
Een stolperstein…
is een gedenksteen; is een steen; is een voorwerp
- [Omvang concreet] heeft een oppervlak van 10x10 centimeter
- [Materiaal] is gemaakt van beton en bedekt met een messing plaatje
- [Doel of bestemming] zorgen ervoor dat mensen stilstaan bij en nadenken over het lot van slachtoffers van het nationaalsocialisme rond en tijdens de Tweede Wereldoorlog
- [Herkomst of oorsprong] werd voor het eerst gemaakt in 1992 als onderdeel van een project van de Duitse kunstenaar Gunter Demnig
- [Plaats] is te vinden op minstens 1200 plaatsen in Duitsland, Oostenrijk, België, Kroatië, Tsjechië, Finland, Frankrijk, Griekenland, Italië, Hongarije, Litouwen, Luxemburg, Moldavië, Nederland, Noorwegen, Polen, Roemenië, Rusland, Slowakije, Slovenië, Spanje, Zwitserland en Oekraïne
- [Tijd] werd in Nederland voor het eerst gelegd in 2007 en in België in 2009
- [Stoffelijke eigenschap algemeen] vermeldt de naam van één slachtoffer, met daaronder het geboortejaar, de plaats en datum van arrestatie door of namens het regime (wanneer van toepassing) en de plaats en datum waar het slachtoffer werd vermoord of is overleden
- [Betrokkene] herinnert in veel gevallen aan Joden, maar ook aan Sinti en Roma, politieke gevangenen, homoseksuelen, Jehova's getuigen en slachtoffers van gedwongen euthanasie
Algemene voorbeelden
Joachim Elte was een Joodse accountant van 51 jaar en hij woonde in de Nicolaas Maestraat tot hij op transport werd gesteld, waarna hij op 28 februari 1945 in Bergen-Belsen overleed. Dat weet ik allemaal vanwege de 'struikelsteen' die drie jaar geleden in de Nicolaas Maestraat in Amsterdam-Zuid werd geplaatst ter nagedachtenis van Elte. Deze stolperstein maakt deel uit van een herdenkingsproject van de Duitse kunstenaar Gunter Demnig. [...] Het woord struikelsteen lijkt ironisch bedoeld: je moet de plaatjes van tien bij tien centimeter zoeken wil je ze zien. Je struikelt er mentaal over, als je het plaatje hebt gevonden sta je vrijwillig stil bij de Jodenvervolging.
In principe ben ik sterk pro-Israël. Ik zal niet zeggen dat ik door de geschiedenis geobsedeerd ben, maar ik heb wel alles over de Holocaust gelezen en hier, in Amsterdam, ben ik meteen begonnen met research doen naar de stolpersteine (gedenksteentjes, geplaatst in de stoep van de laatste vrij gekozen woning van slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog, AV): wie waren deze mensen, waar en wanneer werden ze vermoord - ik móet het allemaal uitpluizen. En waarom? Omdat ik een Jood ben. Omdat mijn verhaal deel uitmaakt van de Joodse geschiedenis.
Op 3 mei wordt voor de woning van verzetsheld Gaston De Roo aan de Zwijnaardsesteenweg een glimmende stoeptegel ingemetseld. Die zogenaamde "stolperstein" is een blijvende herinnering aan slachtoffers van het naziregime en komt er op verzoek van zijn kleindochter Ann (63).
Zondag werden in Deventer 25 Stolpersteine gelegd voor huizen waaruit Joden zijn weggevoerd.
Steeds meer Stolpersteine verschijnen in de straten van Keulen, Berlijn en andere steden, voor wie de stenen niets kosten. Er zijn er al meer dan drieduizend. In Hamburg legden onlangs zes bejaarde vrouwen, in de jaren dertig enthousiaste leden van de nazi-meisjesclub Bund Deutscher Mädel, een steen voor het huis van hun joodse klasgenote Anita, die omkwam in Auschwitz. Er zijn ook contacten met buitenlandse steden, onder andere Amsterdam. Maar München wil vooralsnog geen toestemming geven voor de Stolpersteine. Elders verzetten huiseigenaren en bewoners zich tegen de stenen, soms zelfs via de rechter. Of ze vragen ze een eindje verderop te plaatsen.
Etymologie
| Aard herkomst | leenwoord |
|---|---|
| Vroegste datering | 2003 |
| Brontaal | Duits |
| Vorm in brontaal | Stolperstein |
| Betekenis in brontaal | idem |
| Samenhangende woorden (betekenis) | stolperdrempel |