troonrede


troonrede 1.0

afbeelding

Bron: rijksoverheid
( Publiek domein )

(politiek en bestuur; royalty en adel; (vooral) in Nederland)

door de minister-president en diens ambtenaren opgestelde en traditioneel door de regerende vorst of vorstin op de derde dinsdag in september (Prinsjesdag) in de Ridderzaal uitgesproken rede, waarin het zittende kabinet ten overstaan van de leden van de Eerste Kamer en van de Tweede Kamer zijn beleid voor de komende regeerperiode in hoofdlijnen schetst
In historiserend verband ook wel in toepassing op een door de koning van België uitgesproken rede bij de opening van het parlementaire jaar.

Semagram (extra betekenisinformatie)


De troonrede…

is een rede

  • [Functie] heeft tot doel het komende kabinetsbeleid in hoofdlijnen te schetsen
  • [Plaats] wordt uitgesproken in de Ridderzaal op het Binnenhof in Den Haag
  • [Tijd] wordt traditioneel uitgesproken op de derde dinsdag van september (Prinsjesdag)
  • [Betrokkene] wordt uitgesproken door de regerende vorst of vorstin en opgesteld door de minister-president en diens ambtenaren
  • [Recht] is grondwettelijk voorgeschreven

Hoofdsemagram: rede


Algemene voorbeelden


Het is in Nederland een oude gewoonte dat de koningin op Prinsjesdag met de koets komt. Het lijkt veel op een sprookje. Met echte lakeien die de deur van de koets openen. Toch is het niet zo sprookjesachtig als het er uitziet. De koningin komt die dag in het Nederlandse parlement gewoon een boodschap van de regering voorlezen. Die boodschap wordt ook de troonrede genoemd. Het betekent meteen ook het begin van het nieuwe werkjaar voor de Nederlandse politici.

http://www.bop.vgc.be/tijdschriften/kits/961001/prinsdag.html

Dan komt eindelijk de eerste koets, waar niemand inzit. Ook dit wekt commentaar op bij de toeschouwers, die het onzin vinden zo'n koets onbemand te laten, waarbij men zich er scherp van bewust blijkt dat deze hele vertoning op kosten van de belastingbetaler plaatsvindt. Zet er dan een prinsje in, prinsjes genoeg, zo is de mening. Zelf denk ik beter te weten: in die koets ligt natuurlijk de troonrede, met zorg geplaatst in een afgesloten lederen koffertje. Het is toch ondenkbaar dat de koningin die zelf zou meevoeren, onderweg nerveus daaraan frommelend en de allermoeilijkste zinnen nog eens doornemend, om dan met een document vol vouwen en ezelsoren op de troon te verschijnen.

Een zwervend bestaan, Bob den Uyl,

De afgelopen week gaf de geldmarkt de indruk dat partijen meer aandacht hadden voor de troonrede en de algemene politieke beschouwingen dan voor de geldhandel.

NRC,

De Troonrede is grondwettelijk voorgeschreven. Artikel 65 van de Grondwet luidt: 'Jaarlijks op de derde dinsdag van september of op een bij de wet te bepalen eerder tijdstip wordt door of namens de Koning in een verenigde vergadering van de Staten-Generaal een uiteenzetting van het door de regering te voeren beleid gegeven.'

http://www.koninklijkhuis.nl/monarchie/monarchie.html?prinsjesdag.html

De troonrede klonk als vanouds: een lappendeken van zinnetjes die her en der bij de departementen en rijksdelen bijeen zijn geraapt.

Trouw,

Beroemd is het debat dat in het parlement werd gevoerd naar aanleiding van de troonrede en de begroting voor het dienstjaar 1863.

http://www.cultuur.nl/nieuws/nieuws.phtml#,

Combinatiemogelijkheden


als subject bij een werkwoord


  • bevatten

Toch bevatte de troonrede heel wat maatregelen om de misdaad te bestrijden.

De Standaard,

als object bij een werkwoord


  • de troonrede bespreken
  • de troonrede houden
  • de troonrede lezen
  • de troonrede meelezen
  • de troonrede schrijven
  • de troonrede uitspreken
  • de troonrede voorlezen

Een van de markantste passages uit de toespraak van Van Riel waarin de VVD-senator de troonrede bespreekt, gaat over rust en orde.

Betrekkelijke kleinigheden, H.J.A. Hofland,

De troonrede wordt overigens pas sinds 1906 in de Ridderzaal in Den Haag uitgesproken, daarvoor werd o.a. de Trèveszaal (de vorige vergaderzaal van de Tweede Kamer) gebruikt.

http://www.kb.nl/kb/resources/frameset_kb.html?/kb/dossiers/prinsjesdag/prinsjesdag.html

Wie bijvoorbeeld de troonrede van 1980 leest, of luistert naar de getourmenteerde stem van de minister-president, zou denken dat wij aan de vooravond staan van de ondergang.

Wennen aan vrede, K.L. Poll,

De koningin schrijft de troonrede niet zelf.

De kleine blonde dood, Boudewijn Büch,

De Koningin begeeft zich naar de troon en spreekt de Troonrede uit.

http://www.koninklijkhuis.nl/monarchie/monarchie.html?prinsjesdag.html

Hij verklaarde dat hij het maar een vreemde vertoning vindt dat de koningin op Prinsjesdag een troonrede moet voorlezen waarin regeringsbeleid wordt verkondigd waar ze niets aan kan veranderen.

De Standaard,

Stel je voor, jullie koningin oefent zich in het 'postbeambteschap'. Elke dag neemt zij plaats achter een loket en oefent met haar familieleden hoe ze de klanten te woord moet staan. Verspilde moeite. En: verwarrend bovendien. Want wanneer zij zich dan weer met de voor haar geëigende taken moet bezighouden, wanneer zij, bijvoorbeeld, de troonrede moet houden, heeft zij natuurlijk niets aan haar kwaliteiten als postbeambte.

Drie theaterteksten, Esther Gerritsen,

De Troonrede kan op Internet worden meegelezen op het moment dat de koningin deze uitspreekt.

Meppeler Courant,

De Grondwet zegt dat de Troonrede jaarlijks uitgesproken moet worden door of namens de koningin.

http://www.sp.nl/nieuws/tribune/9910/miljoen.stm,

Eén categorie watersporters hoeft niet op z'n clementie te rekenen. Snelvaarders. 'Als ze hier stoer door ons gebied willen rossen moeten ze dat zelf weten, maar als we ze in de kladden krijgen roken ze een zware pijp. De stoere bink uit willen hangen tegenover het meisje, prima, maar als we ze pakken dan kost dat flink wat centjes. Daar houden we hier niet zo van. Soms zou je ze kielhalen'. De brigadier kijkt erbij alsof 'ie zojuist de troonrede heeft voorgelezen.

Meppeler Courant,

met adjectief ervoor


  • haar jaarlijkse troonrede
  • zijn jaarlijkse troonrede
  • de jongste troonrede
  • de laatste troonrede
  • latere troonredes

Toch kon het beeld in latere troonredes behoedzaam worden bevestigd, per slot is er een rijksinstituut dat de toestand van het milieu jaar in jaar uit vlak voor prinsjesdag in kaart brengt.

NRC,

Abrupter dan een paar jaar geleden voor mogelijk werd gehouden heeft 'het milieu' afgedaan als politiek thema. In de afgelopen verkiezingsstrijd speelde het geen enkele rol meer. In de laatste troonrede werd er niet meer inhoudelijk op ingegaan.

NRC,

De koningin zelf sprak in haar jaarlijkse troonrede van "structurele hervormingen" die het land zouden moeten redden.

http://www.jobat.be/fs.asp?cont=http://www.jobat.be/nl/news/ArticleDetail.asp?ID=3461,

'Langdurige onzekerheid is in niemands belang,' staat in de jongste Troonrede te lezen.

http://www.law.uu.nl/sim/publ/baehr/,

met adjectivisch tegenwoordig deelwoord


  • de volgende troonrede

Fortuyn bracht een ode aan 'de ondernemers' van Nederland, en stelde voor dat de koningin de volgende troonrede zou beginnen met hen te bedanken "voor acht jaar onafgebroken economische groei".

NRC,

met adjectivisch voltooid deelwoord


  • de (door de minister-president) geschreven troonrede
  • een uitgelekte troonrede

De minister-president kan voortaan beter de door hemzelf geschreven Troonrede als jaarlijkse kabinetsrede uitspreken.

http://www.sp.nl/partij/theorie/program/eerste_weg_links.pdf

Anderen vinden het een schande dat de koningin op Prinsjesdag - elke derde dinsdag van september - als een soort tv-presentatrice de door anderen geschreven en reeds uitgelekte troonrede moet voorlezen.

De Standaard,

met voorzetselgroep


Voorzetsel: van

  • de troonrede van 19 september 1995
  • de troonrede van 22 november 1918
  • de troonrede van september 1992
  • de troonrede van 1980
  • de troonrede van 1992
  • de troonrede van 2002

Meer concreet streefde het paarse kabinet naar een overheveling van overheidstaken naar de markt en het particulier initiatief. De Troonrede van 19 september 1995 zei daarover: "Meer marktwerking en minder regulering zijn onontbeerlijk".

http://www.bsk.utwente.nl/bw/index.html

In de Troonrede van september 1992 uitte koningin Beatrix "zorg" over de bestuurlijke en financiële situatie in de rijksdelen, en ze pleitte voor "wezenlijke en blijvende verbeteringen".

NRC,

Dat begrijpt ook koning Albert I. In zijn troonrede van 22 november 1918 belooft hij de onmiddellijke invoering van het Algemeen Enkelvoudig Stemrecht en van sociale wetten, waarmee hij tegemoet komt aan de arbeidersbeweging in het algemeen en de BWP in het bijzonder.

http://users.pandora.be/frankie.schram/inl/000.html

De mensen die dat sentiment bespelen doen alsof wij geteisterd worden door de ene crisis en het ene onrecht na het andere. Wie bijvoorbeeld de troonrede van 1980 leest, of luistert naar de getourmenteerde stem van de minister-president, zou denken dat wij aan de vooravond staan van de ondergang.

Wennen aan vrede, K.L. Poll,

Het promotie-onderzoek van Harold Munneke had als inspiratiebron dezelfde zorg over de crisis op de Antillen en Aruba als die waarvan koningin Beatrix in de Troonrede van 1992 melding maakte.

NRC,

Ook het maatschappelijke debat over waarden en normen zal een rol hebben gespeeld, evenals de welbewuste terugkeer van de bede in de Troonrede van 2002.

http://www.refdag.nl/website/artikel.php?id=91896,

in voorzetselgroep


  • wegblijven bij de troonrede

Vandaag de dag richten de zorgen van Marijnissen zich echter in de eerste plaats op de zorgwekkende toestand van de publieke sector van het Koninkrijk der Nederlanden. Zijn partij was zo ontevreden over de verleden week gepresenteerde miljoenennota, dat men demonstratief wegbleef bij de Troonrede tijdens de opening van de Staten-Generaal op prinsjesdag.

http://www.janmarijnissen.nl/interviews/verraadvankok.stm,

( Zeer frequent aangetroffen.)
  • in de troonrede
  • in de troonredes

Ook van godsdienstige uitlatingen moet de overheid zich verre houden. De VVD is dan ook teleurgesteld dat dinsdag de bede bleek te zijn teruggekeerd in de Troonrede.

ANP,

In de troonrede bleek dat de politiek erkent dat er armoede in Nederland is.

Meppeler Courant,

"Als er aangevallen wordt, of het nu gaat om artikel 23 of om het ambtsgebed, dan zal het defensief gevoerd moeten worden. Doen we dat niet, dan komen straks ook zaken ter discussie als het randschrift op de euro, de bede in de Troonrede, de zondag als bijzondere vrije dag en de christelijke feestdagen."

http://www.refdag.nl/website/artikel.php?id=91896,

In de troonredes, waarin de achtereenvolgende regeringen hun uitgangspunten en doelstellingen van beleid kenbaar maken, valt sinds de jaren zeventig (toen inspraak en democratisering daar een belangrijke plaats innamen) eveneens een hernieuwde accentuering van sociale cohesie te lezen.

http: //www.omv.nl/ATEST/fnieuwsbrief/FNIEUWS.html,

Een kort overzicht van de regeringsplannen staat in de Troonrede.

http://www.tweede-kamer.nl/

  • na de troonrede

De nadere invulling - hoogst belangrijk voor de positie van het Filmfonds - moet in de weken na de troonrede gestalte krijgen.

http://www.filmfund.nl/,

In de regeringsverklaring zes dagen na de troonrede ontbreekt elke concrete verwijzing naar een Nederlandstalige universiteit in Gent.

http://users.pandora.be/frankie.schram/inl/000.html

  • commentaren op de troonrede

De regering is duidelijk meer pro-Israël en pro-Amerika dan de vorige kabinetten, maar de commentaren op de Troonrede richten zich op het binnenland.

Blinde ambitie, Eduard Bomhoff,

  • uit de troonrede
  • uit de troonredes

Uit de Troonrede blijkt dat de regering naar de toekomst kijkt, wat meteen ook een indicatie is dat het paarse kabinet zich al op een nieuwe regeerperiode heeft ingesteld.

De Standaard,

Passages uit verschillende troonredes zorgen ervoor dat grote, solide lijnen, die je haast nooit in een Nederlandse documentaire tegenkomt, benoemd worden: bestedingsbeperking, loongolf, woonruimtetekort.

NRC,

  • het uitspreken van de troonrede
  • het voorlezen van de troonrede
  • de inhoud van de troonrede
  • het begin van de troonrede
  • een versie van de troonrede

Ondanks de tragedie in de VS zal koningin Beatrix op prinsjesdag, aanstaande dinsdag, met de Gouden Koets naar de Ridderzaal rijden voor het uitspreken van de Troonrede.

De Telegraaf,

Uiteindelijk bleef het conflict over het cellentekort zo onopgelost dat minister-president Balkenende probeerde om een knoop door te hakken. In de eerste versie van de Troonrede zou de koningin meedelen dat het kabinet had besloten tot twee gevangenen per cel. Donner liet dat schrappen uit de ontwerp-Troonrede, omdat hij er zelf nog tegen was.

Blinde ambitie, Eduard Bomhoff,

Na het uitspreken van de troonrede wordt in de Tweede Kamer de begroting voor het volgende parlementaire jaar wordt gepresenteerd. De laatste jaren is dat het 'koffertje van Zalm' dat op de derde dinsdag in september wordt geopend.

http://www.kb.nl/kb/resources/frameset_kb.html?/kb/dossiers/prinsjesdag/prinsjesdag.html

Aan het begin van de troonrede stond koningin Beatrix stil bij de bevrijding van de eerste steden en dorpen van Nederland, vijftig jaar geleden bij het naderende einde van de Tweede Wereldoorlog.

NRC,

Tot de grondwetsherziening van 1848 was de inhoud van de troonrede officieel een zaak van de koning, na 1848 bepaalden de ministers wat de koning(in) zou zeggen.

http://www.kb.nl/kb/resources/frameset_kb.html?/kb/dossiers/prinsjesdag/prinsjesdag.html

Het voorlezen van de troonrede is geliëerd aan de opening van de zitting van de Staten-Generaal, die sinds 1888 plaatsvindt op de derde dinsdag van september.

http://www.kb.nl/kb/resources/frameset_kb.html?/kb/dossiers/prinsjesdag/prinsjesdag.html

met telwoord erachter


  • (de) troonrede 1994
  • (de) troonrede 2000
  • (de) troonrede 2001
  • (de) troonrede 2002

In aansluiting op passages in de Troonrede 1994 en het Nationaal Actieplan Digitale Snelwegen dat in december door de minister van Economische Zaken is gelanceerd bepleit D66 in Meppel regionale initiatieven op dit gebied en samenwerking met aansluitende regio's.

Meppeler Courant,

Troonrede 2000. Leden van de Staten-Generaal, aan het begin van deze 21e eeuw beleeft ons land een periode van economische voorspoed.

http://www.koninklijkhuis.nl/nieuws/nieuws.html?Persberichten/944.html,

Troonrede 2001. Leden van de Staten-Generaal, de afschuwelijke aanslagen één week geleden in de Verenigde Staten hebben vele duizenden onschuldige mensen van het leven beroofd.

http://www.koninklijkhuis.nl/nieuws/nieuws.html?Persberichten/944.html,

Troonrede 2002. Leden van de Staten-Generaal, in de afgelopen jaren leken wij in de Nederlandse samenleving te kunnen vertrouwen op een aantal zekerheden: een voortgaande groei van de economie en veiligheid tegen aanvallen van buitenaf.

http://www.koninklijkhuis.nl/monarchie/monarchie.html?prinsjesdag.html,

met bezittelijk voornaamwoord


  • haar troonrede
  • zijn troonrede

Op 9 november 1886 kondigt de Koning in zijn Troonrede - zich baserend op de werkzaamheden van deze onderzoekscommissie - een belangrijk hervormingsprogramma aan waarvan meerdere punten uitgevoerd worden tijdens de parlementaire zitting 1886-1887.

http://meta.fgov.be/pc/pcc/nlcc10.htm

De koningin meldt de miljardeninjectie in haar Troonrede.

Meppeler Courant,

Toen de koning in 1918 in zijn troonrede alleen over het algemeen stemrecht voor mannen sprak, werden er protestakties georganizeerd.

De Standaard,

"Het beleid waarvoor velen offers hebben gebracht, werpt nu vruchten af," sprak koningin Beatrix gisteren in haar Troonrede, die de presentatie van de Miljoenennota voorafging.

De Standaard,

Woordfamilie


Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen


troonrede 1.1

(politiek en bestuur; royalty en adel; (vooral) in Nederland)

belangrijke rede die wordt uitgesproken door een staatshoofd of regeringsleider, waarin het beleid voor de komende tijd geschetst wordt
Bij vergelijking met de Nederlandse troonrede en daarom vaak tussen aanhalingstekens geplaatst.

Algemene voorbeelden


De Zuidafrikaanse vakbond van werkers in de gezondheidszorg heeft met een algemene staking gedreigd, die zou moeten samenvallen met president Mandela's 'troonrede' volgende week vrijdag.

NRC,

De uitkomsten van zulke studies zullen meebepalen hoe de brandstofcel straks in huis geïntroduceerd kan worden. Want dat dat zal gebeuren staat voor pleitbezorgers van waterstoftechnologie al vast. Zij waren dan ook zeer verheugd dat de Amerikaanse president Bush in zijn 'troonrede' - de 'State of the Union'- van 2003 toezegde om 1,2 miljard dollar onderzoeksgeld in waterstof te investeren.

NOS Nieuws,

Combinatiemogelijkheden


met adjectief ervoor


  • een presidentiële troonrede
  • zijn jaarlijkse troonrede

De politieke agenda controleert Clinton sinds de Republikeinse overwinningen bij de Congresverkiezingen niet meer, maar hij was gisteren wel in staat de televisienetten in prime time wel anderhalf uur te bezetten. Zijn toespraak had een recordlengte voor een presidentiële troonrede bij de jaarlijkse opening van het Congres.

NRC,

Terwijl president Vladimir Poetin gisteren in zijn jaarlijkse troonrede voor de beide kamers van het parlement kalm en nuchter de stand van zaken in Rusland analyseerde, klonken over heel Moskou wanhoopskoren op over "de definitieve politieke inkapseling" en zelfs "de doodsteek" door het Kremlin voor de vrije pers.

De Telegraaf,