voorbeeldzin 1.0
(taal en taalkunde)
Semagram (extra betekenisinformatie)
Een voorbeeldzin…
is een zin; is een taaleenheid; is een geheel
- [Functie] dient om het woordgebruik te illustreren en in het bijzonder om de betekenis van een woord of woordgroep te illustreren
- [Herkomst of oorsprong] is overgenomen uit een bron, zoals een krant, een boek of tijdschrift, of is verzonnen
- [Plaats] is opgenomen in woordenboeken, grammatica's, lesboeken, computerprogramma's voor het leren van taal e.d.
Algemene voorbeelden
"De arbeiders van de fabriek praten tijdens de 1-mei-optocht over hun prestatie." Door zulke voorbeeldzinnen waren de lessen Russisch op school ronduit onverdraaglijk.
Voor het roepen van "seksistisch" is het nog te vroeg. Natuurlijk stijgt uit het woordenboek, en vooral uit de voorbeeldzinnen, een ranzige walm op van eeuwen discriminerende onsmakelijkheid. Natuurlijk stammen veel van de woorden uit een in onze ogen verkeerde seksualiteit, en natuurlijk zullen die woorden op hun beurt weer een in onze ogen verkeerde vorm van seksualiteit in stand blijven houden, maar het is nog geen tijd voor moralisme.
Ook elders in de cursus missen de voorbeeldzinnen nogal eens de gewenste pregnantie: (zonder verdere context) 'Hoe vindt u ze? Ik vind die andere mooier'.
Een speciaal ontworpen codering kan geschieden in logische categorieën die aansluiten op de organisatie van de grammatica. Zo ligt het voor de hand om coderingen te verzinnen voor de in de vorige alinea genoemde termen zoals 'voorbeeldzin', of 'terzijde'.
Voorbeeldzinnen, schema's, opsommingen, bibliografische verwijzingen, regels en uitzonderingen, terzijdes, ze kunnen allemaal door aparte stukjes software behandeld worden.
Als appendix een Nederlandstalige en een Franstalige index van de sleutelwoorden uit de voorbeeldzinnen.
Combinatiemogelijkheden
als subject bij een werkwoord
- bijdragen aan iets
Zoals gezegd wordt er in InStap! veel hulp geboden. Men kan bijvoorbeeld op ieder moment de grammatica raadplegen. Ik heb geen oordeel over de Duits- en Engelstalige versie daarvan: die heb ik niet bekeken. Wel de Franstalige en daarvan moet ik helaas zeggen dat er veel onjuistheden, onvolledigheden, slordigheden en foutieve en onhandige vertalingen in staan en nogal wat voorbeeldzinnen die door hun vage en soms nietszeggende inhoud te weinig bijdragen aan de verduidelijking van de behandelde grammaticale categorie.
als object bij een werkwoord
- voorbeeldzinnen aangeven
- voorbeeldzinnen creëren
- een voorbeeldzin geven
- voorbeeldzinnen labelen
- voorbeeldzinnen opnemen
- voorbeeldzinnen uitkiezen
Vooral wanneer er sprake is van contrasten tussen beide talen worden voorbeeldzinnen aangegeven om de leerder te helpen bij de zinsvorming.
Aan de K.U.Leuven beschikken we momenteel over de grootste verzameling uitgeschreven gesproken Arabische teksten ter wereld die momenteel 1.000.000 woorden omvat. 1/4de van het totale tekstbestand dat aan de basis ligt van deze woordenboeken bestond uit formeel gesproken Modern Arabisch. Dit betekent ook dat in beide woordenboeken geen enkele voorbeeldzin door de auteurs gecreëerd werden. Alle materiaal is gebaseerd op reëel taalgebruik.
'Heim' staat voor 'huis' en niet voor mensen of dieren. Toch geeft het woordenboek bij het trefwoord 'heimwee' een voorbeeldzin die met mensen te maken heeft: 'Hij had heimwee naar zijn kinderen.'
Voor de grammatica van het Nederlands is de Algemene Nederlandse Spraakkunst (de ANS) het belangrijkste naslagwerk. Alle vormen en constructies die de ANS als niet algemeen aanvaard beschrijft, behoren in principe niet tot de standaardtaal. Dat zijn alle vormen en voorbeeldzinnen die in de ANS gelabeld zijn.
Wat staat er op de CD-ROM? Dit gebarenwoordenboek op CD-ROM bevat weer ongeveer zo'n 1000 gebaren uit de Nederlandse Gebarentaal (NGT) en de vertaling van deze gebaren in het Nederlands aangevuld met informatie over het gebruik van het gebaar in zinnen. Behalve filmpjes van gebaren zijn er ook voorbeeldzinnen en korte verhaaltjes opgenomen waarin het gebaar te zien is.
Woorden kunnen wel geïsoleerd voorkomen, maar komen pas ten volle tot leven wanneer ze in context gebruikt worden. Voor leerders van een vreemde taal wringt daar zeer vaak het schoentje. Ze leren woorden, maar hebben problemen om de juiste combinaties te vormen tussen woorden. Om die reden hebben we meer dan 10.000 courante voorbeeldzinnen en uitdrukkingen opgenomen in beide woordenboeken.
Onwettelijk [...] zullen we in de algemene taal zelden tegenkomen. In juridische taal gebruiken ze de term om aan te geven dat iets niet gegrond is op een wetsbepaling: als de wet er niks over zegt, is het onwettelijk. En ten overvloede neemt de Grote Van Dale deze voorbeeldzin op: "Een onwettelijk middel om zijn recht te handhaven behoeft nog niet een onwettig te zijn."
met adjectief ervoor
- courante voorbeeldzinnen
- Japans-Nederlandse voorbeeldzinnen
Woorden kunnen wel geïsoleerd voorkomen, maar komen pas ten volle tot leven wanneer ze in context gebruikt worden. Voor leerders van een vreemde taal wringt daar zeer vaak het schoentje. Ze leren woorden, maar hebben problemen om de juiste combinaties te vormen tussen woorden. Om die reden hebben we meer dan 10.000 courante voorbeeldzinnen en uitdrukkingen opgenomen in beide woordenboeken.
Op dit moment wordt voornamelijk gewerkt aan een database met Japans-Nederlandse voorbeeldzinnen en collocaties.
met voorzetselgroep
Voorzetsel: in
- een voorbeeldzin in de Grote Van Dale
- voorbeeldzinnen in woordenboeken
Hoog tijd voor Dehaene: meer tacticus dan strateeg? Het verschil in betekenis tussen die woorden is springlevend, zoals alleen al blijkt uit deze voorbeeldzin in de Grote Van Dale: een groot strateeg en tevens een uitmuntend tacticus. En meneer Van Dale voegt eraan toe: een goed tacticus is "iemand die van de gegeven omstandigheden met overleg en beleid gebruik weet te maken om een bepaald doel, veelal de overwinning, te bereiken".
Alle woorden, uitdrukkingen en voorbeeldzinnen in deze woordenboeken zijn volledig beklinkerd. Een volledige beklinkering is in Arabische woordenboeken tot op heden niet zo gebruikelijk.
- voorbeeldzinnen van voornaamwoorden
Anderzijds ontbreken er ook woorden in de jokerlijst, meer bepaald een heel aantal voor de hand liggende buigingsvormen van voornaamwoorden. Alhoewel deze woorden gebruikt worden in de voorbeeldzinnen van de respectieve voornaamwoorden, bestaan ze volgens de Van Dale jokerlijst niet: andere, dergelijke, diergelijke, dusdanige, elke, enige, iedere, menige, onze, welke, zodanige, zulke.
in voorzetselgroep
- gebruikt worden in de voorbeeldzinnen
- samentrekking in voorbeeldzinnen
Anderzijds ontbreken er ook woorden in de jokerlijst, meer bepaald een heel aantal voor de hand liggende buigingsvormen van voornaamwoorden. Alhoewel deze woorden gebruikt worden in de voorbeeldzinnen van de respectieve voornaamwoorden, bestaan ze volgens de Van Dale jokerlijst niet: andere, dergelijke, diergelijke, dusdanige, elke, enige, iedere, menige, onze, welke, zodanige, zulke.
Het verschijnsel samentrekking in voorbeeldzinnen kan worden weergegeven door het samengetrokken zinsdeel in een andere kleur weer te geven (bv. grijs in plaats van zwart), of door er een streep door te zetten.
- een database met voorbeeldzinnen
- ondersteunen met voorbeeldzinnen
Op dit moment wordt voornamelijk gewerkt aan een database met Japans-Nederlandse voorbeeldzinnen en collocaties.
Taaltraining NT2 is een computerprogramma dat gericht is op het leren van Nederlandse woorden. Het bestaat uit 100 teksten waarin 3500 woorden geleerd kunnen worden. De woorden zijn verdeeld over 3 niveaus en 25 thema's. Elk woord wordt volledig ondersteund met voorbeeldzinnen en vertalingen in het Engels, Frans, Duits, Italiaans en Spaans.
- een apparaat van voorbeeldzinnen
Ook in de zestiende-eeuwse literaire kritiek en in de vorm waarin literaire teksten door de drukker aan de lezer gepresenteerd werden, bijvoorbeeld vergezeld van een uitvoerig apparaat van voorbeeldzinnen, tabellen en schema's, zien we hoe het belang van hergebruik benadrukt wordt.
met telwoord ervoor
- 10.000 voorbeeldzinnen
- 228.231 voorbeeldzinnen
Woorden kunnen wel geïsoleerd voorkomen, maar komen pas ten volle tot leven wanneer ze in context gebruikt worden. Voor leerders van een vreemde taal wringt daar zeer vaak het schoentje. Ze leren woorden, maar hebben problemen om de juiste combinaties te vormen tussen woorden. Om die reden hebben we meer dan 10.000 courante voorbeeldzinnen en uitdrukkingen opgenomen in beide woordenboeken.
In de huidige versie van het ANW zijn 243.341 woorden opgenomen die behandeld zijn in 70.616 trefwoorden, die een veelvoud aan "traditionele" woordenboekartikelen herbergen. De trefwoorden bevatten in totaal 41.577 betekenissen, 28.954 synoniemen, 228.231 voorbeeldzinnen, 113.481 combinaties, 8658 vaste verbindingen en 316 spreekwoorden.
met ander, nevengeschikt substantief
- voorbeeldzinnen en collocaties
- voorbeeldzinnen en uitdrukkingen
- voorbeeldzinnen en verhaaltjes
- voorbeeldzinnen en vertalingen
Op dit moment wordt voornamelijk gewerkt aan een database met Japans-Nederlandse voorbeeldzinnen en collocaties.
Woorden kunnen wel geïsoleerd voorkomen, maar komen pas ten volle tot leven wanneer ze in context gebruikt worden. Voor leerders van een vreemde taal wringt daar zeer vaak het schoentje. Ze leren woorden, maar hebben problemen om de juiste combinaties te vormen tussen woorden. Om die reden hebben we meer dan 10.000 courante voorbeeldzinnen en uitdrukkingen opgenomen in beide woordenboeken.
Wat staat er op de CD-ROM? Dit gebarenwoordenboek op CD-ROM bevat weer ongeveer zo'n 1000 gebaren uit de Nederlandse Gebarentaal (NGT) en de vertaling van deze gebaren in het Nederlands aangevuld met informatie over het gebruik van het gebaar in zinnen. Behalve filmpjes van gebaren zijn er ook voorbeeldzinnen en korte verhaaltjes opgenomen waarin het gebaar te zien is.
EuroLex biedt de leerling teksten aan waarin woorden geleerd kunnen worden. De woorden zijn verdeeld over verschillende niveaus en thema's. Elk woord wordt volledig ondersteund met voorbeeldzinnen en vertalingen in het Nederlands, Frans, Duits, Engels, Spaans en Italiaans.
- vormen en voorbeeldzinnen
Voor de grammatica van het Nederlands is de Algemene Nederlandse Spraakkunst (de ANS) het belangrijkste naslagwerk. Alle vormen en constructies die de ANS als niet algemeen aanvaard beschrijft, behoren in principe niet tot de standaardtaal. Dat zijn alle vormen en voorbeeldzinnen die in de ANS gelabeld zijn.
gevolgd door als
- een voorbeeldzin als
Het onderricht is duidelijk praktisch gericht. Een voorbeeldzin als "omdat wij de Heer willen dienen, gaan wij op zending", zal echter niet in een Vlaams of Nederlands taalhandboek te vinden zijn.