wilde 1.0
(verouderend)
Semagram (extra betekenisinformatie)
Een wilde…
is een persoon
- [Plaats] leeft in het wild, in de wildernis; leeft in een niet-beschaafde samenleving
- [Eigenschap of hoedanigheid algemeen] is niet-geciviliseerd
Algemene voorbeelden
Talrijk zijn de komische prenten waarin de onbekendheid van Afrikanen met produkten uit het westen op de hak wordt genomen. De kleine, grappige wilde is talloze malen gebruikt als thema van puzzels, sleutelhangers, toverlantaarns, voor kinderspeelgoed etc. [...]. De boodschap lijkt dat het overnemen van westerse gewoontes maar uiterlijke schijn is, waaronder toch steeds weer een ware, wilde aard doorschijnt.
De taak van de sociale wetenschap wordt het om sociale ziekteverschijnselen te onderzoeken (zelfmoord, alcoholisme, parasitisme). Men is in deze periode ook zeer gevoelig voor het ontdekken van allerlei atavismen. De mens was diep binnenin een wilde.
"Je hebt racisten die zeggen: bij de zwarten is de beschaving maar een flinterdun laagje. Daaronder zit een wilde. Dat zal je mij niet horen zeggen. Maar bij veel Zaïrese vrouwen en mannen die ik heb leren kennen, heb ik wel heel plotse omslagen meegemaakt."
'Uw zuster, Herr Clement,' vervolgde Hermann, toen wij de donkere hal betraden, 'is de merkwaardigste vrouw die ik ooit heb ontmoet. Ik kan mijn ogen niet van haar afhouden. En dat is moeilijk, voor iemand die altijd gewend is geweest zelf te bevelen.' 'Ik heb nooit bevelen gegeven,' antwoordde ik, 'maar ik weet wat u bedoelt.' 'Begrijp mij niet verkeerd: ik respecteer haar keuze voor mijnheer von Ostaijen. Volstrekt. Wie dat niet doet, is niet beter dan een wilde.'
Maar de apotheose was toch de ontmoeting met Vrijdag - en hoe Crusoe, dank zij zijn superieure geest, deze arme wilde redde van het lot, door z'n eigen stamgenoten te worden opgegeten.
Lev Tolstoj (1828-1910) zakt als jongeman omstreeks 1850 af naar het zuiden. Die vervoering voor de edele wilde neemt in het verhaal Hadzji Moerat, waarvoor hij het materiaal in 1853 verzameld heeft maar dat pas in 1912 kan verschijnen, de vorm aan van grote afkeer van de Russische kolonisatoren, in de eerste plaats van de kille en berekenende tsaar Nicolaas, die waarlijk als een naarling wordt beschreven.
Hij was zeker een jaar of zeventig [...]. Giuseppe was net begonnen over de oorlog in Abessinië, waar hij tegen de wilden had gevochten en meerdere generaals het leven gered, toen mevrouw Bbandini mij vanaf de gang riep voor het avondeten.
Rousseau [...] ontkende die zegenrijke werking van kunst en wetenschap. Hij bleef daarmee echter in de trant van ontdekkingsreizigers, die in hun relations de voyage een zonnig beeld plachten te schetsen van 'het leven van de wilden' om de Europese civilisatie te kunnen aanklagen.
Combinatiemogelijkheden
met adjectief ervoor
- een halve wilde
- halve wilden
Hij was van een bijna-onbewoond eiland gekomen; een halve wilde, die op zijn twintigste een oud-Germaans sprak dat niemand op het vaste land verstond, en die niet kon lezen of schrijven.
Maar jij was het toch, valse vrome, die tijdens het debat zei [...] dat degenen die naar Europa trokken vooraf wisten waar ze aan begonnen, je leeft nu eenmaal niet risikoloos tussen halve wilden, zei je.
voorafgegaan door als
- als een wilde
- als wilden
Hij gleed uit bed, met zijn schoenen in zijn handen en kroop met ingehouden adem, behendig als een wilde, naar het keukenraam, dat uitzag op de weg.
Doodslag en ander geweld behoort tot een van de constanten van de mensheid. Waarom behoudt men die dingen in het strafrecht? Is dat niet te wijten aan de neiging van de Staat zich te moeien met private aangelegenheden? Trouwens waarom regresseren we niet naar primitief recht en gaan we niet leven als wilden?
Woordfamilie
Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen
wilde 2.0
Semagram (extra betekenisinformatie)
Een wilde…
is een persoon
- [Gedrag] gedraagt zich onbezonnen, wild, woest
Combinatiemogelijkheden
met koppelwerkwoord
- een wilde zijn
Ik was een jonge meid en Kees ging die hele tijd weg. Hij is een wilde, zei Moe, hij heeft geen rust. Hij kwam terug en hij was anders, hij deed verkeerde dingen. Maar hij bleef mijn broer.
voorafgegaan door als
- als een wilde
Er wordt nogal eens gedacht dat er een vaste afstelling is voor alle brandstofmotoren. Niets is minder waar. Je zult elke motor weer apart moeten afstellen. Echter als regel kun je er wel van uitgaan dat de motor door de fabrikant al is afgesteld op een gemiddelde goede loop. Dus moet je niet als een wilde aan de naalden en schroeven gaan draaien die op de carburateur zitten. Je zadelt jezelf dan met extra problemen op!
De gele lichten reikten tot halverwege de Olifantsrivier, twee fletse strepen in het pikkedonker. Baas Henri stapte scheldend uit, smeet het portier dicht en trok als een wilde aan het bellekoord.
wilde 3.0
Semagram (extra betekenisinformatie)
Een wilde…
is een persoon
- [Geslacht] is een vrouw
- [Gedrag] gedraagt zich wild, losbandig, ongetemd
Algemene voorbeelden
Er leek een geheimzinnige en onontkoombare verbinding te bestaan tussen hem en deze twee vrouwen, van wie hij de oudste bijna onuitstaanbaar en desondanks aantrekkelijk vond, en van wie de jongste, een wilde, hem nu al enkele weken aan het betoveren was en van zijn spraak beroofde.
Combinatiemogelijkheden
met koppelwerkwoord
- een wilde zijn
Tante Alma heeft het me wel honderd keer verteld. Isabelle was een wilde. Zo zeiden de mensen dat. In de kerk preekte de pastoor tegen haar. Ze was een slecht voorbeeld. Een rotte appel. En de andere kinderen moesten uit haar buurt blijven, hun ouders moesten daarvoor zorgen. En toen is ze zwanger geworden, van wie wou ze niet zeggen. Ze was nog geen zestien jaar.
Als we naar de auto lopen knijpt Ava even in mijn kont. Het is de eerste keer dat een vrouw me midden op straat in mijn kont knijpt en ik kijk kopschuw om me heen of niemand ons gezien heeft. Dan lach ik naar haar en schud mijn hoofd. 'Jij bent een wilde,' zeg ik als ze naast mij in de auto zit.