zinsbouw


zinsbouw 1.0

(taal en taalkunde)

wijze waarop een zin is opgebouwd

Semagram (extra betekenisinformatie)


Zinsbouw…

is bouw

  • [Onstoffelijke inhoud] is de wijze waarop een zin is opgebouwd

    Algemene voorbeelden


    De zinsbouw van een zestienjarige dove haalt gemiddeld het niveau van die van een achtjarige horende, zegt Van Herreweghe.

    De Standaard,

    Als men Sam en een hond precies in dezelfde, stimulerende Nederlandse taalomgeving plaatst, zal alleen Sam Nederlands leren. De hond bakt er niets van, hij heeft andere instinkten. Het voordeel van deze regeling is dat jonge taalgebruikers, voor ze aan het leren slaan, het meeste al intuïtief "weten", bij voorbeeld over zinsbouw. Dat woorden en woordgroepen hiërarchisch worden samengevoegd tot zinnen. Dat zinsdelen elk hun rol spelen: wie doet wat en voor wie? De jonge hersenen zijn ook voor een massa andere aspekten van taal geprogrammeerd, zodat het bijna een koud kunstje lijkt om ook nog het "eigenzinnige" deel van een taal te leren, namelijk haar woordenschat.

    De Standaard,

    Ik begin mij te uiten: zo onbevangen en zelfverzekerd, in zo welgekozen woorden, in zulke monumenten van zinsbouw dat ik daarbij gaarne naar mijzelf mag luisteren.

    De bierkaai. Kladboek 2, Jeroen Brouwers,

    Combinatiemogelijkheden


    als subject bij een werkwoord


    • mank lopen

    Niet alleen past het taalgebruik niet altijd bij de verhaalpersonages, ook loopt de zinsbouw soms regelrecht mank, tot in het monsterlijke toe.

    De Standaard,

    als object bij een werkwoord


    • zinsbouw gebruiken

    Ik gebruik identiek dezelfde woorden, dezelfde spelling, zinsbouw,... en toch... Ik spreek een andere taal dan de rest van de wereld.

    http://perswww.kuleuven.ac.be/~pb617300/

    • de zinsbouw variëren

    Door de zinsbouw te variëren, vermijdt de auteur handig de dreun die zoveel verhaaltjes voor beginnende lezertjes ontsiert.

    De Standaard,

    met adjectief ervoor


    • een andere zinsbouw

    Als alle woorden juist zijn en alle zinnen naar waarheid doorgekomen blijft er nog de kwestie van het tempo van een tekst, die soms alleen nagevolgd kan worden door een andere zinsbouw en een moeilijk te verantwoorden eigen woordkeus.

    NRC,

    • een correcte zinsbouw
    • een flexibele zinsbouw
    • een goede zinsbouw
    • een heldere zinsbouw
    • een krachtige zinsbouw
    • een logische zinsbouw

    Bovendien heeft het boek struktureel een eigenzinnige modernistische vorm: een logische zinsbouw en een kronologische opbouw ontbreken; het verhaal wordt in een onafgebroken stroom vertelt in kleine staccatostukjes, gescheiden door gedachtenstreepjes.

    De Standaard,

    Ze heeft het over lichamelijke en politieke kwesties en heeft duidelijk invloed ondergaan van zwarte schrijfsters: de surreële beeldspraak en ritmisch krachtige zinsbouw ademen een vitalistische visie uit en zijn een ode aan een orale traditie en aan jazz.

    De Standaard,

    En literatuur dat zijn klanken, alliteraties en rijmen en dat gaat niet noodzakelijk samen met een heldere zinsbouw.

    Terugschrijven: het Vlaamse essay in tien lessen, Geert Lernout,

    Peuters bedenken slimme manieren om dingen te onthouden en informatie met elkaar in verband te brengen. Ze hebben vaak een opvallend goed geheugen en kunnen al vroeg oorzaak en gevolg met elkaar in verband brengen. Vaak vallen ze op door een goede taalontwikkeling. Ze beginnen heel vroeg met praten, hebben een grote woordenschat, goede zinsbouw, en gebruiken snel moeilijke woorden.

    http://www.plato.caiw.nl/_private/thmframe.htm,

    Uitzonderingen komen in het Esperanto vrijwel niet voor! De woordenschat is opgebouwd uit elementen van Romaanse (60%), Germaanse (25%) en Slavische (10%) stammen. Door zijn woordbouwregels en zijn flexibele zinsbouw is het verwant aan talen van Aziatische oorsprong.

    http://www.esperanto.be/fel/nl/,

    Juristen moeten nota's, rapporten en brieven kunnen schrijven. Daartoe is een grondige parate kennis vereist van zowel het alledaagse als het juridische taalgebruik (correct woordgebruik, correcte zinsbouw, spelling en interpunctie, verwijzingen en afkortingen).

    http://aivwww.rug.ac.be/Studentenadministratie/Studiegids/2001/NL/INDEX.HTM

    • een dubieuze zinsbouw
    • een knullige zinsbouw
    • een kromme zinsbouw
    • een ongeorganiseerde zinsbouw

    De volgende symptomen kunnen bij broddelen voorkomen: * hoge spreeksnelheid * slechte verstaanbaarheid * moeite met het uitspreken van meerlettergrepige woorden * concentratieproblemen * chaotisch vertellen door ongeorganiseerde zinsbouw en verteltrant * snelle herhalingen van woorden en woorddelen in het spreekritme * het kind is zich niet bewust van het onduidelijke spreken * geen spreekangst.

    http://www.ggdfryslan.nl/index.htm?content/producten_diensten/scholen/GGD-wijzer/A03.htm

    Over de toekomst van de taal kunnen we ons op allerlei manieren zorgen maken, en dan proberen we het gevaar te keren. De heer J.L. Heldring doet dat bijvoorbeeld door van tijd tot tijd verkeerd woordgebruik, kromme zinsbouw, ontspoorde logica aan de kaak te stellen.

    NRC,

    'Is bloemen eigenlijk de bedoeling?' De vraag is streng, in weerwil van de knullige zinsbouw [...]. Ze kiezen voor rode, roze, gele en oranje rozen, bonte boeketten zoals je ze veel ziet op Franse stillevens.

    Kriblijn, Barber van de Pol,

    Een biografie is geen literaire analyse en geen literaire geschiedenis, en de politiek levert dankbaarder stof voor het verhaal; bovendien geniet die poëzie vandaag weinig waardering - wegens "geëxalteerde en retorische taal", bijvoorbeeld, wegens dubieuze zinsbouw en noem maar op.

    De Standaard,

    • een ingewikkelde zinsbouw
    • een stuurse zinsbouw

    Bordewijks taal is sterk en beeldend, en zijn woorden laten zich, ondanks een stuurse zinsbouw, mooi voordragen.

    NRC,

    Nieuw in de bundel, en kenmerkend voor de bundel als geheel, is het grote aantal abstracta en de deels daarmee samenhangende ingewikkelde zinsbouw.

    http://www.neerlandistiek.nl/02/01/04.html,

    met adjectivisch voltooid deelwoord


    • een gecompliceerde zinsbouw
    • een gestoorde zinsbouw

    Afasie is het verlies van één of meerdere taalaspecten t.g.v. een hersenletsel. Mogelijke symptomen zijn: - Woordvindingsmoeilijkheden - Gestoorde zinsbouw - Gestoord taalbegrip - Schrijfstoornissen.

    http://go.to/Bettylogo

    Hoe dan ook, de grootste uitdaging bleef het vloeiend overbrengen van de gecompliceerde zinsbouw. Een passend equivalent in de doeltaal lag niet altijd voor de hand.

    Een tweede leven, Greet De Coninck,

    met voorzetselgroep


    Voorzetsel: in

    • de zinsbouw in het Esperanto

    Een belangrijke prescriptivische school, die baanbrekende studies over de woordvorming en de zinsbouw in het Esperanto voortbracht, slaagde erin de Europese normen van de taal te codificeren in radicale afwijking van de Proteusachtige Fundamentele Grammatica.

    http://www.esperanto.be/fel/nl/

    Voorzetsel: van

    • de zinsbouw van het Nederlands

    De hierboven omschreven doelstellingen en de daaraan gerelateerde eindtermen kunnen als gerealiseerd c.q. bereikt worden beschouwd als de studenten: * ervan overtuigd zijn geraakt dat ook een taal het studieobject van een volwaardige wetenschappelijke discipline kan zijn [...] * inzicht hebben verworven in de complexiteit van een reeks boeiende aspecten van de zinsbouw van het Nederlands [...]; * hebben kunnen ervaren dat de sociolinguïstiek er inderdaad kan in slagen inzicht te verschaffen in het aan de orde zijnd aspect van de samenhang tussen taal en maatschappij.

    http://www.kubrussel.ac.be/onderwijs/letterenwijs/germaanse/vakken/eerstekan/ntk1.htm

    in voorzetselgroep


    • (meer) aandacht besteden aan zinsbouw

    Ook wordt meer aandacht besteed aan zinsbouw, woordkeus en stijlkwesties, en wordt een methode gepresenteerd waarmee de kwaliteit van teksten beoordeeld kan worden.

    http://www.sdu.nl/catalogus/Openbaar_bestuur/9012090237.jsp

    We besteden aandacht aan tekstopbouw, zinsbouw, het gebruik van leestekens en hoofdletters.

    http://www.cbegent.be/

    • in de zinsbouw
    • inzicht in de zinsbouw (krijgen)
    • variatie aanbrengen in (de) zinsbouw
    • verschillen in (de) zinsbouw

    Eigenlijk nog veelzeggender dan de verschillen in zinslengte en de variatie daarin op zichzelf, zijn dus de verschillen in zinsbouw en de semantiek van de beschreven situaties.

    Over stijl, Ton Anbeek & Arie Verhagen,

    Breng variatie aan in zinsbouw en woordkeus.

    http://www.kun.nl/socgeo/n/onderwijs/socandspace/Handleiding%20boekrecensies.pdf

    In de zinsbouw heeft elk woord zijn belang, ik zou me op ieder van uw woorden concentreren.

    Calvados, Elvis Peeters,

    Ik was nochtans taalgeaard, want ik leerde vlot een aantal andere talen, maar die kon ik op latere leeftijd gestruktureerd leren, dit betekent nadat ik een duidelijk inzicht in de spraakkunst, zinsbouw en woordstruktuur had gekregen.

    De Standaard,

    • letten op de zinsbouw

    Let op de zinsbouw en de struktuur van elk gedeelte.

    http://www.ping.be/ontmoeting/bijbel/meerboek.html

    • perfect van zinsbouw

    Hij kan zonder enige moeite op ieder moment improviserend een verhaal dicteren dat misschien niet zo diepzinnig is, maar wel vloeiend loopt en perfect van zinsbouw is.

    NRC,

    • aandacht voor de zinsbouw
    • regels voor zinsbouw

    De energie die gewone kinderen in het verwerven van een woordenschat steken, de gevoeligheid voor klank en intonatie die ze daarvoor moeten ontwikkelen, het ontdekken van de impliciete regels voor woordvorming en zinsbouw, het leren besturen van de subtiele motoriek voor lezen, spreken en schrijven, het herkennen van letters en woordbeelden – dit alles houdt de savant beschikbaar voor de ontwikkeling en verfijning van zijn eigen speciale begaafdheid.

    Waarom het leven sneller gaat als je ouder wordt, Douwe Draaisma,

    Ze gaan ook langere teksten schrijven met meer aandacht voor de zinsbouw.

    http://www.ond.vlaanderen.be/schooldirect/BL0203/keerbergen.htm

    met bezittelijk voornaamwoord


    • je zinsbouw
    • hun zinsbouw
    • mijn zinsbouw
    • zijn zinsbouw

    En wat het Nederlands van de heer Luns persoonlijk betreft, ja, dat klinkt ook in het oor van Nederlanders min of meer als een dierengeluid. Hij kent de grammatica slecht. Zijn woordkeus is allerbelabberdst [...]. Zijn zinsbouw verbrokkelt in gemodder en gesnotter. En dan dat stemmetje!

    Boze brieven van Bijkaart, W.F. Hermans,

    En met de sardonische zelfironie die in zijn poëzie nooit heeft ontbroken, constateert hij in 'Diffusie': Ik was het gewin van mijn zinsbouw en de sexualiteit van mijn woordpraal Bepraat te zijn was de keuken van mijn vocabularisme en de zenuwtrek van mijn ontbering.

    De Jacht op Proteus, Piet Meeuse,

    Je schrijft te veel fouten, je zinsbouw is niet goed, je levert te veel kritiek op andere personen en nog wat van die onbenulligheden die je als aspirant-schrijver over je heen krijgt.

    http://users.tijd.com/delink/,

    Zesjarigen bouwen niet alleen langere zinnen, hun zinsbouw is vooral gevarieerder en correcter. Toch worden nog heel wat zinnen verkeerd begonnen of niet afgemaakt.

    http://www.gemeenschapsonderwijs.be/pbd/leerplannenbao/leerplannenbao/kleuter/kleuterned/3.3.1beginsituatie.doc

    met ander, nevengeschikt substantief


    • zinsbouw, spelling en interpunctie
    • zinsbouw en woordkeus
    • zinsbouw, woordkeus en stijlkwesties
    • articulatie, woordenschat, zinsbouw, taalbegrip
    • grammatica, zinsbouw, semantiek
    • klank, ritme en zinsbouw
    • spelling, zinsbouw
    • spelling, zinsbouw, tekstopbouw, tekstbegrip, woordbetekenis
    • tekstopbouw, zinsbouw, het gebruik van leestekens en hoofdletters
    • uitdrukkingen, de spelling en betekenis van woorden, zinsbouw
    • verbuigingen en vervoegingen en de zinsbouw
    • voorkeurspelling, grammatica, woordkeus en zinsbouw
    • woordbetekenis en zinsbouw
    • woordgebruik, zinsbouw, context en verbale interactie
    • woordkeus en zinsbouw
    • woordkeuze, zinsbouw en intonatie
    • (de) woordvorming en (de) zinsbouw

    Maar hoe komt het toch dat het gros van onze politici zo ingewikkeld en ontwijkend staat te schutteren, zelfs in het geval dat er op hun zinsbouw en woordkeus niets valt aan te merken?

    NRC,

    De energie die gewone kinderen in het verwerven van een woordenschat steken, de gevoeligheid voor klank en intonatie die ze daarvoor moeten ontwikkelen, het ontdekken van de impliciete regels voor woordvorming en zinsbouw, het leren besturen van de subtiele motoriek voor lezen, spreken en schrijven, het herkennen van letters en woordbeelden – dit alles houdt de savant beschikbaar voor de ontwikkeling en verfijning van zijn eigen speciale begaafdheid.

    Waarom het leven sneller gaat als je ouder wordt, Douwe Draaisma,

    Niveau 2. Naast voorkeursspelling en grammatica worden uw teksten onder de loep genomen op basis van woordkeus en zinsbouw.

    http://home.planet.nl/~andre.driessen/Nieuwe_map/intro.htm

    Niveau 3. Behalve voorkeursspelling, grammatica, woordkeus en zinsbouw worden ook de stijl en de tekstsamenhang kritisch bekeken.

    http://home.planet.nl/~andre.driessen/Nieuwe_map/intro.htm

    Hij bespreekt kritisch de calque van oude teksten, dit wil zeggen het woord-voor-woord overzetten waarmee de leerling aan kon tonen dat hij/zij de woordbetekenis en zinsbouw van het origineel begrepen had.

    De Standaard,

    Klank, ritme en zinsbouw hebben bij haar vaak grotere zingevende kracht dan de betekenis van de woorden. Het gebruik van neologismen, het gegoochel met homoniemen, de nadruk op alliteratie en andere klankovereenkomsten maken de gedichten zeer moeilijk vertaalbaar.

    NRC,

    Juristen moeten nota's, rapporten en brieven kunnen schrijven. Daartoe is een grondige parate kennis vereist van zowel het alledaagse als het juridische taalgebruik (correct woordgebruik, correcte zinsbouw, spelling en interpunctie, verwijzingen en afkortingen).

    http://aivwww.rug.ac.be/Studentenadministratie/Studiegids/2001/NL/INDEX.HTM

    Een belangrijke prescriptivische school, die baanbrekende studies over de woordvorming en de zinsbouw in het Esperanto voortbracht, slaagde erin de Europese normen van de taal te codificeren in radicale afwijking van de Proteusachtige Fundamentele Grammatica.

    http://www.esperanto.be/fel/nl/

    Logopedisten spreken dan over een dysfatische ontwikkeling of een primaire taalontwikkelingsstoornis. De stoornis treft zowel de ontwikkeling van de taalvorm (verbuigingen en vervoegingen en de zinsbouw), de taalinhoud (woordenschat) als het taalgebruik.

    http://www.vvl.be/

    Ook wordt meer aandacht besteed aan zinsbouw, woordkeus en stijlkwesties, en wordt een methode gepresenteerd waarmee de kwaliteit van teksten beoordeeld kan worden.

    http://www.sdu.nl/catalogus/Openbaar_bestuur/9012090237.jsp

    Een gedeelte over de concentrisch rond Oostende zich uitdijende belangstelling van de jonge J. stemt qua gedachtengang, woordkeuze, zinsbouw en intonatie precies overeen met een door de Vlaamse Televisie gefilmd optreden.

    Ik ga altijd uit de weg voor een andere ezel, Jos de Man,

    Daarbij zou hij zelfs gebruik kunnen maken van wetenschappelijke studies over de taalideologische aspecten van woordgebruik, zinsbouw, context en verbale interactie.

    Toespraak; Pol Itiek, Pol Hoste,

    Bij de beoordeling van de communicatie gaat de aandacht voornamelijk uit naar: de aanwezigheid van taalvoorwaarden, mondmotoriek, articulatie, woordenschat, zinsbouw, taalbegrip, auditief geheugen en de ontwikkeling van het taal/denken.

    http://home-4.worldonline.nl/~t381355/frame.html,

    Onder toezicht van quizmasters Anita Witzier en Marcel Vanthilt nemen de twee teams van BV's en BN's het tegen elkaar op in allerlei nieuwe en bekende taalspelletjes: rare uitdrukkingen, de spelling en betekenis van woorden, zinsbouw, enz.

    http://www.tv1.be/

    We besteden aandacht aan tekstopbouw, zinsbouw, het gebruik van leestekens en hoofdletters.

    http://www.cbegent.be/

    De Eindtoets basisonderwijs bestaat uit: Taal: vaste uitdrukkingen in het Nederlands, spelling, zinsbouw, tekstopbouw, tekstbegrip, woordbetekenis. Rekenen: begrip van getallen, hoofdrekenen, procenten, breuken, bepaalde rekenkundige bewerkingen, omgaan met maten, gewichten, geld en tijd.

    http://www.citogroep.nl/po/eb/eind_fr.htm

    Ik gebruik identiek dezelfde woorden, dezelfde spelling, zinsbouw,... en toch... Ik spreek een andere taal dan de rest van de wereld. En het ergste daarbij is dat ik anderen hun taal niet kan leren, dat het altijd zo zal blijven.

    http://perswww.kuleuven.ac.be/~pb617300/

    Inderdaad, aandachtige lezer, het taalcentrum zit in de linkerhersenhelft. Maar dat houdt zich bezig met grammatica, zinsbouw, semantiek en dergelijke; dingen waar Boeleke weinig aan heeft. Boeleke reageert op de emotionele ondertonen, op toon en melodie van het gesproken woord. En muziek zit rechts.

    De Standaard,

    Woordfamilie


    Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen


    zinsbouw 2.0

    (muziek)

    wijze waarop een muziekstuk in frasen (volzinnen) is opgebouwd; frasering

    Semagram (extra betekenisinformatie)


    Zinsbouw…

    is bouw

    • [Onstoffelijke inhoud] is de wijze waarop een muziekstuk in frasen (volzinnen) is opgebouwd

      Algemene voorbeelden


      Frasering (zinsbouw in de muziek). Een muziekstuk is evenals een boek opgebouwd uit zinnen. Een muzikale volzin (frase) bestaat meestal uit 8 maten, verdeeld in 2 delen: 2 maal 4 maten (voor- en nazin).

      http://members.chello.nl/j.gores4/boeken/Th-D.pdf

      Naar de vorm is Schubert een typische liedcomponist, ook in instrumentaal werk, nl. met lange melodieën of thema's [...]. Naar melodie schept hij, in zijn instrumentale werk, een zichzelf verjongende zinsbouw, uitgaande van een beknopte melodische hoofdgedachte, die door steeds nieuwe omspelingen en verruiming van intervallen wordt voortgestuwd, terwijl hij in de liedkunst van versierende naar declamatorische zangstijl evolueert.

      http://www.schubert.nl/start.htm

      De duidelijke zinsbouw in de muziek en het kenmerkende ritme doen enigszins denken aan een dansritme. Het altrecitatief wordt begeleid door snelle noten door het strijkorkest. Het lijkt hier alsof we de slang uit het paradijs voort zien glijden.

      http://www.kloosterkerk.nl/?page=cantate&id=296,

      Combinatiemogelijkheden


      met ander, nevengeschikt substantief


      • articulatie en zinsbouw
      • klank en zinsbouw
      • stemvoering en zinsbouw

      Zelenka's componeertrant is bij momenten sensationeel. Enerzijds blinken vele pagina's uit door hun sobere stemvoering en zinsbouw, anderzijds toont de componist zich superieur ten opzichte van Hasse wat de harmonie betreft.

      http://users.pandora.be/cwichlo/research/zelenka.htm,

      Met het historische gereedschap konden zij maar matig uit de voeten, en hun kennis van articulatie en zinsbouw in de barokmuziek leek niet groot genoeg om als zelfstandige partners van de dirigent te kunnen functioneren, zoals dat gebeurt bij Westerse topensembles als het Freiburger Barockorchester.

      NRC,

      Maar soms leek het alsof het kwartet nog zocht naar een evenwicht tussen de wetten van klank en zinsbouw.

      Meppeler Courant,