Arowaks 1.0
((vooral) in Suriname)
Algemene voorbeelden
Omstreeks 1100 vielen Caraïben het gebied binnen. Aan de terpencultuur kwam een einde; de Arowakken leefden vanaf die tijd van kostgrondjes meer in het binnenland. Arowakse vrouwen waren goede pottenbaksters. Ze werden vaak door Caraïben ontvoerd. Zo kwam Arowaks aardewerk bij de Caraïben terecht.
In 2005 ontving Ebecilio een gouden eremedaille van de president. Zij werd ook Digicel Woman of Excellence voor haar inzet om de inheemse, met name de Arowakse, cultuur te bewaren.
Alfonsdorp is een Arowaks dorp langs de Oost-westverbinding, ongeveer 10 km van Albina. Het dorp is 4 km lang en begint (vanuit de stad) aan de Negerkreek waar een aantal Marronfamilies wonen. In Alfonsdorp wonen ongeveer 200 mensen, waaronder 75 schoolgaande kinderen.
Na de komst van de Engelse kolonisten laaide de strijd tussen de Arowakken en de Caraïben weer op. De Engelsen maakten tijdens hun kolonisatie van Suriname behendig gebruik van de vijandschap tussen deze twee Indiaanse stammen. Dit keer ging de strijd niet om landbouwgronden, maar om de ruilhandel in 'rode' slaven. De Caraïben traden op als tussenpersoon bij de handel in 'rode' slaven, (Indiaanse slaven) terwijl zij zelf van slavernij waren gevrijwaard. Arowakse krijgsgevangen werden door hen verkocht in ruil voor Europese goederen.
Vaste verbindingen
Woordfamilie
Als deel van een afleiding
Arowaks 2.0
((vooral) in Suriname)
Semagram (extra betekenisinformatie)
Het Arowaks…
is een taalfamilie
Algemene voorbeelden
Arowaks is een indianentaal gesproken in Suriname, Guyana en in mindere mate in oostelijk Venezuela en Frans-Guyana. Samen met de Karaïben vormden de Arowakken de oorspronkelijke bevolking van Suriname toen de Nederlanders dit gebied in 1667 op de Engelsen veroverden.
Woordfamilie
Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen
Arowaks 2.1
((vooral) in Suriname)
Semagram (extra betekenisinformatie)
Het Arowaks…
is een taal
Algemene voorbeelden
Suriname is wat taal betreft een uitzonderlijk land met een bevolkingsgrootte van ongeveer 500.000 mensen [...]. De meest gesproken talen in het huishouden zijn Nederlands, Sranangtongo, Sarnami, Javaans, Arowaks, Saramaccaans, Aucaans, Paramaccaans, Chinees, Portugees, Engels en Frans. Daarbij kan men nog wel een aantal talen toevoegen door logische beredenering, zoals Trio, Waiwai, Kashuyana, Wayana, Kwinti, Aluku, Spaans, Filipijns, Duits, Arabisch en Urdu. Hiermee komt men dus uit op 23 talen.
Het Bureau Volks Contacten (BVC) afdeling Indiaanse Zaken van het Kabinet van de President is zondag een week geleden, met een informatief programma, speciaal gericht op de Indiaanse gemeenschap, gestart op de radiozender SRS. "Het programma wordt tussen 15:00 en 16:00 uur in vier talen (Caraib, Arowaks, Trio en Wayana) verzorgd," vertelt Henry Leter algemeen coördinator van het programma, aan ParboNieuws.
Het Frans, Engels en Nederlands zijn in het Caraïbisch gebied typisch koloniale talen. In de Spaanse koloniën bijvoorbeeld, zijn de indiaanse talen op bepaalde uitzonderingen na, compleet verdwenen. En in Suriname is het Arowaks bijna ten dode opgeschreven. Er zijn nog maar een paar families die het spreken.
Combinatiemogelijkheden
als object bij een werkwoord
- Arowaks praten
- Arowaks schrijven
- Arowaks spreken
Tabel 3.34 laat zien dat in totaal 212 leerlingen rapporteren dat bij hen thuis Arowaks wordt gesproken. De meerderheid van de leerlingen met Arowaks als thuistaal zit in klas 4 glo.
In de stand Converseren in het Arowaks op het kinderboekenfestival leren de kinderen Arowaks praten. De activiteit wordt uitgevoerd door mevrouw Novilla Tawjoeram. Ze gebruiken wanddoeken met teksten in het Arowaks. De kinderen leren groeten in het Arowaks met de juiste uitspraak, ze leren ook tellen en enkele woorden.
Het boekje "Samen schrijven in het Arowaks" welke wij nu introduceren, is het resultaat van een samenwerking en onderzoek van bijkans twee jaren tussen en met verschillende Lokono gemeenschappen en de taalkundige Konrad Rybka.
Momenteel vormen de Arowakken de kleinste bevolkingsgroep van Suriname: naar schatting spreken nog ongeveer 3500 mensen Arowaks.
in voorzetselgroep
- in het Arowaks
Wabokwa is een ruim begrip en betekent in het Arowaks: samen sterk, vrienden onder elkaar, samen één.
Nederlandse leenwoorden in het Arowaks zijn bijvoorbeeld appel en houwer (Surinaams-Nederlands voor kapmes), dinsdag, doos, gouverneur, kalkoen, kogel, kousenband (groente), pastoor, plantage, politie, school, zopie (sterke drank).
Door middel van historische bronnen worden de feiten ten aanzien van de vertaling van de Bijbel in het Arowaks weergegeven. De aanzet van de vertaling van de Bijbel in het Arowaks 260 jaar geleden heeft tot heden erin geresulteerd dat de Bijbel of gedeelten daarvan in de verscheidene inheemse talen is vertaald.
De laterietweg is daar nog goed en dan ziet u het richtingbord, linksaf wijzend, een smal bosweggetje op. Aan de paal hangt nog het bord met de oude naam: Oenighang ("ons kreekje" in het Arowaks).
Woordfamilie
Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen
Arowaks 3.0
((vooral) in Suriname)
Algemene voorbeelden
De naam Commewijne moet eerst zijn gegeven aan de rivier die zo heet, omdat het woord vermoedelijk is afgeleid van twee Arowakse woorden, 'kama' (tapir of bofroe) en 'wini' (water of rivier). In 1600 en 1700 was de huidige Commewijnerivier bekend onder de namen Camaiwini en Cammawini.
Biswane en Jubitana zijn Arowakse namen.
Iemand die Nederlands spreekt zou dan de eerste twee letters van thoyo op dezelfde manier kunnen lezen waarop hij of zij de eerste twee letters van het Nederlandse woord thuis leest. Een Engelstalig iemand zou de eerste twee letters kunnen lezen als die van het woord that, ('die/dat'). Geen van beide zijn echter de juiste uitspraak, omdat in de Arowakse spelling de letters 'th' staan voor een klank die zowel in het Nederlands als het Engels onbekend is. Deze klank wordt uitgesproken als [t] met een extra ademuitstoot.
Kabelefodi, Karwafodi, Jubithana, Armaketo, Makosi, Orassi en Sabajo zijn veel voorkomende Arowakse namen.