abstract

Wanneer de cliënt abstracte begrippen gebruikt, zoals 'vrijheid', kan er taalverwarring ontstaan doordat cliënt en therapeut het woord niet op precies dezelfde manier begrijpen.

Van heel veel zaken (lantaarnpalen, tafels, potloodslijpers) herkennen we wel een typische vorm, maar niet een typisch geluid. En min of meer abstracte ideeën kunnen veel makkelijker met het beeld van een tastbaar voorwerp worden verbonden — verliefdheid zit in je hart, iets begrijpen doe je met je hoofd — dan aan de klank ervan.

Een voorbeeld hiervan is 'hoop' waarvan het kind geleerd heeft dat dit 'een hoeveelheid' betekent. Dat het woord ook nog een meer abstracte betekenis heeft, namelijk 'verwachting', is voor het autistische kind moeilijk te bevatten.

De geschiedenis van de wetenschap laat zien hoe lang dit proces van de abstrahering van de ervaring heeft geduurd. Om een voorbeeld te noemen: pas door het abstracte begrip 'weerstand' hebben we de elektriciteit begrepen en is de wetenschap bevrijd van de nauwe band met de zintuiglijke waarneming, bevrijd van de eenheid met de natuur.

Terwijl solidariteit een abstract begrip is, dat zelfs abstract blijft in zijn meest alledaagse betekenissen (Van Dale geeft bijvoorbeeld als verklaring: 'het voelen van gezamenlijkheid en de bereidheid daaraan gevolg te geven'), wordt geven vaak geassocieerd met concrete en materiële objecten die bij bepaalde gelegenheden worden uitgewisseld tussen mensen die een bepaalde relatie met elkaar hebben.

En het is allicht ook niet toevallig dat tv-soaps met typisch 'lokalistische' namen als Familie en Thuis dé kijkcijferkanonnen zijn geworden. De neiging om altijd maar in abstracte termen over het globale, internationale aspect van de samenleving te praten, scherpt blijkbaar de zin voor het particuliere en concrete vlakbij.

De tweedaagse in Dhaka, hoofdstad en mierennest van Bengalen en riksja's was een beklijvende ervaring die diepe indrukken naliet. Een herinnering die niet zozeer gekleurd is door wat ik daar gezien heb, eerder door wat ik daar kon horen, voelen en ruiken. Daar kreeg het eerder abstracte begrip "cultuurshock" voor mij een zeer concrete inhoud.

Noch de toenmalige, noch de potentiële coalitiepartners waren met een open conflict over embryo-onderzoek gediend. Het is dus niet verbazingwekkend dat het parlementaire debat in nogal abstracte termen werd gevoerd.

Een voorbeeld hiervan is 'hoop' waarvan het kind geleerd heeft dat dit 'een hoeveelheid' betekent. Dat het woord ook nog een meer abstracte betekenis heeft, namelijk 'verwachting', is voor het autistische kind moeilijk te bevatten.

Wat is geld en wat is muntgeld? Geld is een ruim en vrij abstract begrip. Het is een kwantificeerbare grootheid die gebruikt kan worden als? Betaalmiddel/ruilmiddel? Waardemeter? Opslag van waarden (spaarmiddel).

God is abstract. Niemand heeft er een idee van wie of wat God werkelijk is.

Deze veranderingen gaan samen met een verdere mentale ontwikkeling zodat de tiener steeds beter in staat wordt om op een meer abstract niveau te denken.

Pluriformiteit of autonomie is van belang als het gaat om de mate waarin de gedragsalternatieven voor vrouwen beperkt of vergroot worden. Waarom is dit theoretische exposé nu belangrijk, zal de lezer zich wellicht afvragen. Waarom zo'n abstract verhaal na de presentatie van de concrete cijfers en trends?

Veel van wat wij kennen als politieke theorieën betreft argumentaties ter verdediging van de ene of de andere van deze oplossingen, alsook voorstellen om de geprefereerde oplossing tot stand te brengen. Filosofische gedaanten van het utopisme. In hun abstracte formulering zijn al die oplossingen in zekere zin utopisch: geen ervan is ergens in onversneden vorm gerealiseerd.

Het is pas nadat we op datzelfde abstracte niveau hebben nagedacht over de haalbaarheid van onze voorstellen, dat we ze concreet zullen uitvoeren. Mede hierdoor zijn we, als volwassenen, geneigd het abstracte denken hoger in te schatten dan het lichamelijk gemedieerde, spontane en voorbewuste kennen en "denken".

Wat ik in de voorgaande paragrafen heb geschreven over wetenschappelijkheid en rationaliteitscriteria zal in de ogen van velen, ondanks de gegeven voorbeelden, tamelijk abstract en theoretisch zijn overgekomen.

De recreatiesector gaf aan, dat de informatie wel erg abstract was: niet voldoende doorvertaald naar de bewuste sector.

Of denkt de NAVO aan optredens aan de overkant van de Middellandse Zee? Het antwoord van Claes op zulke vragen is even abstract als de vijand die hij in het vizier heeft.

Het taalgebruik blijft heel abstract en anoniem, zelfs ietwat bureaucratisch.

Oostenrijk had al eerder een burgerlijk wetboek in 1819. Het was minder abstract (aanschouwelijker en wijdlopiger), eerder casuïstisch en in meer concrete en pragmatische bewoordingen opgesteld.

Laten we dan een voorbeeld nemen, want anders wordt het me te abstract.

Het vrij abstracte denkproces licht hij telkens toe met concrete voorbeelden.

Recht houdt zich met maatschappelijke vragen bezig. De rechtsfilosofie, die nadenkt over grondbeginselen en fundamentele uitgangspunten van dat recht, houdt zich dus ook met die maatschappelijke vragen bezig, zij het vaak op een wat abstracter niveau.

Is dan niet de meest directe aanpak, een oplossing te zoeken waarbij de vrije toegang in beginsel verdwijnt, zonder dat men zich druk zou maken over zo abstracte en ongrijpbare ideeën als eenheid en consensus?

Werknemers worden in toenemende mate gereduceerd tot anonieme nummers op de loonlijst, inwisselbaar voor anderen, goedkopere of productievere employés. Arbeidsverhoudingen worden steeds abstracter.

Daarnaast wordt de oog-handcoördinatie van videospelen beter en leren kinderen probleemoplossend en abstract te denken.

Wat ik in de voorgaande paragrafen heb geschreven over wetenschappelijkheid en rationaliteitscriteria zal in de ogen van velen, ondanks de gegeven voorbeelden, tamelijk abstract en theoretisch zijn overgekomen.

Voor je me vertelt hoe slecht hij nu is en wat er te verhelpen valt, moet ik je zeggen dat ik, evenals je slachtoffer, weinig begrijp van bank- en beurszaken. Doe geen moeite me dat uit te leggen, ik zou uren kunnen luisteren zonder dat het iets zou verhelderen. En, misschien omdat die zaken voor mij zo abstract zijn, begrijp ik van jouw oplichterij helemaal niets.

Landschappen, bloemen, natuur, maar ook abstract werk.

Beiden leverden wat men noemde: "abstracte kunst"; dat wil zeggen, dat zij zich niet om enig "onderwerp" bekommerden, geen "vormen" aanvaardden tenzij geometrische en alles bereikt achtten, wanneer zij op doek of paneel een harmonie van kleurvlakken hadden tot stand gebracht.

Al deze misstanden komen voort uit het gemakkelijke gevoel dat het experimentalisme heeft nagelaten, en dat de domsten ook bij abstracte muziek of schilderkunst menen te moeten zeggen: 'Dat kan ik ook' of 'nu kan iedereen het'.

Zo gebruikt men in de moderne schilderkunst vaak kleur zonder tekening. In de abstracte schilderkunst is dat bijvoorbeeld heel duidelijk het geval. Bij dergelijke schilderijen baseert de schilder zich niet langer op objecten, maar op gevoelens waaraan hij uitdrukking wil geven.

De schilder Ben Akkerman [...] houdt van de atmosfeer van de schilderijen van Ruysdael en Van Goyen. Zelf begon hij ook met het schilderen van landschappen, maar nu maakt hij sobere, abstracte doeken die draaien om het patroon van de lijnen en de intensiteit van de kleur. "Mijn schilderijen hebben niets meer met de realiteit maken."

Eind jaren zeventig maakt Johns een reeks abstracte schilderijen met gekleurde arceringen.

Het wordt een mozaïek van kleine zwarte, witte en groene stenen. "Als je erop staat, is het een abstract patroon, als je er vandaan loopt, doemt het portret van Van Oldenbarneveldt op. Dezelfde gelaagheid gebruik ik in de fotografie."

Bij Mondriaan wordt al snel gedacht aan zijn abstracte composities. Dat hij begon als landschapsschilder en zich stap voor stap ontwikkelde tot maker van voorstellingsloze werken is minder bekend.

Op een groot schilderij met abstracte vormen die lege, terneergeslagen gezichten lijken te suggereren, staat in felrode kleur het cijfer 1450. "Dat is mijn huisnummer in Mogadishu geweest."

Die gelaagdheid - die het oppervlak van het schilderij soms een pokdalig aangezicht geeft - maakt haar doeken op andere momenten weer bijna abstract.

Andere schilderijen, even abstract als die van De Stijl, maar de kleuren zijn niet hard, niet primair, ze zinderen.

Het meest abstract zijn de vrouwenfiguren van de schilder en dichter Jamal Khamis, die in 1952 in een Palestijns vluchtelingenkamp werd geboren. Contouren van vrouwenlichamen zet hij af tegen in brede penseelstreken neergezette schakeringen van roze, lichtblauw, geel en wit.

De afdeling oude kunst opent met een mooi, expressief houten 'Corpus', een Christus aan het kruis, ontstaan in het Maasgebied aan het einde van de 13de eeuw. De strenge, bijna abstracte stilering van het beeld, met de scherpe neerwaartse belijning van het gezicht, gestrekte vingers en puntige knopjes voor de tepels, geeft het beeld een expressieve lading.

Pas in het begin van de jaren twintig toen ze in een vereenvoudigde, bijna abstracte stijl ging schilderen, maakte zij zich los van het academische standpunt.

Het waren mijn Poolse posters, tamelijk abstracte voorstellingen die ik in een vlaag van modernisme voor veel geld had aangeschaft.

Een van de wonderen van de moderne kunst in het algemeen en die van Ben Akkerman in het bijzonder, is dat volledig abstracte voorstellingen zo sterk aan de emotie kunnen appelleren.

Wolkers laat in Winterbeelden zeer non-figuratieve zeefdrukken interacteren met het figuratieve van de foto's, waarop hij helemaal alleen staat afgebeeld op verschillende locaties op zijn eiland. De twaalf gedichten hangen daar onbepaald tussenin, enerzijds sterk beeldend en anderzijds vrij abstract.

Landschap in Acryl [...]. Een wat abstract geaquarelleerd landschap, eerste kennismaking met aquarel.

Zo naturalistisch als deze schilders figuren laten verschijnen in luchten, bomen en bergen, zo abstract en zo duidelijk in navolging van Miró gingen collega's als Benjamin Palencia en Policarpo Niebla soms te werk.

Volgens Kahnweiler, en velen met hem, was sinds Picasso en Braque de schilderkunst ontheven van de verplichting om de zichtbare wereld te verbeelden. Dit betekende niet dat Kahnweiler een voorstander was van een abstracte, voorwerploze kunst. Eerder was hij tégen de abstractie gekant. In zijn verzameling bevindt zich ook geen zuiver abstracte kunst.

Temidden van een kunstwereld waarin steeds abstracter en expressiever geschilderd werd, grepen de magisch realisten juist terug op het realisme.

De produktie van Peter te Nuyl en decorontwerpster Mirjam Grote Gansey is veel abstracter: een vrijwel lege ruimte met slechts enkele cirkels, die met bescheiden toneeltechniek in verschillende standen kunnen worden gezet.

Ik moest een doorbraak forceren en ging abstract schilderen. Dat lukte me, ik ben er heel tevreden mee maar het brengt niets op. Daar houden ze hier niet van; ze willen iets figuratiefs in een schilderij zien en ik kan ze niet uitleggen waarom dat er niet in zit.

Maar Armand Blondeel ging zijn eigen weg en vernieuwde de taal van de Vlaamse glaskunst. Hij werkte zowel figuratief als abstract. Waar het hem op aan komt is het licht te laten spelen, zowel in het oppervlak van de materie als in de ruimte tussen het glasraam en de toeschouwer.

Het meest abstract zijn de vrouwenfiguren van de schilder en dichter Jamal Khamis, die in 1952 in een Palestijns vluchtelingenkamp werd geboren. Contouren van vrouwenlichamen zet hij af tegen in brede penseelstreken neergezette schakeringen van roze, lichtblauw, geel en wit.

De beurs omvat figuratieve en abstracte kunst vanaf 1900 tot nu, variërend van schilderijen en grafiek tot beeldhouwkunst.

Warhol moest niets hebben van de ruige macho-cultuur van Amerikaanse abstract expressionisten als Pollock, die in de jaren vijftig de kunstwereld beheersten.

Het zou niet lang meer duren vooraleer Van Ostaijen begon te citeren uit Über das Geistige in der Kunst van Kandinsky, de eerste abstracte kunstenaar.

Abstracte schilders onderwierpen zich niet langer aan een externe, door de wereld opgedrongen logica. Ze verkenden de wetten van de schildersact zelf en gingen op zoek naar het essentiële in hun medium. Ze besteedden al hun aandacht aan de werking van kleurvlakken en de kracht van een compositie.