bibliofiel

De boekenfanaticus legt het liefste beslag op een origineel, een eerste druk, of een gesigneerd exemplaar, maar met een mooi en interessant uitziend boek wordt vaak ook wel genoegen genomen. De papieren prooi wordt vervolgens mee naar het "hol" gesleept om er aan te ruiken, er naar te kijken en zo af en toe eens in te bladeren. Dit is de wereld van de bibliofiel en bibliomaan.

Boeken verzamelen kan uitmonden in een ware obsessie. Bibliofielen en bibliomanen hebben werkelijk alles over voor een enkel boek. Vooral als het een uniek exemplaar betreft. Voor de bibliofiel is het een onbeteugelde passie, voor de bibliomaan een niets en niemand ontziende waanzin.

"Zoals iedereen een degelijk paar schoenen in huis moet hebben, zo moet iedereen minstens één degelijk bibliofiel boek in zijn kast hebben staan", ordonneert Johan Velter, de organisator van Druksel, de jaarlijkse beurs voor aparte boekenmakers, bibliofiel drukwerk en kleine uitgevers.

Als het maar 'groot en blinkend' is, dat lijkt het criterium. Neem nu die zogenaamd bibliofiele editie van Ten Oorlog van Tom Lanoye. Dat is zo kitscherig en overdadig. Het is blijkbaar zeer moeilijk een bescheiden boekband te maken. Terwijl vormgeving nooit gratuit is en ten dienste van de schrijver en de tekst moet staan. Let wel, een verrassende vormgeving voor een onbelangrijke tekst is evenzeer verloren moeite.

Eind 1990 verscheen bij de Cornamona Pers te Amsterdam een bibliofiele uitgave van negen, niet eerder in druk verschenen sprookjes.

We tonen kunstenaarsboeken, bibliofiele boeken in kleine oplage, teksten van auteurs die niet tot de mainstream behoren en boekobjecten die het traditionele boek ter discussie stellen.

Voorheen stond met de complete tekst van de Goncourt-dagboeken een heel boekenschap vol. Het ging dan om bibliofiele edities die niet direct uitnodigden om te gaan grasduinen in een journal-fleuve, dat loopt van 1851 tot 1896. Met de pocketuitgave ontdekte een breed publiek dat de dagboeken van deze Franse aristocraten niet alleen rake observaties bevatten, haarfijne portretten, frappante beschrijvingen van het Parijse leven in de tweede helft van de 19de eeuw, maar ook dat ze vol amusante gossip zaten over de literaire confrérie van die dagen.

De esthetiek van het boek als massacommunicatiemiddel is bepaald door de wetten van de massaproductie, de routine en de klassieke schoonheidsidealen (gulden snede). Bibliofiele uitgaven voldoen vaak op een verfijnde manier aan die overgeleverde idealen en zijn daaraan te herkennen: met zorg gedrukt op mooi en goed papier, met een goed gekozen letter, verlucht met originele illustraties en in een fraaie band. Bovendien worden voor deze uitgaven vaak teksten gekozen met esthetische kwaliteiten zoals gedichten. De schoonheid van de tekst draagt in bibliofiele uitgaven vaak bij aan de schoonheid van de betreffende uitgave.

Ik heb greep op alles. Ik kies met wie ik wil werken. De afstand tussen het idee en de uitvoering is klein. Bibliofiel drukken is tenslotte een dienende bezigheid. Je voert een idee uit. Je geeft de ruimte aan de tekst, aan de beelden. Je dringt jezelf niet op. Je ondersteunt. Elke typograaf bevestigt het: de beste vormgeving laat de tekst in zijn waarde en is slechts discreet aanwezig.

Ook het hedendaagse boek kan bibliofiel uitgegeven worden, met aandacht voor de inhoud en de vorm en vooral de wisselwerking tussen beide. Druksel wil aantonen dat het boek meer dan een te consumeren object is. Je mag je niet vastpinnen op het woord bibliofiel om Druksel te karakteriseren; het is meer dan dat. Het is aandacht hebben voor het bijzondere boek, voor een waardevolle inhoud, voor dat wat in de verdrukking geraakt.

In 1987 (vrij laat) verscheen haar eerste niet-bibliofiele dichtbundel 'Aurora'. De wel bibliofiele uitgaven werden voornamelijk verzorgd door Peter Yvon de Vries, die grafisch kunstenaar en bibliofiel drukker is, heel handig van haar. Anneke trouwde in 1988 met hem.

Tijdens het erfgoedweekend, zaterdag 20 en zondag 21 april, organiseert DRUKsel vzw voor de vijfde maal een internationale beurs van aparte boekenmakers, kleine uitgevers en bibliofiele drukkers.

Het Vlaamse landschap van hoogwaardige bibliofiele drukkers en uitgevers in kaart brengen is een fluitje van een cent. Hooguit een tiental boekenmakers geniet enige renommee. Maar toch valt op hoe sterk ze in aanpak verschillen. Drukkers als Rein Ergo, de Carbolineumpers, De Prentenier, Literarte, Jef Meert, Alligator en Zegwerk geven gemiddeld zo'n twee à drie boeken per jaar uit, met oplagen die tussen de 20 en 100 exemplaren schommelen.