dwerg


dwerg 1.0

fictief wezen in de gedaante van een klein, vaak oud en lelijk mannetje met een gedrongen lichaam, een baard en een muts of hoed
Bij ons is er weinig overgebleven van het onderscheid tussen de aan het huis gebonden kabouters enerzijds, en de dwergen of aardmannetjes die veelal ondergronds in bergen of holen wonen anderzijds.

Semagram (extra betekenisinformatie)


Een dwerg…

is een wezen

  • [Afmeting] is veel kleiner dan een mens
  • [Uiterlijk] heeft de gedaante van een klein mannetje, vaak oud en lelijk, met een baard en een muts of hoed
  • [Attribuut] wordt vaak voorgesteld met een bijl
  • [Bouw] heeft een gedrongen lichaam
  • [Functie] komt in mythen en sprookjes voor als wapensmid, schatgraver, schatbewaarder, delver
  • [Plaats] leeft meestal verborgen, onder de grond, in de bergen, in de bossen, in rotsholen
  • [Bestaansvorm of zijnsorde] is een fictief wezen; komt voor in mythen, sagen, sprookjes, fantasy, videogames
  • [Onstoffelijke eigenschap algemeen] is loyaal, soms nors, of koppig, soms hebzuchtig, maar komt ook wel voor als hulpvaardig wezen
  • [Activiteit of handeling] doet aan mijnbouw, graaft naar erts, of edelstenen, verzamelt goud en andere schatten, bewaakt schatten

Algemene voorbeelden


Kabouters en dwergen zijn echter niet van dezelfde origine, toch worden ze vaak met elkaar verward. Dwergen komen voor in sprookjes zoals Repelsteeltje. Maar het bekendste dwergensprookje is dat van Sneeuwwitje en de zeven dwergen.

http://www.olleke.be/archives/48

In Sneeuwwitje zien we hoe de dwergen Sneeuwwitje achterlaten in het huisje, om in een mijn te gaan werken. Ze hakken in bergen naar erts. Dat ertsen en metalen ontdekt zijn, dat hebben we te danken aan de dwergen.

http://www.olleke.be/archives/48

De Zeven Dwergen in ganzenpas op. Ze zingen en klepperen met hun gereedschap [...]. Ze lopen al zingend en kloppend een rondje over het toneel. Lied van de Zeven Dwergen [...] Wij laten ons niet knechten Wij spoegen en wij spetteren Wij jutten en wij jenzen Wij houen niet van mensen Die zijn er om te pesten Wij zijn de Zeven Dwerregen Geen namaak maar de ech ... De voorste dwerg staat plotseling stil.

Sneeuwwitje en de zeven dwergen, Jules Deelder,

Aardgeesten, dwergen, kabouters, alvermannen, ... Deze kleine wezentjes komen 's nachts het werk van de mensen doen in ruil voor een boterham, een kom pap of iets anders. Mensvriendelijke huisgeesten? Niet altijd, want wie de dwergen bedriegt of bespiedt, wordt gestraft.

http://www.volksverhalenbank.be/sage.htm

Hier werkten ministers, presidenten en bankbedienden, als dwergen in een mijn.

Acacialaan, Koen Peeters,

De grote kracht van Tolkien ligt evenwel in het feit dat de hoofdrolspelers, of ze nu elf, hobbit, dwerg of mens zijn, allemaal menselijke eigenschappen bevatten, en dat het gebruik van speciale krachten vooral als een handicap wordt beschouwd.

http://users.pandora.be/jurgen.defurne/science-fiction/

Men kende bijvoorbeeld de 'auwelmenkes', dwergen die ergens in een hol onder de grond huisden. Soms hielpen ze mensen, soms niet. In Rotem beweerde men een onderaardse gang ontdekt te hebben toen men een graafwerk verrichtte in een boomgaard. Die gang werd door de dwergen gebruikt om 's nachts bij de mensen het werk gaan te doen. Het gereedschap dat zij gebruikten lag er nog in. Als de 'auwelmenkes' het op de mensen gemunt hadden, waren ze gevaarlijk: ze stalen gereedschap uit de schuren of waren verantwoordelijk voor plotse lichamelijke aandoeningen.

http://home.pi.be/~tthijs/art13.html

Vaste verbindingen


Woordfamilie


Als deel van een afleiding


Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen


dwerg 2.0

(beledigend)

mens die door een groeistoornis een buitengewoon kleine gestalte heeft; klein mens

Betekenisbetrekking


metafoor
Betrokken betekenissen 1.0 : 2.0

Semagram (extra betekenisinformatie)


Een dwerg…

is een persoon

  • [Afmeting] is klein van gestalte; heeft als volwassene een lengte van minder dan anderhalve meter
  • [Uiterlijk] heeft een normale rompgrootte maar met zeer korte en gedrongen ledematen; het hoofd is naar verhouding groot
  • [Gebruikswijze] werd vroeger door veel edellieden onderhouden als nar of gezelschap; trad op in circussen; werd gebruikt voor volksvermaak in evenementen als dwergwerpen, waarbij er met een kleine mens gegooid wordt
  • [Oorzaak, reden of aanleiding] is klein gebleven door dwerggroei

Algemene voorbeelden


Chinese wetenschappers vonden in de Zuidchinese provincie Sichuan een dorpje waarvan een kwart van de bevolking uit dwergen bestaat. Vermoedelijk heeft het mysterie iets te maken met het drinkwater van het dorp. Het dorpje telt 120 inwoners, van wie er 32 kleiner zijn dan 1,2 meter. Een van hen is slechts 83 centimeter klein. De dwergen zijn allen geboren in de jaren dertig en veertig.

De Standaard,

Zonder de dwerg geen volksvermaak. Al eeuwenlang dansen wij op tafels tussen gevogelte en wild en spotten met de tafelmanieren.

Alle verhalen, Manon Uphoff,

Hij noemde Nero, Caligula en Caesar. 'Zij hebben van de dwergen gehouden. Waarom? Omdat de dwergen niet bang zijn de spot te drijven. Zij moeten beledigen en beschimpen. "Uw neus is te puntig," hoonden zij de mooiste onder de vrouwen. "Mevrouw. Werkelijk. Uw buik zakt naar beneden als een zak graan langs de muur van een molen. Hahaha." De dwerg mocht op de tafel springen en toesteken bij iedere zwakke plek. "U verliest de wedloop, uw benen zijn even sterk en gespierd als die van een kip in de braadslee".' 'En waarom kon de dwerg dat doen?' vraagt Buddenbroek. 'Omdat een dwerg nooit een concurrent is. Omdat hij een parodie is en speelt met de menselijke maat.'

Alle verhalen, Manon Uphoff,

Woordfamilie


Als deel van een afleiding


Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen


Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen


dwerg 3.0

diersoort of plantensoort die klein is in vergelijking met andere verwante soorten; dwergsoort

Betekenisbetrekking


metafoor
Betrokken betekenissen 2.0 : 3.0

Semagram (extra betekenisinformatie)


Een dwerg…

is een plant; is een dier

  • [Omvang concreet] is klein in vergelijking met andere verwante soorten
  • [Voorbeeld of specimen] is bv. een dwergkonijn, een dwergspar, een dwergpoedel

    Algemene voorbeelden


    Jonge chihuahua's komen slechts met grote moeite uit het moederlijf ter wereld. Hun kop is, als bij alle dwergen, naar verhouding groot en kan nauwelijks door de geboorteopening van hun moeder, die gek genoeg niet op de grote hoofden die erdoor moeten, is berekend.

    Poot: verhalen over de hond, Midas Dekkers,

    Bij de aankoop van planten komen jonge kleine gewassen mooi over. Naarmate de planten groter worden moeten we dikwijls vaststellen dat de aankoop een missing was. Denken we hierbij maar aan sommige dwergconiferen. In het tuincentrum ziet een gele Juniperus media 'Aurea' er bijzonder mooi uit. Indertijd werden er vele onder een venster aan de voorkant van de woning geplant. Nu zijn de dwergen reuzen geworden.

    http://www.groengids.be/

    Woordfamilie


    Als deel van een afleiding


    Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen


    dwerg 4.0

    zaak die klein is in haar soort of die klein en machteloos staat tegenover iets groters

    Betekenisbetrekking


    metafoor
    Betrokken betekenissen 2.0 : 4.0

    Semagram (extra betekenisinformatie)


    Een dwerg…

    is een zaak

    • [Omvang concreet] is klein in omvang
    • [Toestand algemeen] is van geringer belang of aanzien of staat machteloos tegenover iets groters of iets machtigs

      Algemene voorbeelden


      Van de dwerg onder de vaderlandse universiteiten groeide de Maastrichtse universiteit binnen twintig jaar uit tot een middelgrote instelling.

      http://www.observant.unimaas.nl/,

      BolsWessanen, met zijn omzet van 5,5 miljard gulden een dwerg tussen drankengiganten als Guinness en Allied Domecq, zit dringend verlegen om een gelijkwaardige partner.

      NRC,

      Het Financieele Dagblad is met een omzet van ongeveer 40 miljoen gulden en een oplage van ruim 40.000 exemplaren een dwerg in de dagbladenwereld.

      NRC,

      De mediagroepen die groot zijn in Vlaanderen, zijn dwergen in Europa.

      De Standaard,

      Woordfamilie


      Als deel van een afleiding


      Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen


      Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen


      dwerg 5.0

      (wetenschap; natuurkunde en astronomie)

      planeetachtig hemellichaam dat kleiner is dan een planeet, maar groter dan een planetoïde; dwergplaneet

      Betekenisbetrekking


      metafoor
      Betrokken betekenissen 2.0 : 5.0

      Semagram (extra betekenisinformatie)


      Een dwerg…

      is een hemellichaam

      • [Omvang concreet] is kleiner dan een planeet, maar groter dan een planetoïde
      • [Vorm] heeft, in tegenstelling tot kleinere planetoïden, genoeg massa zodat hij door zijn eigen zwaartekracht (bijna) bolvormig geworden is en dus in hydrostatisch evenwicht is
      • [Eigenschap of hoedanigheid algemeen] is geen maan van een andere planeet en heeft, in tegenstelling tot de planeten, zijn baan niet vrijgemaakt van andere objecten
      • [Beweging] draait in een baan rond de zon
      • [Kracht] produceert, in tegenstelling tot sterren, geen energie door kernfusie
      • [Voorbeeld of specimen] is bv. Pluto, Eris, Makemake, Haumea en Ceres

      Algemene voorbeelden


      Pluto degradeert: Geen planeet, maar 'dwerg'. Pluto is niet langer de kleinste planeet van ons zonnestelsel. Vooraanstaande astronomen besloten donderdag dat Pluto niet meer is dan een 'dwergplaneet', een nieuwe categorie. Dat betekent dat het zonnestelsel is gereduceerd van negen tot acht planeten.

      http://www.elsevier.nl/web/1088419/Nieuws/Wetenschap/Pluto-degradeert-Geen-planeet,-maar-dwerg.htm,

      Pluto is niet de enige dwerg in het zonnestelsel. Spoedig krijgt hij gezelschap van Ceres en Xena (die sinds 2006 Eris heet). In totaal zijn nog 53 mogelijke dwergplaneten ontdekt. Sommige daarvan zijn tevens planetoïde of plutoïde.

      http://www.refdag.nl/artikel/1428113/PLUTO+Te+klein+om+nog+planeet+te+zijn.html?PHPSESSID=df5539601d972995c5942366005178fb

      Woordfamilie


      Als deel van een afleiding


      Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen


      Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen


      dwerg 6.0

      (wetenschap; natuurkunde en astronomie)

      ster die weinig licht uitstraalt; dwergster

      Betekenisbetrekking


      metafoor
      Betrokken betekenissen 2.0 : 6.0

      Semagram (extra betekenisinformatie)


      Een dwerg…

      is een ster; is een hemellichaam

      • [Afmeting] is een kleine of relatief grote ster
      • [Lichtreflectie] straalt weinig licht uit
      • [Temperatuur] is koel of heet

        Hoofdsemagram: ster


        Vaste verbindingen


        Woordfamilie


        Als deel van een afleiding


        Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen