etnograaf

Sinds het begin van deze eeuw spanden ontdekkingsreizigers en etnografen allerhande zich in om in Centraal-Afrika de "stammen" - die men gaandeweg uit pudeur de "etnische groepen" ging noemen - te lokaliseren. Al in 1935 publiceerde het Museum voor Belgisch Kongo in Tervuren een heuse atlas van de bevolkingsgroepen in de kolonie. En in 1966 vatte de vermaarde afrikanist Jan Vansina de essentie van de toenmalige etnografische kennis over Kongo samen. Toen al was het besef aan het doorbreken dat die etniciteit in Kongo een dynamisch begrip was.

Leven in twee werelden was het veldwerk dat etnograaf Peter Rensen van de Universiteit van Amsterdam voor zijn proefschrift deed onder daklozen in Amsterdam. Anderhalf jaar lang zwierf hij drie dagen en nachten per week rond in de binnenstad, op zoek naar antwoord op de vraag hoe mensen zich in het leven staande houden zonder echte plek.

Tal van missionarissen waren, naast pastorale werkers, ook geoefende etnografen en antropologen en de katholieke missiologie heeft al heel vlug gezocht naar vormen van inculturatie. Waarbij een verregaand respect aan de dag werd gelegd voor de inheemse cultuur en gepoogd werd aansluiting daarbij te vinden.

Tien jaar geleden bestond de gehele filmproductie van aboriginal-regisseurs nog slechts uit vier uur materiaal. Wel bestaan er duizenden filmpjes van witte etnografen en documentairemakers die vooral de primitieve en exotische aboriginal-wereld tonen. De nieuwe generatie inheemse filmmakers daartegenover neemt het culturele erfgoed in eigen handen. Hun decor is steeds het ongerepte bush- en outback-landschap, de boodschap de achtergestelde positie van de zwarte Australiër.