ezelsoor


ezelsoor 1.0

afbeelding

Bron: Håkan Dahlström
( CC BY 2.0 )

(weinig gebruikt)

oor van een ezel

Semagram (extra betekenisinformatie)


Een ezelsoor…

is een oor

  • [Geheel] behoort toe aan een ezel
  • [Voorstellingswijze] is volgens de mythische overlevering uit de oudheid ook als straf door de god Apollo aan koning Midas gegeven, die ze onder een Frygische muts probeerde te verbergen

    Hoofdsemagram: oor


    Algemene voorbeelden


    "Ons zoontje heeft een progressieve stofwisselingsziekte. Sinds vorig jaar kan hij steeds moeilijker zelf lopen. Als hij een goede dag heeft, proberen de ezels Hans en Jip hem zoveel mogelijk te laten lopen. Hoe? Door steeds een stukje van hem vandaan te wandelen. Joey wil ze dan natuurlijk te pakken krijgen [...]! Grappig: als hij iemand tegenkomt die Hans heet, zoekt hij naar de lange ezelsoren."

    http://www.ezelstalhansengrietje.nl/documents/mijntherapeutiseenezel.pdf

    Koning Midas had volgens de mythologie ezelsoren. Ovidius en vele andere dichters beschrijven, hoe hij daaraan was gekomen. Midas luisterde graag naar het fluitspel van de bosgod Pan. De laatste verstoutte zich, de zonnegod Apollo uit te dagen tot een muzikaal duel: Pan op de fluit tegen Apollo op de lier. Zo geschiedde. Alle aanwezigen wezen Apollo als winnaar aan, behalve Midas, die de muziek van Pan prefereerde. Apollo ontstak in woede en gaf Midas ezelsoren.

    http://www.fransmensonides.nl/dichter_zij3.htm

    Ze staart hem aan, alsof ze opeens ziet dat hij onder zijn Frygische muts ezelsoren heeft.

    Zonder genade, Renate Dorrestein,

    ezelsoor 1.1

    (weinig gebruikt)

    nagemaakte ezelsoor die, in een set van twee, door mensen als teken van domheid gedragen wordt

    Betekenisbetrekking


    metonymie
    Betrokken betekenissen 1.0 : 2.0

    Semagram (extra betekenisinformatie)


    Een ezelsoor…

    is een voorwerp

    • [Vorm] heeft de vorm van lange rechtopstaande oren, zoals bij een ezel
    • [Gebruikswijze] wordt, vooral in vroegere tijden, door mensen gedragen als teken van domheid, meestal als opgelegde verplichting of bijvoorbeeld door een nar voor de grap

      Algemene voorbeelden


      Op elk willekeurig moment - en op elke willekeurige plaats - kan er een kleine nar met lange ezelsoren en rinkelende belletjes te voorschijn springen.

      De Standaard,

      Als een denker of schrijver in zijn dorp, stad of vaderland een misstand waarneemt en de bevolking wil aansporen daar verbetering in te brengen, staan hem verscheidene moraliserende strijdmethoden ter beschikking. Uitgaand van de grondregel 'vreemde ogen dwingen het best', is een veel gebruikt middel het plakken van ezelsoren op de hoofden van de autoriteiten en ze vervolgens te suggereren: wat zouden de buitenlanders lachen als ze dit zagen!

      Klaas kwam niet, W.F. Hermans,

      Vaste verbindingen


      Woordfamilie


      Als deel van een afleiding


      ezelsoor 2.0

      afbeelding

      Bron: Derbeth
      ( CC BY 3.0 )

      (vooral)

      omgevouwen hoekje aan een bladzijde, soms vanwege slordig gebruik, maar vaak in bijvoorbeeld een boek om die bladzijde terug te kunnen vinden; ook: hoekvormige markering op een virtuele bladzijde, bijvoorbeeld op een e-reader

      Semagram (extra betekenisinformatie)


      Een ezelsoor…

      is een vouw

      • [Vorm] is driehoekig van vorm
      • [Functie] kan de functie hebben om een bladzijde te markeren, bijvoorbeeld omdat daar iets belangrijks of interessants staat of omdat dat de plek is waar de lezer gebleven is
      • [Ontstaan] is per ongeluk door veelvuldig of slordig gebruik ontstaan of bewust als markering in de bladzijde gevouwen
      • [Plaats] bevindt zich aan de bovenzijde of soms ook onderzijde van een blad, vaak in een boek, en komt ook in digitale vorm voor

      Algemene voorbeelden


      Schoolboeken kregen vaak ezelsoren.

      De Standaard,

      Het inkijkexemplaar is ruimschoots beduimeld, maar die ezelsoor op bladzijde 41 is te groot om toevallig te zijn.

      NRC,

      Ze sloeg het boek open bij een ezelsoor en was direct bij het favoriete deel 'de grote bloei der dichtkunst', een stuk over oude Griekse goden, dichters en treurspelschrijvers.

      Ritueel des doods, Willem Zebregs,

      Combinatiemogelijkheden


      met adjectief ervoor


      • lelijke ezelsoren

      Foto's met lelijke ezelsoren. John Deakin, chroniqueur van de jaren vijftig, in Soho - Geert van der Speeten. John Deakin Photographs, München: Schirmer Mosel, 145 blz., 1.250 fr. De nalatenschap van John Deakin werd voor een deel onder zijn bed teruggevonden.

      De Standaard,

      • vol ezelsoren

      Het is toch ondenkbaar dat de koningin die zelf zou meevoeren, onderweg nerveus daaraan frommelend en de allermoeilijkste zinnen nog eens doornemend, om dan met een document vol vouwen en ezelsoren op de troon te verschijnen.

      Een zwervend bestaan, Bob den Uyl,

      Ik had nog steeds de gekreukelde machtiging vol ezelsoren van Hekmatyar, en hoewel ik wist dat het niet Abdullah's schuld was, liet ik hem deze nogmaals lezen.

      Jihad, Tom Carew,

      als object bij een werkwoord


      • ezelsoren leggen
      • ezelsoren maken

      Zo lees ik, alle voordelen van hun digitale equivalent ten spijt nog immer liever een papieren krant of boek [...]. Niks geen gescroll of geswipe maar heerlijk ouderwets knisperend geblader! En probeer ook maar eens een ezelsoor te leggen in zo'n kille e-reader.

      http://www.alphens.nl/opinie/opinie-alphen/17615,was-is-vroeger-was-.html,

      Goede browsers geven gebruikers ook de mogelijkheid een ezelsoor te leggen in hun favoriete pagina's, zodat ze er de volgende keer heel snel terug naartoe kunnen.

      De Standaard,

      Het ding is gebruiksvriendelijk: met slechts vier knopjes kun je door een boek bladeren, virtuele ezelsoren maken, woorden opzoeken en de inhoudsopgave raadplegen.

      NRC,

      Ik sloeg de ogen neer en wilde om mezelf een houding te geven het vel met de wereldkaart omslaan, waarbij ik één hand op de tegenoverliggende bladzij legde om te vermijden dat ik ezelsoren zou maken, toen het kind vliegensvlug de kaft optilde, ze op mijn handen dicht liet vallen en er met haar beide knieën bovenop sprong.

      Sluitertijd, Erwin Mortier,

      in voorzetselgroep


      • met ezelsoren

      Ook de zangboeken met hun ezelsoren roken naar ouderdom en waren vergeeld als de vochtige muren en al deze geuren tesamen wekten een heimwee naar stilte.

      De lange geboorte, Lut Ureel,

      Hij wijst naar een nota, mèt ezelsoor, aan de muur.

      De Standaard,

      De nalatenschap van John Deakin werd voor een deel onder zijn bed teruggevonden: foto's met ezelsoren, ongeklasseerde negatieven.

      De Standaard,

      met ander, nevengeschikt substantief


      • vlekken, ezelsoren, potloodstreepjes
      • vouwen en ezelsoren

      Het was een ouderwets boek, waarin zo te zien nog echt was gelezen en wel met overgave: vlekken, ezelsoren, potloodstreepjes, een enkel woord in een gesleten marge, en tegelijk herkende hij de uitdrukkingen, de stijl, de geest die over de bladen zweefde.

      Gesprekken in huizen aan zee, Willem Brakman,

      Het is toch ondenkbaar dat de koningin die zelf zou meevoeren, onderweg nerveus daaraan frommelend en de allermoeilijkste zinnen nog eens doornemend, om dan met een document vol vouwen en ezelsoren op de troon te verschijnen.

      Een zwervend bestaan, Bob den Uyl,

      Woordfamilie


      Als deel van een afleiding


      ezelsoor 3.0

      afbeelding

      Bron: Stan Shebs
      ( CC BY-SA 3.0 )

      grijsgroene, vaste plant met zachte, behaarde bladeren en in bloei met lilapaarse bloemen

      Semagram (extra betekenisinformatie)


      Een ezelsoor…

      is een plant

      • [Kleur] is grijsgroen (groen met een witte laag) met paarse bloemen
      • [Omvang concreet] wordt tot 40 cm hoog
      • [Voortbrenging] bloeit van juni tot september
      • [Eigenschap of hoedanigheid algemeen] is een vaste plant
      • [Verscheidenheid] kent ook gecultiveerde soorten en andere stachys-soorten worden soms ook "ezelsoor" genoemd
      • [Voorstellingswijze] dankt zijn naam aan de vorm van de bladeren, de zachte structuur en de kleur van de bladeren

      Wetenschappelijke naam: Stachys byzantina

      Rijk Plantae; Planten
      Stam Embryophyta; Landplanten
      Klasse Spermatopsida; Zaadplanten
      Orde Limiales
      Familie Lamiaceae; Lipbloemenfamilie
      Geslacht Stachys

      Algemene voorbeelden


      Stachys byzantina in het Nederlands ook wel ezelsoor genoemd, is een groenblijvende vaste plant met een tapijtvormende habitus en attractieve, tot 12 cm lange elliptische grijsgroene bladeren bedekt met een zilverachtig witte dons. Deze ezelsoor bloeit van juni tot begin september met kleine lilaroze bloempjes in witviltige schijnaren aan opstaande bloemstengels.

      http://plantengids.willaert.be/nl/plantenfiche/stbyzant/

      Al in middeleeuwse tuinen is ezelsoor te vinden. Toen werden er geneeskrachtige eigenschappen aan toegeschreven [...]. In de moderne tuin wordt in hoofdzaak Stachys byzantina gebruikt vanwege het opvallend grijsgroene blad.

      http://www.neerlandstuin.nl/plantenb/stachys.html

      Combinatiemogelijkheden


      met adjectief ervoor


      • fluwelige ezelsoren
      • viltige ezelsoren
      • zachte ezelsoren

      Inez perst het kind tegen zich aan, draagt het langs de borders met rode papavers, het witte vingerhoedskruid, het geel van de Oostindische kers, de paarse pluimen van de vlinderstruik, de bleekgele slaapmutsjes, onder de hangende bloemtrossen van de blauwe regen door, langs witte rozen met roze blosjes aan lange buigzame takken die in de schaduw hoog reiken naar het licht, de fluwelige ezelsoren, de vlezige zeekool.

      Liefdesdood, Oscar van den Boogaard,

      Sterke compacte planten zoals wilde marjolein (Origanum), lage ooievaarsbekken, irissen en viltige ezelsoren (Stachys monieri 'Hummelo') staan vooraan.

      http://www.tuinkringtwente.nl/verslagen2009.html,

      Er staat munt, lavendel en salie om aan te ruiken, en zachte ezelsoren om aan te voelen. De tuinkruiden staan er ook niet voor niks.

      http://www.volkskrant.nl/vk/nl/2844/Archief/archief/article/detail/646755/2005/05/20/Schuifelen-en-scharrelen-over-het-wandelparcours.dhtml,