feminisme

Hij is van plan, zo is uitgelekt, in zijn rede te herinneren aan Clara Zetkin (1857-1933), de eerst sociaal-democratische, later socialistische, nog later communistische, bestrijdster van het fascisme en voorvechtster van een radicaal feminisme.

De verfilming van Louisa May Alcotts semi-autobiografische klassieker door Gillian Armstrong is zeer van deze tijd en ademt een subtiel feminisme.

Dertig jaar geleden, in Bleekers zomer liet ik een man zich losrukken van een vrouw die dominant is. Misschien dacht ik toen, met het opkomend feminisme: mannen hebben ook te lijden, kom.

Uit de psychoanalyse haalde hij wat hij bruikbaar vond; het failliet van het "reëel bestaande socialisme'' was voor hem geen reden om het marxistische gedachtegoed in zijn geheel weg te gooien. Geen enkel theoretisch concept sluit naadloos aan op de werkelijkheid, dat wist hij, maar wanneer je vanuit verschillende invalshoeken de menselijke bedrijvigheid bekijkt kom je het dichtst in de buurt van een waarheid. Behalve de psychoanalyse en het marxisme, liet hij zich voeden door de debatten over feminisme, racisme, nationalisme en kolonialisme.

Hij was toen in dienst bij de Nijmeegse criminologe professor Dessaur, en schreef dus over het feminisme.

In De meerderheid, een minderheid vertelt Renée Van Mechelen met kennelijk genoegen hoe de inmiddels legendarisch geworden uitspraak van de socialistische vakbondsleider, onmiddellijk een eigen leven begon te leiden: het werd de titel van een tv-programma over feminisme, de kop van een wekelijkse rubriek in een tijdschrift...

Het was een vurige verheerlijking van het macho-mannendom, van snelheid en gevaar (het vivere periculosamente van Mussolini was van hem afkomstig), van oorlog en militairisme, van ronkende fabrieken en denderende locomotieven. Het sprak ook van minachting voor de vrouw (hoewel hij zeer galant was), haat tegen het feminisme en afwijzing van alle traditie en klassieke kunst.

Hij is van plan, zo is uitgelekt, in zijn rede te herinneren aan Clara Zetkin (1857-1933), de eerst sociaal-democratische, later socialistische, nog later communistische, bestrijdster van het fascisme en voorvechtster van een radicaal feminisme.

Zijn betoog neemt echter potsierlijke vormen aan als hij van die citoyen een fatsoensrakker tracht te maken. Waarom deugt die benadering niet? Omdat de oude fatsoensmoraal van ophouden van stand zich niet verdraagt met een democratisch ethos van vrijen en gelijken. Kenmerkend voor die moraal was de afkeer van afwijkende levenswijzen. Zo zouden feminisme en homoseksualiteit een bedreiging vormen voor de 'natuurlijke orde' van mannelijke dominantie.

De moslimwereld zit helemaal niet potdicht, alleen blijven de mannen achter, maar dat is niet uniek voor de moslims. Maar geeft de "eigen weg in eigen tempo" niet precies aan hoe gespannen de verhouding tussen feminisme en multiculturalisme is? Culturele praktijken en religieuze voorschriften, zoals gearrangeerde huwelijken, de mythe van het maagdenvlies, eerwraak en het niet blootstellen aan verleidingen buitenshuis, botsen regelrecht met de basisrechten van de vrouw zoals die in beginsel zijn vastgelegd in de westerse democratie. Het is dan de vraag of kiezen voor een betere positie van de vrouw niet per definitie een breuk met de culturele achtergrond betekent.

Femsoc-groepen noemen we het, het chaotiese netwerk van autonome vrouwengroepen die werken vanuit feminisme en socialisme.

De vrouwen uit de romans van Thomas Hardy spelen zelfs een rol in het hedendaagse feminisme; Sue Brideshead uit Jude the Obscure kom je telkens tegen in de werken van feministen (onder andere Kate Millett) als voorbeeld van een meesterlijk portret van een feministe avant la lettre. De enige Engelse schrijver uit de vorige eeuw voor wie inderdaad geldt dat hij engelen geschapen heeft is Charles Dickens. Zijn meisjes hebben stellig iets van "kuisheid en engelengeduld", van "ik-loos en liefdevol present zijn" zoals Andreas Burnier het noemt en misschien geldt dat wel het sterkst voor Esther Summerson uit Bleak House.

Het huidige feminisme is misschien minder geëngageerd en veel kalmer, maar maakt ook minder fouten.

In de historiografie is het ethisch feminisme vooral gezien als een 'gematigd' of conservatief soort feminisme dat de sekseverschillen benadrukte, in tegenstelling tot de 'rationalisten' die zouden uitgaan van seksegelijkheid.

Al spoedig blijkt men binnen vrouwenstudies tot onderzoeksresultaten te komen die het politieke feminisme niet had voorzien. De wetenschappers stellen vragen bij de onderdrukkingshypothese en wensen in eerste instantie onderzoek te doen naar identiteit.

Hoe absurd de toen geldende normen waren "dat door studie vrouwen hun vrouwelijkheid zouden verliezen" en dat "de medische studie wegens het realisme volkomen ongeschikt was voor het zwakke geslacht" laten alleen al de cijfers onder de medische studenten van nu zien: meer dan de helft van het aantal studenten geneeskunde bestaat uit vrouwen. Aan deze illustere pioniers uit de geschiedenis van het westerse feminisme heeft de moslimwereld geen enkele boodschap.

Door een degelijke opleiding die de vrouw in staat stelt te leven van eigenverdiend brood, zal het besef van nutteloosheid en machteloosheid afnemen. Economische onafhankelijkheid zou gepaard gaan met karaktervorming, plichts besef en ontwikkeling van hart en gemoed, een stellingname die op den duur leidde tot de invoering van het algemeen kiesrecht en de weg bereidde voor het feminisme in de jaren zestig.

"Het individuele kan niet losgekoppeld worden van het maatschappelijke'', haalt Inge Dewil een bekende slogan van het feminisme van de jaren zestig-zeventig aan.

We kunnen zeggen dat het politiek feminisme van de zestiger jaren de strijd opnam daar waar de 1e beweging deze had beëindigd.

Tien jaar na On Liberty, in 1869, schreef John Stuart Mill zijn andere klassieke tekst: The Subjection of Women. Zijn pleidooi voor vrijheid voor vrouwen vloeide voort uit zijn denken over vrijheid in het algemeen, waarin het draaide om aangeboren gelijkheid, de triomf van de rede over de gewoonte en het recht op maximale individuele vrijheid, maar The Subjection is revolutionairder en moediger. Het werd de bijbel van het feminisme van de eerste golf. Volgens filosofe Martha Nussbaum maakte het pamflet Mill tot 'de eerste radicale feminist in de westerse filosofische traditie'.

De vluchthuisbeweging is gegroeid uit het feminisme van de tweede golf, dat verschillende stromingen omvat.

Het feminisme van de derde golf is sterk gefragmenteerd en beïnvloedt door het postmodernisme binnen de feministische theorievorming.

"Misschien," zei ze, "is jouw verzet tegen het feminisme alleen maar een heimelijk verlangen om ook mee te mogen doen; misschien verzet je je niet uit onbegrip maar uit jaloezie."Dat kan best zijn," zei ik, "ik ben in ieder geval jaloers op ze omdat ze iets hebben om zich helemaal voor in te zetten."

Tien jaar na On Liberty, in 1869, schreef John Stuart Mill zijn andere klassieke tekst: The Subjection of Women. Zijn pleidooi voor vrijheid voor vrouwen vloeide voort uit zijn denken over vrijheid in het algemeen, waarin het draaide om aangeboren gelijkheid, de triomf van de rede over de gewoonte en het recht op maximale individuele vrijheid, maar The Subjection is revolutionairder en moediger. Het werd de bijbel van het feminisme van de eerste golf. Volgens filosofe Martha Nussbaum maakte het pamflet Mill tot 'de eerste radicale feminist in de westerse filosofische traditie'.

In de historiografie is het ethisch feminisme vooral gezien als een 'gematigd' of conservatief soort feminisme dat de sekseverschillen benadrukte, in tegenstelling tot de 'rationalisten' die zouden uitgaan van seksegelijkheid.

Ik vertel over mijn feminisme, als test, weet ik meteen of het wat is na vorige ervaringen waarin ik die informatie wat bangig een tijdje achterhield tot ik later toch de kouwe douche kreeg: god hoor jij ook bij die boze wijfjes ha ha, nou daar zie je nou helemaal niet naar uit.

Deze cultuur wordt gedragen door populaire sociale bewegingen, o.a. milieubeweging en feminisme, die bezorgd zijn over de implicaties van de wetenschappelijke kennis, haar productie en de toepassingen voor de maatschappij.