gemaal


A - Als persoonsnaam

gemaal 1.0

(zeer formeel)

echtgenoot, vooral van een vorstin, een vrouw van koninklijken bloede of een andere vooraanstaande dame; ook wel: echtgenoot van een gewone burgervrouw
In dat laatste geval wordt het woord vaak ironisch gebruikt. Meestal voorafgegaan door het bezittelijk voornaamwoord haar of gevolgd door een voorzetselbepaling ingeleid door van.

Semagram (extra betekenisinformatie)


Een gemaal…

is een man; is een persoon

  • [Burgerlijke staat] is getrouwd; is de echtgenoot van iemand
  • [Betrokkene] is meestal getrouwd met een vorstin, een vrouw van koninklijken bloede of een andere vooraanstaande dame

    Algemene voorbeelden


    Naar verluidt hadden hare majesteit en haar gemaal niets van de onregelmatigheid gemerkt.

    De kleine blonde dood, Boudewijn Büch,

    Ook koningin Fabiola was, net als destijds bij de begrafenis van haar gemaal Boudewijn, geheel in het wit: de kleur van de hoop en de verrijzenis.

    De Standaard,

    Misschien kan de echtgenote van de Brusselse burgemeester even voor mij bij haar gemaal bemiddelen, zoniet... steekt Zwarte Piet niets in haar schouw.

    De Standaard,

    Het is een schilderij van Jan van Eyck ('Het huwelijk van Arnolfini'), waarop een zwangere vrouw staat afgebeeld, hand in hand met haar gemaal.

    De Jacht op Proteus, Piet Meeuse,

    "Wat me bezielde om steeds maar om mijn backhand te draaien, begrijp ik niet", zuchtte Laurence die Basuki in de tweede set royaal op een aperitief van het huis en op vroeg opslagverlies vergastte: drie directe fouten en een dubbele servicemisser. Mevrouw Basuki die zichzelf en haar gemaal minstens vijf keer per week wakker schreeuwt van pure gravel-angstdromen, dankte voor de gastvrijheid en schakelde van directe fouten op winners over: 7-5, 6-2 via opslagverlies van Courtois in het vijfde en het zevende game.

    De Standaard,

    We logeerden bij onze nicht Olga, een zakenvrouw bij uitnemendheid, één en al hartelijkheid, reeds lang gescheiden levende van haar gemaal, maar steunende op een hechte familieclan.

    Het weerbarstige woord, Anton Constandse,

    Onzichtbaar staat u achter de schermen van de hofintriges en leest u hoe de graaf van Leicester, een man met ongewone aantrekkingskracht, verscheurd wordt tussen zijn hoop eens de gemaal van de koningin te worden en zijn levenslange liefde voor de gravin van Essex.

    http://www.chasingdreams.nl/holt-victoria/holt.html

    Beatrix is, tegen een honorarium dat lager ligt dan wat Liz Taylor voor haar rol als Cleopatra kreeg, zomaar te zien terwijl ze luistert naar het kamerkoor o.l.v. Felix de Nobel, samen met haar gemaal (heeft u er wel eens bij stil gestaan dat Nederlands de enige taal is waarin de betiteling van de man van een prinses homoniem is met een machine die polders leegmaalt?).

    Ben ik eigenlijk wel links genoeg?, Jan Blokker,

    Woordfamilie


    Als deel van een afleiding


    Als deel van een afleiding


    Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen


    B - Als zaaknaam en abstractum

    gemaal 1.0

    afbeelding

    Bron: Johi from nl
    ( CC BY-SA 3.0 )

    ((vooral) in Nederland)

    installatie waarmee in een polder water van een lager naar een hoger niveau gepompt wordt, eertijds aangedreven door een windmolen, thans vooral door verbrandingsmotoren of elektrische energie; pompinstallatie voor water

    Semagram (extra betekenisinformatie)


    Een gemaal…

    is een installatie

    • [Functie] dient om water over te pompen van een lager gelegen gebied naar een hoger gelegen gebied om zo de polders achter de dijken droog te houden
    • [Werkende kracht] werkte vroeger met windkracht door molens; wordt thans vooral aangedreven door dieselmotoren of elektrische motoren

      Algemene voorbeelden


      Hij stak het water schuin over naar waar hij achter de rietpluimen iets zag oprijzen, een staketsel van ijzer met een schoepenrad, dat wel het roestend gemaal zou zijn.

      Hokwerda's kind, Oek de Jong,

      Dijkgraaf Harm Jager (Giethoorn) benadrukte dat in de meerjarenplanning wel rekening is gehouden met aanschaf van nieuwe alarmapparatuur voor de 40 gemalen van het waterschap, maar dat daarbij van een gefaseerde vervanging was uitgegaan.

      Meppeler Courant,

      Vanaf de zuidkant heeft het in september geopende NS-station van Sittard iets weg van gemalen in waterrijk gebied: rechts een kolom van blauwe geglazuurde bakstenen, vierkantjes diffuus glas die samen een deel van de muur vormen met hier en daar ronde openingen.

      NRC,

      Om misverstanden te voorkomen: zonder gemalen, dijken en duinversterkingen kunnen we het ook in de toekomst niet stellen. Het gaat er slechts om dat nog hogere dijken en sterkere gemalen alleen niet de oplossing zijn.

      http://www.nederlandleeftmetwater.nl/2_nw_beleid/nw_beleid_waarom.php

      Combinatiemogelijkheden


      als subject bij een werkwoord


      • bemalen
      • draaien
      • malen

      Aan de Hardenweg in Ruinerwold en in de Oosterboer bij Meppel komen twee grote gemalen die samen tweeduizend bunder kunnen bemalen.

      Meppeler Courant,

      De dijkgraaf die er streng op toeziet dat het gemaal blijft malen.

      NRC,

      Maar in de binnenwateren, vooral het Meppeler Diep, Hoogeveensche Vaart, de Reest en de Drentse Hoofdvaart, was de toestand gisteren goed onder controle en kon het gemaal op slechts éénderde van de volledige capaciteit blijven draaien.

      Meppeler Courant,

      met adjectief ervoor


      • een elektrisch gemaal

      Het aldus ontstane bemalingsstelsel van molens, kaden en boezems, overigens een zeer interessant geheel, voldeed dermate aan de gestelde eisen, dat het onveranderd in stand werd gehouden en in bedrijf is gebleven tot 1952, in welk jaar een elektrisch gemaal de taak van de molens ging overnemen.

      http://www.simav.nl/streefkerk/plannen%20stichting.htm,

      met adjectivisch voltooid deelwoord


      • een geautomatiseerd gemaal

      Het ging in dit geval om twee volledig geautomatiseerde gemalen in de ruilverkaveling Ruinerwold-Koekange, aan de Hardenweg en Haakswold.

      Meppeler Courant,

      met eigennaam


      • het gemaal Kloosterzijl
      • het gemaal Lely

      Daarachter, buiten de stad, buiten de tijd, de stralend witte kubus van het gemaal Lely.

      Een soort Engeland, Robert Anker,

      Het is morgen een belangrijke dag voor het waterschap Benoorden de Dedemsvaart in verband met de officiële ingebruikname van het nieuwe gemaal Kloosterzijl tussen Hasselt en Zwartsluis.

      Meppeler Courant,

      met ander, nevengeschikt substantief


      • bruggen en gemalen
      • dijken en gemalen
      • sluizen en gemalen
      • stuwen en gemalen

      De typisch Friese waterrijkdom vindt zijn weerslag in ruime aandacht voor bruggen, sluizen en gemalen.

      NRC,

      De dijken en gemalen beschermen echter niet alleen de eigendommen. Doordat waterschappen hun taken uitoefenen is het land voor alle mensen bewoonbaar en bruikbaar en wordt - in het meest extreme geval - het leven beschermd.

      NRC,

      In het beheergebied van Velt en Vecht bevindt zich een groot aantal stuwen en gemalen.

      http://veltenvecht.vertis.nl/

      Woordfamilie


      Als deel van een afleiding


      Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen


      Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen


      gemaal 2.0

      voortdurende malende beweging

      Semagram (extra betekenisinformatie)


      Gemaal…

      is een beweging

      • [Verloop] gaat onophoudelijk door
      • [Beweging] bestaat uit malen met de kaken

        Algemene voorbeelden


        Dat gemaal van kaken, die weekheid van lippen, het binnensmonds gesop!

        Poot: verhalen over de hond, Midas Dekkers,

        gemaal 2.1

        ononderbroken onaangename, op de zenuwen werkende of vervelende activiteit

        Betekenisbetrekking


        metafoor
        Betrokken betekenissen 2.0 : 3.0

        Semagram (extra betekenisinformatie)


        Gemaal…

        is een activiteit

            Algemene voorbeelden


            'Oei', dacht Ikke, 'het gemaal in mijn hoofd draait door tot in mijn mond.'

            Pagadders, Leo Geerts,

            En ach, dat eeuwige gemaal om den brode! Op elke vierkante centimeter een prei of een wortel.

            Het blauwe meisje en de andere kleuren van de verschrikking, Greta Seghers,