hemd 1.0
Semagram (extra betekenisinformatie)
Een hemd…
is een onderkledingstuk; is een kledingstuk
- [Afmeting] reikt meestal tot iets over het middel tot aan de heupen
- [Kleur] is meestal wit
- [Attribuut] wordt meestal gedragen samen met een onderbroek
- [Materiaal] is gemaakt van een zachte stof, meestal katoen, linnen of wol
- [Functie] dient om de romp extra warm te houden
- [Gebruikswijze] wordt meestal onder de bovenkleding op het blote lichaam gedragen
- [Gebruiker] wordt vooral door mannen gedragen, maar ook wel door vrouwen
Algemene voorbeelden
Een goed steunende BH, een hemd en onderbroek sluitend 'aan de huid', zijn beslissend voor warmte en comfort.
Even later trekt hij zijn broek helemaal uit en ook zijn ondergoed, en van zijn hemd maakt hij een luier die veel weg heeft van Christus' lendedoek.
Ik zoek het versleten boodschappennet, ik doe er twee hemden in, twee onderbroeken, twee paar sokken en mijn schaatsmuts.
Combinatiemogelijkheden
als object bij een werkwoord
- een hemd aandoen
- een hemd aantrekken
- een hemd dragen
- een hemd uittrekken
Ik trok mijn hemd weer aan en huiverde toen het mijn huid raakte.
En nu keek hij, zonder dat het zijn bedoeling was geweest, in haar bloes die wat was opengelubberd. Hij zag het blanke vlees, ze droeg geen hemd, en wat bandjes. Zeker van haar bustehouder. Snel wendde hij de blik weer af.
Een derde jongen lag op zijn rug in het gras; hij had zijn hemd uitgetrokken.
met adjectief ervoor
- een blauw hemd
- een roze hemd
- een wit hemd
We warmen ons in de vroege zon. Fumiyo zegt dat moeder Yoshiko zich erover verwonderde dat het Belgische ondergoed een subtiel blauw schijntje had. Ze heeft bekend, zegt ze, dat het aan mijn blauwe hemd lag en aan haar verstrooidheid. Wij lachen met de ogen dicht.
De omstanders grinnikten, schreeuwden van plezier, de vrouwen proestten het uit bij het zien van de mannen die uit het huis tevoorschijn kwamen met roze hemden en bh's - het dure damesondergoed - over hun grauwe kleren aangetrokken, een rijgcorset over de overall gesjord.
Ik draag altijd een wit hemd, afgewisseld met een zwarte of grijze boxershort. Mijn lieve broer Danny draagt geen hemd, maar alleen een blauwe of zwarte onderbroek.
- een linnen hemd
- een mouwloos hemd
- een wollen hemd
Hij keek omhoog, langs haar linnen hemd aan dunne schouderbandjes.
Het T-shirt werd oorspronkelijk gebruikt als onderhemd, iets wat men onder een ander kledingstuk, zoals een trui, draagt. Het wordt nog steeds voor dit doel gedragen, maar daarnaast wordt het ook vaak gedragen als enige kledingstuk voor het bovenlichaam. Vrouwen dragen echter vaak iets als een beha of een topje eronder. Zowel mannen als vrouwen dragen er ook wel een singlet (mouwloos hemd) onder.
Hij heeft dezelfde jeans aan als gisteren en daarboven alleen maar een wollen hemd, dat op zijn nog natte huid kleeft.
- een schoon
- een wijd hemd
In de keuken waste hij zich zorgvuldig en hij trok een schoon hemd aan voordat hij de kamer binnen sloop.
Vaak kroop zij 's avonds zonder make-up naast hem op de bank, als het kil was gekleed in een legging en een vormeloze dikke trui, als het warm was in een wijd hemd en een sportbroek, om samen in stilte te lezen of naar een klassieke film te kijken die hij haar wilde laten zien.
- een zuiver hemd
Al mijn ledematen doen pijn, terwijl ik mijn kleren uittrek. Als ik daar eindelijk mee klaar ben, komt Nicole van het trapje. Op de stoel legt zij een zuiver hemd, ondergoed, sokken. De lichte broek met de koffievlek hangt zij over de leuning. Dan raapt zij mijn vuile kleren van de grond samen.
met voorzetselgroep
Voorzetsel: met
- een hemd met knoopjes
Geef haar ronde volle borsten, een diep uitgesneden kanten bh, een hemd met knoopjes die stevig zijn aangenaaid. Geef haar ogen die zeggen: ja. Lippen en tanden die lachen: ja. Die blijven lachen als zijn handen eindelijk haar borsten vinden en ook hij breed naar haar lacht.
Voorzetsel: over
- een hemd over je hoofd trekken
- een hemd over haar hoofd trekken
- een hemd over zijn hoofd trekken
- het hemd over je hoofd trekken
- het hemd over haar hoofd trekken
- het hemd over zijn hoofd trekken
Toen hij het hemd over haar hoofd trok, zag hij de kuiltjes van haar ruggengraat en de flauwe ronding van haar ribben, wat haar kwetsbaar deed lijken als een gewonde vogel.
Voorzetsel: zonder
- een hemd zonder mouwen
Wat hem opvalt is de extreme slonzigheid van de studenten [...]. Ze dragen hemden zonder mouwen en lopen de hele dag met hun okselhaar te koop.
in voorzetselgroep
- het schouderbandje van een hemd
Er is zoveel dat ik zou moeten vertellen. Hoe ze het schouderbandje van haar hemd omhoog haalde. De zware soeppot op tafel neerzette. Het brood afsneed. De koffie opgoot. Iets op de kalender noteerde.
- een jongen zonder hemd
'Wat een warm drukkend weer', zei de jongen zonder hemd.
- in (een) hemd gekleed
Voordat bewoners hem konden molesteren, arriveerde de politie die de slechts in een hemd geklede verdachte meenam naar het bureau in Hoogeveen.
met ander, nevengeschikt substantief
- een hemd en (een) broekje
- een hemd en (een) onderbroek
- een hemd en (een) slip
- hemden en ondergoed
Ze deed of ze verdiept was in de krant maar onderuit keek ze naar de meisjesgestalte in hemd en broekje. Het kind groeide leuk op. Slank als een brandnetel en toch al echte vormen.
De activiteiten bleven beperkt tot nummers naaien in hemden en onderbroeken, koper poetsen en blancoën, een nu vergeten corvee gericht op het verfrissen van koppelriemen en puttees.
Ik trok mijn bevuilde ondergoed uit, wikkelde me in de kamerjas en liep met mijn hemd en slip onder mijn arm naar de badkamer.
Op het tapijt lag een verstilde worsteling van hemden en ondergoed, allemaal zwart of grijs, op de kringen van uitgedroogde vochtvlekken na.
Vaste verbindingen
iemand het hemd van zijn lijf vragen
iemand in zijn hemd zetten
Spreekwoorden
Woordfamilie
Als deel van een afleiding
Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen
Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen
hemd 2.0
Semagram (extra betekenisinformatie)
Een hemd…
is een bovenkledingstuk; is een kledingstuk
Algemene voorbeelden
De hemden, truien en broeken die zijn moeder voor hem kocht werden afgekeurd, en ze nam hem mee naar de voddenmarkt, waar hemden met lange slippen en zonder kraag werden verkocht.
Nederlanders kiezen vaak voor een lekker royaal zittend hemd. Fout. In een mooi pak moet nooit een overdaad aan stof in de weg zitten. Een hemd moet strak aansluiten.
Tot in de 18e eeuw werd het hemd onder de kleding gedragen en was alleen de boord zichtbaar.
Combinatiemogelijkheden
als object bij een werkwoord
- een hemd aandoen
- een hemd aantrekken
- een hemd dragen
- een hemd losknopen
- een hemd losmaken
- een hemd strijken
Ik deed mijn hemd en mijn broek aan en ging naar buiten.
Wanneer je een hemd aantrekt met veel motieven dan moet je ervoor zorgen dat de das een kleur is.
Ik draag nooit een hemd, ben de fiere bezitter van een Fiesta '87, lees Humo, had geen tv op kot en bezat afgedragen cantusschoenen.
Ze had haar hemd losgemaakt en de panden onder haar borsten geknoopt.
Zij knoopt mijn hemd nog verder los. Ik hou even op met strelen, schuif de knoop van mijn das omlaag en trek de lus over mijn hoofd.
Ik sta de hemden te strijken die ik al honderd keer heb gestreken.
met adjectief ervoor
- een blauw hemd
- een bruin hemd
- een geel hemd
- een groen hemd
- een grijs hemd
- een lichtblauw hemd
- een oranje hemd
- een rood hemd
- een roze hemd
- een veelkleurig hemd
- een wit hemd
- een zwart hemd
'Doe morgen dat blauwe hemd maar aan,' zei mijn moeder. 'Dan loopt ge er proper bij voor uw eerste dag.'
De revisionisten richtten hun eigen gezondheidsinstellingen op en een eigen jeugdbeweging, Betar, waarvan de leden in bruine hemden liepen.
Chambéry vierde het honderdjarige bestaan van de moderne strip. Die zag in 1896 het levenslicht met de verschijning in de New York World van een kleine, kaalgeschoren kwajongen, gekleed in een geel hemd, die via tekstballonnetjes de lezers op een vrij vulgaire wijze toesprak.
Hij was eenvoudig maar net gekleed in een donkergrijze broek, een groen hemd en een grijs jasje.
'Moet je naar de koning?' 'Maar nee! Clown! Een etentje. In de stad.' 'Neem toch dat grijze hemd. Vooruit, doe dat witte spul weer uit. Gooi het weg. Alleen obers en begrafenisondernemers dragen nu nog een wit hemd.'
Zijn hand lag slap op het witte laken, je kon de kraag zien van zijn lichtblauwe hemd – dat was ook zo bevreemdend, dat hij met zijn kleren aan in bed lag – en op het nachtkastje stond alleen maar een reiswekkertje, alsof de fotograaf het uur van zijn dood had willen vastleggen.
De vrouw die we in Parijs zagen had alles van een hippie-oma: lange, stijve grijze haren. Slordige jeans. Verkeerd toegeknoopt, oranje hemd.
Hij draagt een rood hemd op een donkere broek, en soepele mocassins.
Toen de man met het roze hemd eindelijk aan de beurt was, schoof hij wat verlegen zijn lotto-formulier over de toonbank.
Hij draagt een veelkleurig hemd dat tot diep op zijn borst openhangt.
Bij een jacquet hoort een wit hemd met das of een hemd met gebroken kraag en strikdas.
Voor Ferrell, die in september door de schooldirectie werd geschorst, ging de obsessie zo ver dat hij steeds een zwart hemd, een zwarte broek, een zwarte jas en dito cowboylaarzen droeg.
- een flanellen hemd
- een katoenen hemd
- een wollen hemd
- een zijden hemd
Zijn broekspijpen waren doorweekt, zijn flanellen hemd en schaapsjekker bebloed en beslijkt.
Hij had de mouw van een geruit katoenen hemd als verband gebruikt.
Zijn wollen hemd, zijn stropdas en de brede riem om zijn middel en de dunne schuin over de schouder, alles was bruin aan hem.
Op 't ministerie weten ze niet waar hij is, maar de cadeaus van Violet Bossuyt, die manchetknopen, dat zijden hemd, dat abonnement op de bijlage van de Winkler Prins, die weten ze wel waar te zenden.
- een geruit hemd
- een lelijk hemd
- een open hemd
- een schoon hemd
- een wijd hemd
Het geruite hemd had een boerenkraag. Hij moest het, net zoals het in de koffer lag, tot onder zijn adamsappel hebben dichtgeknoopt. Misschien stroopte hij op warme dagen de mouwen op.
Ontaarde smart, dat was het, met zoveel dubbele bodems dat zij geen echte bodem meer had en pathos werd. Herman schaamde zich ervoor. Toch leende hij zich ertoe. 'Pas in de as was Dirk Vereecken in zijn sas,' sneerde hij. In zijn goedkope jeans en lelijke hemd de moderne mens imiterend, een cynicus uit gemakzucht. Maar Herman Deschryver was geen moderne mens. 'Het lichaam van Dirk is wérkelijk in vlammen opgegaan,' dacht hij onmiddellijk.
De Angolezen droegen keurige Europese kostuums, tot op de laatste knoop gesloten jasjes, veelkleurige dassen. Wij, de anderen, zagen er met onze open hemden bij hen vergeleken slordig uit.
Johan Cruijff maakte per satellietverbinding de keuze van De Boer tot voetballer van het jaar bekend [...]. De maëstro van Betondorp was niet in smoking. Een schoon hemd vond hij wel genoeg. Misschien kwam het door het contrast: voor het eerst zag ik de schaduw van een lichtjes verlopen kop in Barcelona. Er was iets mis met de wangen van Cruijff.
Geen jurkje, maar een spijkerbroek en een wijd hemd, laarsjes met lage hakken en een schoudertas waarvan het slot met pareltjes en franjes was versierd.
- een proper hemd
Moreel een weinig opgepept, en met zijn zondags kostuum, proper hemd en das aan, dat ze hem niet aanzien voor nozem, gaat Guignard op zijn doel af.
met voorzetselgroep
Voorzetsel: met
- een hemd met (lange) slippen
- een hemd met korte mouwen
- een hemd met lange mouwen
- een hemd met opgerolde mouwen
- een hemd met bretels
- een hemd met pofmouwen
- een hemd met vlinderdas
- een hemd met vlinderstrik
De hemden, truien en broeken die zijn moeder voor hem kocht werden afgekeurd, en ze nam hem mee naar de voddenmarkt, waar hemden met lange slippen en zonder kraag werden verkocht.
Als eerste trok hij een wit hemd met korte mouwen aan voor een tenniswedstrijd op hoog niveau.
Met een zekere vorm van afgunst denkt hij aan zijn collega's die in hemd met lange mouwen genieten van de airconditioning.
Ik stelde mij de tuin voor op een namiddag in juli, met gasten, in rieten stoelen of in groepjes pratend. Emmeke, die champagne dronk [...]. De Jespers'en. René Victor [...]. En Paul. In een grijs vest en een wit hemd met opgerolde mouwen, een pijp in zijn mond, zijn haar vol brillantine in een scheiding gekamd.
Papa likte aan het bord, draaide het rond, slikte, likte, een kaal raar dier in een hemd met bretels.
Het dure hemd met pofmouwen had ze als doodshemd gewild.
De tour werd gegeven door een ware Schot: een pensionado van een jaar of 70, gekleed in een broek met gezellige ruit, hemd met vlinderdas in iets fijner ruitje en natuurlijk het obligate geruite tweed-jasje.
Ik draag een grijze kniebroek, een geruite blazer, een hemd met vlinderstrik, en lijk te blozen.
Voorzetsel: van
- een hemd van katoen
Simpel: een hemd is altijd van 100 procent katoen. Vooruit, linnen mag in de zomer. Er zijn ook (vaak goedkopere) hemden van katoen met polyester met namen als easy iron, easy care. Die hebben als voordeel dat de stof beter te strijken is, maar ze zitten ook minder prettig omdat polyester niet ademt.
Voorzetsel: zonder
- een hemd zonder boord
- een hemd zonder das
Van de Japanners met hun nette pakken met dassen onderscheidde hij zich alleen maar door zijn kleding. Een witte linnen broek, een wit hemd zonder boord, blote voeten in uiterst simpele sandalen.
Hij draagt een goed gesneden, beige, linnen broek en een wit hemd zonder das, maar met manchetknopen.
in voorzetselgroep
- de boord van een hemd
- de borstzak van een hemd
- de hals van een hemd
- de halsboord van een hemd
- de knopen van een hemd
- de kraag van een hemd
- de mouwen van een hemd
- de slippen van een hemd
- een borstzakje van een hemd
- een knoopje van een hemd
- een knoopsgat van een hemd
- het borstzakje van een hemd
- het knoopje van een hemd
- het knoopsgat van een hemd
Met zijn wijsvinger draaide hij rondjes in de boord van zijn hemd.
Ik stak de brief in de borstzak van mijn hemd.
Zwarte en grijze haren krullen op uit de open hals van zijn hemd aan de voet van een buik die de broek niet binnen kan houden.
Ik adem diep uit in de halsboord van mijn hemd, om het totaal verkleumde, rode stijve lijf de illusie te geven dat het met wat warmte wordt verwend.
Ze zette de kraag van mijn hemd recht en legde de das om mijn nek.
Henri stopte juist de slippen van zijn hemd in zijn broek.
Hij schoof de gerafelde mouwen van zijn hemd over het groene laken.
Ik haal een briefje van 100 drachme uit het borstzakje van zijn hemd en wandel weg naar waar de mensen overdag baden.
Misschien springt er tijdens het eten een knoopje van het hemd.
Ze hebben [...] een orchidee door het knoopsgat van mijn hemd gestoken en gelachen.
- je hemd in je broek stoppen
- je hemd in haar broek stoppen
- je hemd in zijn broek stoppen
- haar hemd in je broek stoppen
- haar hemd in haar broek stoppen
- haar hemd in zijn broek stoppen
- zijn hemd in je broek stoppen
- zijn hemd in haar broek stoppen
- zijn hemd in zijn broek stoppen
- je hemd uit je broek trekken
- je hemd uit haar broek trekken
- je hemd uit zijn broek trekken
- haar hemd uit je broek trekken
- haar hemd uit haar broek trekken
- haar hemd uit zijn broek trekken
- zijn hemd uit je broek trekken
- zijn hemd uit haar broek trekken
- zijn hemd uit zijn broek trekken
- (met het) hemd uit de broek
Ze knikte terwijl ze haar hemd in haar broek stopte.
Op een spotprent in een van de kranten zegt een leerling tegen zijn onderwijzer: "Stop eerst eens je hemd in je broek en haal je handen uit je zakken".
Met wat geharrewar liet hij zich op zijn zij leggen en begon te prutsen aan een verdroogd velletje op zijn hiel, de rest van een blaar die Kees bij gebrek aan een speld had doorgebeten. Toen het vel eraf was, trok hij verveeld zijn hemd uit zijn broek en priegelde aan Kees' haar.
Morgen is de keizer jarig en dat is de enige dag dat zo goed als niemand werkt. Salarymen staan, lachend om zichzelf, te wankelen op hun dunne kantoorpootjes. Stropdas los, hemd uit de broek. Dames doen geen moeite meer om achter hun hand te lachen.
Irvine sloft met het hemd uit de broek door het leven, als het effen kan aan de zijde van een gewillige schone.
met ander, nevengeschikt substantief
- (een) hemd en (een) broek
- (een) hemd en (een) das
- (een) hemd en (een) pantalon
- (een) hemd en (een) trui
- (een) hemd en (een) T-shirt
- (een) hemd of (een) broek
- (een) hemd of (een) das
- (een) hemd of (een) pantalon
- (een) hemd of (een) trui
- (een) hemd of (een) T-shirt
Zijn sokken liet hij allemaal tegelijk in de onderste lade van de wandkast vallen, maar voor zijn hemden of broeken liep hij telkens weer van het bed naar de kast en naar de tafel, om alles stuk voor stuk uit de koffer te nemen en op een van de schappen te leggen.
De koren, gratiën, herders en geesten, in neutrale zwarte hemden en broeken, evolueren meestal rond de orkestbak.
De oppositie is voor hem iets waarmee hij heeft leren leven, zoals zijn vrouw hem heeft geleerd een hemd en een das te dragen.
De mannen zijn gekleed in hemd en pantalon, met of zonder das en jas, gelijk en toch verschillend.
Yan, die als kind slechts één jasje met katoenen vulling bezat, zonder hemd of trui eronder, die nooit sokken had gedragen voor hij die van het leger kreeg, vond bij de militairen de kans om zijn vertellingen op te schrijven.
Als outfit dragen de musici een zwart hemd of T-shirt en zwarte broek.
Woordfamilie
Als deel van een afleiding
Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen
- arbeidershemd
- Armanihemd
- baseballhemd
- batikhemd
- bermudahemd
- blauwhemd
- bloemenhemd
- bloemetjeshemd
- blokhemd
- boerenhemd
- boetehemd
- Bofinettohemd
- bovenhemd
- bruinhemd
- buitensporthemd
- Chirohemd
- cilinderhemd
- cowboyhemd
- Damarthemd
- dameshemd
- Dieselhemd
- doodshemd
- doorkijkhemd
- elfjeshemd
- gaatjeshemd
- geelhemd
- golfhemd
- goudhemd
- groenhemd
- hawaïhemd
- herenhemd
- houthakkershemd
- interlockhemd
- jachthemd
- jaegerhemd
- kakihemd
- knoophemd
- koorhemd
- krijgshemd
- legerhemd
- maathemd
- maliënhemd
- mannenhemd
- manshemd
- matrozenhemd
- McGregorhemd
- muizenhemd
- nachthemd
- nylonhemd
- opahemd
- operatiehemd
- oranjehemd
- overhemd
- paarshemd
- panamahemd
- politiehemd
- polohemd
- prethemd
- Ralph Laurenhemd
- roezelhemd
- rokhemd
- roodhemd
- ruitjeshemd
- schillerhemd
- slaaphemd
- slagershemd
- slangenhemd
- slobberhemd
- smokinghemd
- spijkerhemd
- sporthemd
- stippeltjeshemd
- stormershemd
- streepjeshemd
- tennishemd
- T-shirthemd
- uniformhemd
- visnethemd
- voetbalhemd
- vrijetijdshemd
- werkhemd
- wielerhemd
- withemd
- worstelhemd
- XXXL-hemd
- Zegnahemd
- ziekenhemd
- ziekenhuishemd
- zomerhemd
- zouthemd
- zwarthemd