latinisme 1.0
(taal en taalkunde)
Semagram (extra betekenisinformatie)
Een latinisme…
is een taalelement
- [Herkomst of oorsprong] is afkomstig uit het Latijn; is ontleend aan het Latijn; is overgenomen uit het Latijn
- [Waardering] wordt wel beschouwd als in strijd met het idioom, het eigene van het Nederlands (of een andere taal) en wordt daarom door taalpuristen niet gewaardeerd
Algemene voorbeelden
De gesproken taal last meestal een 'overbodig' om in: Het is moeilijk om je dat uit te leggen; hij was druk bezig om zijn koffers in te pakken. Strenge taalrechters veroordelen dit gebruik. Paardekooper beschouwt de constructie met om in alle gevallen als het correcte Nederlands. Hij is van mening dat het weglaten van om een latinisme is.
Het kan in keurig Nederlands: door middel van. En als je dat niet mooi of te lang vindt, is 'via' ook goed. Dat is weliswaar zelf een barbarisme, c.q. een latinisme, maar het wordt al heel lang gebruikt. Het is zo oud als de weg naar Rome. Via Appia.
In het oeuvre van Armando (een latinisme dat men misschien nog het beste kan parafraseren als 'te wapen!') komen verontrustend veel bomen voor. Verontrustend, omdat zij de zwijgende getuigen zijn geweest van de meest verschrikkelijke dingen en desondanks onaangedaan zijn gebleven.
Het is dus zeker niet zo — wat nogal eens over die beginfase van het WNT gedacht en beweerd wordt — dat men alle vreemde woorden meende te moeten weren. Die strenge houding gold slechts de klakkeloos en onveranderd overgenomen vreemde woorden en de barbarismen (= in navolging van een vreemde taal met bestanddelen van de eigen taal maar in strijd met de regels daarvan gevormde woorden), i.c. latinismen, gallicismen, anglicismen en in het bijzonder germanismen.
De woorden op -atie die u aanhaalt zijn een voorbeeld van ontleningen die te maken hebben met het prestige van de brontaal en die dan weer worden aangepast in de ontlenende of doeltaal. Het gaat om latinismen, dus ontleningen aan het Latijn. Vooral sinds de Renaissance hebben de westerse talen massaal veel woorden ontleend aan het Latijn, en ook aan het Grieks.