on-Duits 1.0
Algemene voorbeelden
De kracht van het boek ligt in de genuanceerdheid die Ehmke laat zien, waarbij hij zelfkritiek niet uit de weg gaat. In on-Duits korte zinnen zet hij in een prettig lucide stijl een tijdsbeeld neer dat goeddeels bekend is.
Kehlmann wil niet ontroeren of aan het denken zetten, maar de lezer amuseren en onderhouden - en daarin is hij uitstekend geslaagd. Eigenlijk moet je hem een on-Duitse schrijver noemen. Eerder nog staat hij in de Amerikaanse traditie.
Hackmann herinnert aan de hoofdfiguur van de Franse filmer Jacques Tati: hij is onhandig, een beetje meelijwekkend, en in ieder geval komisch. Naar het einde toe, als hij als een moderne Diogenes-in-zijn-ton kritisch op zijn universiteit zal gaan inwerken, wordt de toon van de roman ernstiger en filosofischer, en breekt de intellectuele sympathie van de lezer voor de hoofdfiguur ook helemaal open. Maar van zwaarwichtigheid is nooit sprake. Daarom is dit een on-Duits boek.
Voegen we daarbij nog de vermeende on-Duitse invloed van zijn lektuur van Baudelaire, de Quincey (via Baudelaire) en nog een ruim handvol anderen meer en we krijgen een mooie hutsepot, die alles verklaart behalve de vraag waarom Van Ostaijen opeens zo'n biezondere voorliefde ontwikkelde voor het minder evidente genre van de groteske.
In zijn werk benadrukte Sombart meer en meer de culturele betekenis van het kapitalisme. Het calculerend rationalisme, in 1902 nog geprezen als de motor van de kapitalistische ontwikkeling, werd nu aangewezen als de oorzaak voor het onstaan van de industriële woestenij. De abstracte economische ratio vond haar oorsprong volgens Sombart in de 'on-Duitse' joodse cultuur. Hij versterkte zo antisemitische stereotypen.
Combinatiemogelijkheden
met substantief
- een on-Duits prijskaartje
De nieuwe Skoda is een ruime, vlotte en vooral moderne gezinswagen met duidelijke VW-signatuur, maar met een on-Duits prijskaartje van onder het half miljoen. Meer dan de moeite waard om te wachten tot volgend jaar, wanneer de Octavia eindelijk naar België komt.
- een on-Duitse uitspraak
Ondanks die klassieke vorm dringt de moderne tijd op allerlei manieren dit gedicht binnen, ook in het taalgebruik. Eén aspect is het Engels. Het woord underfucked ('sexueel gedepriveerd') is er een voorbeeld van. Het woord wordt in Wigmans gedicht helemaal ingekapseld in het Nederlands. Het wordt geacht te rijmen op het woord verongelukt en dat dwingt een on-Engelse (en ook een on-Duitse) uitspraak af.
met bijwoord
- erg on-Duits
- heel on-Duits
- zeer on-Duits
Heel wat gevangenen zitten zich tot 23 uur per dag in hun cel te vervelen. Het is een erg on-Duitse toestand: de Duitse wet bepaalt dat het leven in de gevangenis zo identiek mogelijk moet zijn als daarbuiten.
Tijdens het interview ging Fest ook in op de herinneringscultuur in Duitsland. Hij hekelde de stortvloed van oorlogsdocumentaires op de Duitse televisie, omdat die volgens hem altijd met een opgeheven vinger worden gemaakt. De makers van 'Der Untergang' onthielden zich daarentegen van commentaar. De kijker moest, en dat is heel on-Duits, zélf een oordeel vellen.
Na niet al te lang wachten werden er twee minischoteltjes met minisalade neergezet, die zelfs voor minibegrippen aan de kleine kant waren en daarmee zeer on-Duits.
met werkwoord
- als on-Duits afkeuren
- als on-Duits gelden
Jahn [...] combineerde al langer bekende theorieën over lichaamsbeweging met een nationalistische ideologie. Hij bedacht ook de term turnen zelf, als tegenhanger tegen gymnastiek, dat hij als on-Duits woord afkeurde.
Het zinnebeeld van de Duitser is dan ook een burgerlijke sukkel met een slaapmuts op: der Michel. Van de Frans georiënteerde hofwereld moest de burger niets hebben. Witz gold al spoedig als on-Duits. Een zienswijze die het lang heeft volgehouden. Nietsche bijvoorbeeld ziet 'esprit' als "eigenschap van late rassen, zoals de joden, de Fransozen en de Chinezen".
met ander, nevengeschikt adjectief
- on-Duits en on-Frans
De reden waarom zowel SNI als Bull zo hard proberen on-Duits en on-Frans te lijken, is niet ver te zoeken. Ze zijn beide tot het inzicht gekomen dat hun imago van nationale kampioenen henzelf en de hele Europese informatica-industrie grote schade heeft berokkend.
on-Duits 2.0
(weinig gebruikt)
Semagram (extra betekenisinformatie)
On-Duits…
is een taal
- [Eigenschap of hoedanigheid algemeen] is eigenlijk geen echt Duits; is nep
Algemene voorbeelden
Kein gelull wordt in Nederland wel als grappig bedoeld on-Duits gebruikt. Het is echter wel degelijk Duits: lullen betekent volgens de Duden en Van Dale: zacht in slaap zingen. In de omgangstaal betekent het echter 'kletsen, onzin spreken' en ook wel 'kwijlen' en 'urineren'. Misschien is dat wel tekenend voor het taalgebruik van veel Nederlanders die Duits spreken: er wordt maar wat gelullt, maar niemand weet wat het precies betekent.