roggebrood 1.0
(eten, drinken en genotmiddelen)
Semagram (extra betekenisinformatie)
Een roggebrood…
is een brood; is voedsel
- [Kleur] heeft een lichtbruine tot donkerbruine kleur
- [Deel] heeft doorgaans een zachte korst
- [Ingrediënt] wordt gemaakt van rogge, water, zout en enzymen
- [Functie] dient om te eten
- [Bereiding] wordt gegaard in een oven die langzaam afkoelt
- [Stoffelijke eigenschap algemeen] is rijk aan vezels
- [Behandeling of bewerking] wordt doorgaans in sneetjes te koop aangeboden
- [Gebruikswijze] wordt gegeten bij de broodmaaltijd, bv. als beleg tussen witte boterhammen of belegd met kaas of stroop, als borrelhapje met bv. haring of eiersalade, of als garnituur bij een kaasplateau, en wordt traditioneel in de winter, belegd met spek, gegeten bij een kop erwtensoep
- [Onderscheid of tegenstelling] is compacter dan brood
Algemene voorbeelden
Hoe donkerder het brood, hoe meer vezels het bevat. Roggebrood is de koploper met 6 gram vezels per 100 gram brood. Volkoren brood bevat 4,6 gram en zelfs wit brood is nog goed voor 2,7 gram.
Behalve de geur, kleur, structuur en smaak, is ook de bereidingswijze van roggebrood anders dan van 'gewoon' brood. Roggebrood wordt namelijk meer 'gaar gemaakt' dan echt gebakken. De oven mag tijdens de bereiding ook niet meer worden 'opgestookt' omdat roggebrood dan een harde korst zou krijgen. Bij de bakker gaat het roggedeeg meestal na het brood de oven in als de temperatuur al aan het dalen is. Bakkers noemen dat 'bakken bij een afliggende oven'.
In het zuiden duurt het bakken van roggebrood anderhalf tot tweeënhalf uur. De Friezen doen er wel vijftien tot twintig uur over en in Gelderland neemt de bereiding van roggebrood tien tot vijftien uur in beslag. Die grote verschillen hebben weer te maken met het vochtigheidsgehalte van het deeg.
Toen ik klein was en zij nog in staat was om het lange stuk te lopen van de bushalte naar ons huis aan zee, kwam grootmoeder soms 's ochtends op bezoek. Ze zat in de keuken, waar het naar koekjes en pas gebakken roggebrood rook, en waar het er mooi uitzag met een kleed op tafel en onze mooiste koffiekopjes.
De drank vloeit rijkelijk, de hapjes zijn prima - zelfs na de copieuze lunch op het vorige adres smaakt de haring op roggebrood heerlijk.
Die boeren aten daar de hele dag pannekoek en 'dominéstik', dat waren twee witte boterhammen met kaas en roggebrood ertussen.
Hoewel het toestel na een uur totaal was uitgebrand, bleven een paar voorwerpen gespaard van de vlammenzee - het ontbijt van spek, roggebrood en aardappelen dat klaarstond voor de bemanning.
Combinatiemogelijkheden
als object bij een werkwoord
- roggebrood bakken
- roggebrood eten
- roggebrood netten
- roggebroden maken
In het noorden en oosten van ons land werd vroeger veel rogge verbouwd. In deze streken wordt roggebrood gebakken van gebroken roggekorrels. Het binnenste van het roggebrood, ook wel kruim genoemd, is vochtig.
'Kun jij nog eens uitleggen waarom ze in Noord-Holland ook roggebrood eten?' vroeg ze.
De bovenzijden van de gevormde broden worden, net voordat ze de oven ingaan, bestreken met water of koude koffie om een mooie bruine korst te verkrijgen, dit noemt men "netten". Roggebrood kan men met karnemelk netten, terwijl luxebrood met geklopte eieren wordt bestreken.
Men gebruikt zuurdesem tegenwoordig enkel voor het maken van roggebroden of gemengde broden, niet meer voor wit tarwebrood.
met adjectief ervoor
- donker roggebrood
- ronde roggebroden
- zwarte roggebroden
Vezelrijke voeding betekent heus niet dat je alleen nog donker roggebrood mag eten.
Ronde roggebroden werden uit plastic tassen te voorschijn gehaald. In een kring van stenen werd een vuur gemaakt voor het roosteren van sardines.
Manden met brood, echt wít brood, in plaats van de zwarte roggebroden die dagelijks met paard en wagen in kisten werden aangevoerd.
- noordelijk roggebrood
- zuidelijk roggebrood
De samenstelling en de bereiding van roggebrood zijn in Nederland historisch en regionaal bepaald. Ruwweg is roggebrood te onderscheiden in drie soorten: noordelijk (Fries en Gronings), Gelders en zuidelijk (Brabants en Limburgs).
met voorzetselgroep
Voorzetsel: met
- roggebrood met haring
- roggebrood met stroop
Rederij Noord-Zuid heeft een ruime sortering eersteklas borrelgarnituren. Deze borrelgarnituren bestaan uit [...] Noord-Zuid Roggebrood met Hollandse haring; Cervelaathoorntje met gevogeltemousse [...]; Canapé met een meloenparel en Serranoham Caribbean (warm).
Dit is een ouderwetse; roggebrood met stroop. Bevestig de roggebrood aan een hair. Uitermate geschikt voor de vangst van karper.
met substantief ervoor
- een pakje
- een plak
- een snee
- sneetjes, een stukje] roggebrood
Wanneer de inflatie op gemiddeld 2 % per jaar ligt, bedraagt de waardevermindering over een periode van 30 jaar niet 60 % (30 maal 2) maar 80 %, door de cumulatie van inflatie over inflatie. Bij 3 % is dit al 140 %; een pakje roggebrood van een gulden kost in 2025 2,40 gulden.
Boeren had een boerenomelet gevraagd [...]. Een stevig geval met ham, spek en schijfjes worst. "Heb ik in Wenen ook eens gevraagd," zei hij, terwijl hij grote happen naar binnen stouwde; een mirakel, dat hij er zo mager bij bleef. "Toen kwamen de eieren op een plak roggebrood, met apart eromheen ham en spek en uien. Elke kok heeft zo zijn eigen receptjes."
Rond halftwaalf lagen de dampende beenderen op de houten keukentafel, merg glibberde eruit. Mijn moeder strooide er zout op, smeerde het op een snee roggebrood, at het op.
Vaak wordt het in één adem genoemd met erwtensoep, spek of boerenkaas: roggebrood. Dat het 'brood' heet, is eigenlijk verwonderlijk. Sneetjes roggebrood hebben een compleet andere geur, kleur, structuur en smaak dan 'gewoon' brood. Roggebrood is veel compacter. De volle korrels, de ruwere vezel en de wat vochtige, soms stroperige structuur maken van roggebrood stevige kost.
Voor een haring van dik een ons - wat voor de Nederlandse adept al richting walvis gaat - betaalt de oosterbuur graag drie mark. Het vastgrijpen bij de staart en het langs de huig laten glijden van Hollandse maatjes zal in Duitsland nooit populair worden. Filetjes op een stukje roggebrood doen het beter.
Vaste verbindingen
Brabants roggebrood
-
lichtbruin brood met een stevige structuur, een lichtzure smaak en een vrij harde korst dat wordt gemaakt van fijn gemalen rogge en dat oorspronkelijk werd gemaakt en gegeten in Brabant
Synoniem: zuidelijk roggebrood
Semagram (extra betekenisinformatie)
Brabants roggebrood…
is brood; is voedsel
- [Kleur] heeft een lichtbruine kleur
- [Smaak] heeft soms een lichtzure smaak
- [Ingrediënt] wordt gemaakt van fijn gemalen rogge, tarwebloem, bakkersgist, zout en water
- [Structuur] heeft een fijne, stevige structuur
- [Plaats van herkomst] werd oorspronkelijk gemaakt en gegeten in Brabant
- [Eigenschap of hoedanigheid algemeen] heeft een relatief korte baktijd, gemiddeld van 1,5 tot 2,5 uur
- [Stoffelijke eigenschap algemeen] is tamelijk droog
- [Onderscheid of tegenstelling] heeft een hardere korst dan Fries roggebrood
Een licht soort roggebrood, omdat er naast roggemeel ook tarwemeel in verwerkt is. Er zijn verschillende soorten en recepten. Soms heeft het Brabants roggebrood een lichtzure smaak door het gebruik van zuurdeeg.
Brabants roggebrood. Het Noord-Brabantse roggebrood kent een aantal specifieke eigenschappen waardoor het zich onderscheid van roggebrood uit andere delen van Nederland. Het gaat hier om een gegist brood, bereid van fijn gemalen roggemeel.
Fries roggebrood
-
donkerbruin, smeuïg brood met een compacte structuur en enigszins zoete smaak dat wordt gemaakt van hele of gebroken roggekorrels en oorspronkelijk vooral in Friesland werd gegeten
Semagram (extra betekenisinformatie)
Fries roggebrood…
is brood; is voedsel
- [Kleur] heeft een donkerbruine kleur
- [Smaak] heeft een enigszins zoete smaak
- [Deel] heeft een zachte korst
- [Ingrediënt] wordt gemaakt van hele of gebroken roggekorrels, roggebrood, water, zout en melkzuur
- [Structuur] heeft een grove, compacte structuur
- [Plaats] werd oorspronkelijk vooral in Friesland gemaakt en gegeten
- [Eigenschap of hoedanigheid algemeen] heeft een lange baktijd, van meer dan 15 uur
- [Stoffelijke eigenschap algemeen] is vochtig, smeuïg
Fries roggebrood is donker, compact en vochtig brood. Het werd oorspronkelijk vooral in Friesland gegeten. Het wordt gemaakt van hele of gebroken roggekorrels, waaraan bijna-kokend water, zout, melkzuur en restanten roggebrood worden toegevoegd. Dit deegmengsel moet één tot twee uur staan, zodat de korrels opzwellen door de verstijfseling van het zetmeel.
Gelders roggebrood
-
oorspronkelijk in Gelderland vervaardigd roggebrood, dat wordt gemaakt van gemalen roggemeel en een lange baktijd heeft van 10 tot 15 uur
Semagram (extra betekenisinformatie)
Gelders roggebrood…
is brood; is voedsel
- [Ingrediënt] wordt gemaakt van gemalen roggemeel
- [Herkomst of oorsprong] werd oorspronkelijk vervaardigd in Gelderland
- [Plaats] werd oorspronkelijk vooral in Gelderland gemaakt en gegeten
- [Eigenschap of hoedanigheid algemeen] heeft een lange baktijd, van 10 tot 15 uur
Gelders Roggebrood wordt zo'n 15 uur in een oven met aflopende temperatuur 'gebroeid'.
Het Gelderse roggebrood wordt gemaakt van gemalen roggemeel.
Hij was een man, die ondanks zijn robuust en streng optreden, een klein hart had. Persoonlijk mocht ik dit ervaren, toen ik tijdens de bezetting z'n zoon kon helpen bij het onderduiken. Uit dankbaarheid daarvoor stuurde hij vanuit Velp meerdere malen een mandje kersen en een Gelders roggebrood.
Gronings roggebrood
-
Vormvariant: Groninger roggebrood
donkerbruin, smeuïg brood met een enigszins zoete smaak dat wordt gemaakt van gebroken en geweekt roggebrood en stroop en dat vooral wordt gemaakt en gegeten in GroningenSemagram (extra betekenisinformatie)
Gronings roggebrood…
is brood; is voedsel
- [Kleur] heeft een donkerbruine kleur
- [Smaak] heeft een enigszins zoete smaak
- [Ingrediënt] wordt gemaakt van gebroken en geweekt roggebrood en stroop
- [Bereiding] wordt eerst verwarmd in een pan en gaat vervolgens in de oven
- [Eigenschap of hoedanigheid algemeen] heeft een lange baktijd, van ongeveer 13 uur
Groninger Roggebrood. Een echte streekspecialiteit. Op een bijzondere manier wordt het roggebrood bereid: met de 'zoetpan'. Hierin zat een mengsel van gebroken en geweekt roggebrood en stroop dat vooraf in de oven geplaatst wordt om te 'broeien'. Deze werkwijze zorgt voor de specifieke smaak van het Gronings roggebrood.
Met behulp van de stap-voor-stap-instructies en een grote hoeveelheid praktische tips bakt men eenvoudig de lekkerste broden - van een ouderwetse Oud-Hollandse duivenkater tot Iers sodabrood, en van een Twentse krentenwegge tot een Turkse pide. Traditionele streekrecepten, zoals bijvoorbeeld Gronings roggebrood of Fries suikerbrood, worden afgewisseld met exotische varianten die in Nederland zijn geïntroduceerd door immigranten.
Limburgs roggebrood
-
lichtbruin of donkerbruin brood met een stevige structuur en een lichtzure smaak dat wordt gemaakt van gemalen rogge en dat oorspronkelijk in Limburg werd gemaakt en gegeten
Synoniem: zuidelijk roggebrood
Semagram (extra betekenisinformatie)
Limburgs roggebrood…
is brood; is voedsel
- [Kleur] is lichtbruin of donkerbruin
- [Smaak] heeft een lichtzure smaak
- [Ingrediënt] wordt gemaakt ofwel van uitsluitend roggemeel (donkerbuin), ofwel van een combinatie van roggemeel, tarwemeel en tarwebloem (lichtbruin)
- [Plaats] werd oorspronkelijk gemaakt en gegeten in Limburg
Limburgs Roggebrood. Limburg heeft zijn eigen roggebrood. Er zijn twee soorten, donker en licht. In het donkere roggebrood is uitsluitend roggemeel verwerkt, in het lichte een mengsel van rogge- en tarwemeel en tarwebloem. Beide soorten hebben een lichtzure smaak.
In Brabant en Limburg bakken de bakkers roggebrood van gemalen rogge en tarwemeel. Het is lichter van kleur en vaster van structuur. Zuidelijk roggebrood heeft een hardere korst. Vaak gebruikt men zuurdesem als rijsmiddel, net zoals de Duitsers. Daardoor kan bijvoorbeeld Limburgs roggebrood wat rins (iets zurig) van smaak zijn.