brood


brood 1.0

afbeelding

Bron: Bart Everson
( CC BY 2.0 )

voedingsmiddel dat bestaat uit gekneed, gerezen en gebakken deeg van meel met water of melk, gist en zout en dat in de regel beschouwd wordt als een basisvoedingsmiddel; ook als verzamelnaam: wat er aan brood voorhanden is om te eten

Semagram (extra betekenisinformatie)


Brood…

is voedsel; is een stof

  • [Geur] heeft als het vers gebakken is een aangename geur
  • [Kleur] heeft een bruine korst; is van binnen wit of bruin
  • [Ingrediënt] wordt bereid uit deeg van meel met water of melk, gist of zuurdesem en zout
  • [Functie] wordt gegeten; dient als voedsel
  • [Functie] speelt een belangrijke rol binnen het christendom omdat het symbool staat voor het lichaam van Christus
  • [Bereiding] wordt gebakken uit gekneed en gerezen deeg
  • [Grondstof] wordt meestal gemaakt uit tarwemeel, volkorenmeel of roggemeel
  • [Plaats] koopt men bij de warme bakker of bij de broodafdeling van de supermarkt of kruidenierswinkel
  • [Tijd] wordt 's morgens bij het ontbijt gegeten, 's middags bij de lunch of 's avonds bij de broodmaaltijd
  • [Eigenschap of hoedanigheid algemeen] is zeer voedzaam
  • [Gebruikswijze] wordt meestal in sneden gegeten; wordt al of niet besmeerd met boter of margarine; wordt belegd met zoet of hartig broodbeleg, bijvoorbeeld kaas, vlees, smeerkaas, sandwichspread, worst, pindakaas, chocopasta, hagelslag; wordt soms geroosterd tot toast
  • [Handelende persoon] wordt door de bakker gebakken; wordt al dan niet door een warme bakker gebakken
  • [Belang] is een van de belangrijkste voedingsmiddelen voor de mens; is een basisvoedingsmiddel

Algemene voorbeelden


De voornaamste graansoort voor brood is tarwe. Een tarwekorrel bestaat uit een meelkern, zemelen en een kiem. Meel is gemalen graan met zemel en kiem en bloem is gemalen graan zonder zemel en kiem. Naarmate het brood donkerder van kleur is, is er meer meel in verwerkt; zo bestaat volkorenbrood uit alleen meel. Voor witbrood wordt alleen bloem verwerkt. Uiteraard zijn voor het bakken van brood nog enige andere ingrediënten nodig, zoals water of melk, gist en zout.

http://www.gzp.nl/main/gzp/index.htm

Het Voedingscentrum adviseert op grond van onderzoek iedere dag iets te nemen uit elk van de volgende vier groepen voedingsmiddelen: groep 1: brood (of graanproducten als muesli en havermout) en aardappelen (of rijst, pasta en peulvruchten); groep 2: groente en fruit; groep 3: melk, kaas (of andere melkproducten), vlees, vleeswaren, kip, vis, ei, tahoe of tempé; groep 4: margarine, halvarine of olie.

http://www.studentenkeuken.nl/index2.html

Nu gezond leven steeds meer bovenaan ons verlanglijstje komt te staan, stijgt ook het belang van een gezond en veelzijdig product als brood in de voeding. Onophoudelijk propageren deskundigen over de hele wereld het vezel- en vitaminerijk voedsel: brood en andere graanproducten scoren hierbij altijd zeer hoog.

http://www.ping.be/~pin32308/ontbijtservice.htm

Brood is ons dagelijks voedsel en is het resultaat van zaaien, oogsten, dorsen, malen, kneden en bakken.

http://www.gzp.nl/main/gzp/index.htm

Combinatiemogelijkheden


als object bij een werkwoord


  • brood bakken
  • brood eten
  • brood halen
  • brood kopen
  • brood smeren
  • brood snijden
  • brood stelen

Stel je voor, een bakker wil brood bakken maar heeft geen meel. De molenaar zegt hier heb je een zak. En de boer geeft gratis graan aan de molenaar. De bakker bakt brood en deelt dat uit, onder andere aan de molenaar en de boer. Voor niets natuurlijk. De kadootjesekonomie!

http://www.antenna.nl/atalanta/anarchie_tisdat.html

Er zijn ook mensen die zelf brood bakken.

http://home.tiscali.be/credo/Woorden/TijdDoorHetJaar20B.htm,

Turkse en Marokkaanse mensen zijn gewend bij elke maaltijd brood te eten.

http://www.nutritext.nl/Eetculturen.htm,

Toch lijkt ze er ook wel voor terug te deinzen Merediths hulp te vragen bij dat soort kleine klusjes. Kan ze de hamburger uit de vriezer halen om hem te laten ontdooien? En misschien even kijken of er plekken op het brood zitten, en als dat zo is, mevrouw Bright eventjes terugbellen zodat ze na haar werk langs de winkel kan gaan om vers brood te halen.

Cherry, Mary Karr,

De koopkracht is zover gedaald dat voor veel Bulgaren het loon nauwelijks nog genoeg is om dagelijks wat brood te kopen.

De Standaard,

Ik perste sinaasappelen, zette koffie, smeerde brood, terwijl ze onderde douche stond.

Memoires van een luipaard, Peter Verhelst,

Gezien vele goederen geen prijsetiket meer dragen, mag u zelf een elektronisch oog gaan zoeken om de streepjescode te ontcijferen. Zo simpel is dat. In een ander warenhuis wordt u ook nog verzocht hen even te telefoneren om een goedkopere prijs die men elders heeft gezien te melden [...]. Elders mag men zelf brood snijden en koffie malen. Prachtig, dat vertrouwen in de klant!

De Standaard,

Het gerucht doet de ronde dat hij brood en eieren heeft gestolen uit de keuken.

Costa del Crimen, Stan Lauryssens,

met adjectief ervoor


  • biologisch brood
  • bruin brood
  • donker brood
  • droog brood
  • eigengebakken brood
  • gewoon brood
  • glutenvrij brood
  • grof brood
  • koemelkvrij brood
  • lekker brood
  • luxe brood
  • ongezuurd brood
  • oud brood
  • oudbakken brood
  • vers brood
  • versgebakken brood
  • warm brood
  • wit brood
  • zelfgebakken brood

Er zijn nauwelijks artisanale of warme bakkers die biologisch brood bakken.

http://www.bblv.be/10op10/Folder.pdf

Behalve een broodje at meneer bij het ontbijt graag ook nog een snee stevig bruin brood.

Gstaad 95-98, Marek van der Jagt,

Naast gewoon brood, bakten de Egyptenaren ook luxe brood waarin lotusbloemen, honing, vijgen, amandelen en dadels werden verwerkt.

http://www.brood.net/gesc_00.cfm

Zelfs de zwervers die in de avondwinkel kwamen, zeurden [...] dat ze hun tanden braken op ons brood. Oud brood gaven we aan zwervers.

Fantoompijn, Arnon Grunberg,

De bakker levert dagelijks vers brood en de melkboer zorgt voor toevoer van halfvolle melk en karnemelk.

http://www.dse.nl/barrier/barrier.html

Doordat we te veel wit brood en suikers eten en te weinig granen en peulvruchten krijgen we steeds minder voedingsvezels binnen.

http://www.debakker.nl/

met adjectivisch voltooid deelwoord


  • beschimmeld brood
  • gebakken brood
  • geroosterd brood
  • gesneden brood
  • voorgebakken brood

Beschimmeld brood in huis, verdorie, en de kinderen in natte sandalen, en ze kan me niet echt helpen, niemand kan me helpen.

Schimmel - zomer 1981, Patricia Lasoen,

Waar die afdeling zich bevindt in de winkel, is van weinig belang, als de geur van gebakken brood zich maar kan verspreiden over de verkoopoppervlakte.

http://www.topseller.be/docs/supermarkt.doc

Gepocheerde eieren zijn gemakkelijk klaar te maken en ze kunnen op verschillende manieren opgediend worden. Eén manier is om ze op geroosterd brood op te dienen.

http://www.rtl.nl/actueel/uwkrant/eten-drinken/view-template.xml/view/actueel/uwkrant/archief/2001/09_september/23/eten-drinken/eieren.xml,

Een zak is voor gesneden brood. Ongesneden brood wordt in flinterdun papier gewikkeld en zo ligt het ook in het broodmandje in onze provisiekelder.

Alle verhalen, Kristien Hemmerechts,

Voorgebakken brood is al gaar; alleen de korst heeft nog geen kleur.

http://www.brood.net/gesc_00.cfm

met substantief ervoor


  • een hap brood
  • een homp brood
  • een kilo brood
  • een korstje brood
  • een pakje brood
  • een plak brood
  • een snede brood
  • een snee brood
  • een stuk brood
  • een stukje brood

Wat gebeurt er met een hap eten? Je neemt bijvoorbeeld een hap brood. Je kauwt het fijn en slikt het door. Via je maag komt het in je darmen.

http://www.diabetescentrum.nl/

Ouders, dochter en drie zonen schrokken hompen brood naar binnen en schrapen met kletterende lepels de borden leeg.

NRC,

Zelfs het strooien van kleine korstjes brood kon de vissen niet verleiden om aan de oppervlakte te komen.

http://www.hengelsport.com/pub/?MIval=HS2_karper

In de keuken zette ik koffie en ik at een snee brood.

Bas, Annie Van Keymeulen,

Eigenlijk had hij in wezen ook helemaal niets tegen Rom, die van stond af aan een zo diep besef van hun onderling niveaubesef had uitgestraald, dat deze kleine uitglijder hem nu maar moest worden vergeven. De situatie van de man was ook moeilijk, bedacht hij, terwijl hij met een stukje brood de laatste saus van zijn bord veegde, die hem gelukkig allengs toch nog was gaan smaken.

Een valse nicht, Guus Vleugel,

in voorzetselgroep


  • soep met brood
  • een korf met brood
  • een mand met brood
  • een tas met brood
  • opdienen met brood
  • serveren met brood
  • lekker met brood
  • op brood
  • op je brood
  • tussen je brood

Klassiek zaterdags maal: soep met brood.

http://home-4.12move.nl/~sh365555/kookboek_soep.html

Natuurlijk is er ook verse soep met brood en beleg en de nodige verfrissing voor paard en ruiter.

http://www.ruitertoerisme.org/VVR/newvvrframeset.htm

De zijkanten zijn versierd met symbolen die betrekking hebben op de eucharistie, zoals kelk met hostie, het Christusmonogram, wijnstokken, een weegschaal, een korf met brood, vissen, druiven, de griekse letters Alpha en Omega en een pelikaan.

http://www.redemptoristen.nl/Wittem/geschiedenis/historie.htm

Schep het mengsel in een kom of schaal en druk het aan met een lepel. Zo onstaat een soort paté, rilettes genaamd. Laat het gerecht afkoelen en serveer het met brood.

NRC,

Denk ook eens aan kant en klare gebakken schol bij de viswinkel. Lekker met brood of als hoofdmaaltijd met frites en sla.

http://www.visbureau.nl/vissoorten.htm

Graskaas smaakt prima op brood en uit 't vuistje, maar is ook geschikt om te verwerken in allerlei gerechten, want graskaas smelt heel goed uit.

http://www.hollandsepot.dordt.nl/producten/producten.htm

'Wil je salami op je brood?' vroeg ik.

Gstaad 95-98, Marek van der Jagt,

"De hoeveelste zijn we vandaag?" vroeg ik aan de schoutsknecht die me melk en brood kwam brengen. "Veertien mei," zei hij. "De rechter wil dat je sterker wordt. Drink je melk en er ligt kaas tussen je brood."

Wij, heksen, Roger Pieters,

met onbepaald voornaamwoord


  • geen brood
  • genoeg brood
  • meer brood
  • minder brood
  • veel brood
  • wat brood
  • weinig brood

Ik heb vandaag geen brood bij me.

De jongen die alles goed wou denken, Ben Faccini,

En dan… altijd stond er genoeg brood op tafel!

http://www.darkandlight.org/

Ik zette thee, en sneed wat brood af.

Gstaad 95-98, Marek van der Jagt,

met ander, nevengeschikt substantief


  • brood en aardappelen
  • brood en banket
  • brood en beleg
  • brood en bier
  • brood en boter
  • brood en fruit
  • brood en groenten
  • brood en kaas
  • brood en melk
  • brood en rijst
  • brood en vlees
  • brood en wijn
  • brood, kaas en wijn

Maar voedingsstatistieken wijzen uit dat steeds meer mensen vooral op brood en aardappelen leven. Armoede is niet alleen een verlies aan inkomen en dus koopkracht, maar ook een verlies van allerlei voorzieningen zoals goedkope huur, energie, bevoorrading, vakantie en transport.

De Standaard,

De consument koopt steeds meer brood en banket bij de supermarkt.

http://www.gzp.nl/main/gzp/index.htm

Er was brood en beleg en koffie en pralines en borrels, alles wat goed was tegen anorexia.

Opa, Hans Claus,

Er was brood, kaas en wijn. Wie zin had om iets te eten liep even de keuken binnen en brak er een stuk van het Formentaanse stokbrood.

Een burgerlijke vakantie in het zuiden, Piet Sterckx,

Ze gaf me wat, de Heer zij haar genadig, ja ze gaf me brood en boter, genoeg om twee dagen van te leven.

De verpletterende werkelijkheid en andere verhalen, J.M.A. Biesheuvel,

Vaste verbindingen


Spreekwoorden


Woordfamilie


Als deel van een afleiding


Als deel van een afleiding


Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen


Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen


Als deel van een samenstellende afleiding


brood 1.1

(religie, mystiek en mythologie)

het brood dat Jezus bij het Laatste Avondmaal brak en aan zijn leerlingen gaf; avondmaalsbrood; vervolgens ook: het lichaam van Jezus en het woord Gods als voedsel voor de ziel, gesymboliseerd in de hostie

Betekenisbetrekking


specialisering
Betrokken betekenissen 1.0 : 1.1

Algemene voorbeelden


Het is de dag, waarop Jezus met de leerlingen bijeen kwam voor het Joodse paasmaal. Hij nam het brood, zegende en brak het, en deelde het uit aan de leerlingen met de woorden: 'Neemt en eet, dit is mijn lichaam.' Daarna nam hij de kelk, sprak een dankgebed uit, liet de kelk rondgaan en zei: 'Drinkt allen hieruit, want dit is mijn bloed van het Nieuwe Verbond, dat voor velen wordt vergoten tot vergiffenis van de zonden.' Met deze woorden en het 'Doet dit tot mijn gedachtenis' stelde Jezus het sacrament van de Eucharistie in.

http://www.rknieuws.net/rorate/scripts/lt_index.php

De hostie is een stuk brood dat het lichaam van Christus voorstelt.

http://www.student.kuleuven.ac.be/~m9919504/christendom.htm

Vaste verbindingen


Woordfamilie


Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen


brood 2.0

wat iemand aan voedsel of inkomen nodig heeft om te kunnen leven; levensonderhoud

Betekenisbetrekking


generalisering
Betrokken betekenissen 1.0 : 2.0

Algemene voorbeelden


We werken, als je op de omgangstaal afgaat, niet voor ons dagelijkse vlees, groente, aardappels en een toetje. Nee, er moet brood op de plank komen. Brood staat voor voedsel in de ruimste zin van het woord. Brood valt samen met ons bestaan.

http://www.brood.net/gesc_00.cfm

Combinatiemogelijkheden


met bezittelijk voornaamwoord


  • mijn brood

De dag nadat de Steenwijker werd overvallen stond hij alweer in zijn cafetaria aan het Troelstraplein in Meppel. Met een zekere dosis angst, dat wel. 'Ik ben wel bang, vooral 's avonds. Maar ik moet wel verder, het is mijn brood.'

Meppeler Courant,

Vaste verbindingen


bed, bad en brood

Zie: bed, bad, brood

Spreekwoorden


Woordfamilie


Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen


Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen


brood 3.0

afbeelding

Bron: Jeff Keacher
( CC BY 2.0 )

hoeveelheid brood in een bepaalde vorm; een brood; ook: soort brood

Betekenisbetrekking


metonymie
Betrokken betekenissen 1.0 : 3.0

Semagram (extra betekenisinformatie)


Een brood…

is een zaak

  • [Gevoelsindruk] heeft aan de buitenkant een stevige, knapperige korst en is aan de binnenkant zacht
  • [Kleur] heeft een bruine korst; is vanbinnen wit of bruin
  • [Vorm] is langwerpig of rond; heeft een bepaalde hoogte of is plat; wordt na het bakken gewoonlijk in sneden, in boterhammen verdeeld

    Hoofdsemagram: brood


    Algemene voorbeelden


    Vraag me wat een pak melk, een brood, een bloemkool kost en ik kijk je glazig aan.

    http://www.examedia.nl/columnx/modules/news/print.php?storyid=643,

    Hij pakte een brood op en smeerde dik boter op het snijvlak.

    Het woeden der gehele wereld, Maarten 't Hart,

    Na de oorlog verspreidde een gistfabriek twee posters die je tot enkele jaren geleden in nogal wat bakkerijen zag hangen: de ene affiche toont een oud vrouwtje dat het mes zet in een brood dat ze tegen de borst houdt; op een tweede bijt een bejaarde man in een boterham.

    De Standaard,

    Het Vlaamsche notenbrood is een brood gemaakt van een deeg op basis van een laag percentage gist en zuurdesem met toevoeging van vers gebrande hazelnoten, walnoten, pijnboompitten, gember en rozijnen.

    http://www.brood.net/gesc_00.cfm

    Er zijn broodmakers voor ronde en voor vierkante broden. De ronde broden zien er uit als langwerpige buizen. De vierkante daarentegen lijken meer op manueel gebakken broden.

    http://www.aveve.be/soezie/ned/broodmachine/tipsaankoop.htm

    Combinatiemogelijkheden


    als object bij een werkwoord


    • een brood bakken
    • een brood halen
    • een brood kopen
    • een brood stelen

    Op te merken valt evenwel dat men doorgaans op een vaste dag bakte, en niet zomaar in functie van de voorraad. Was er tekort, dan bakte men liever één brood, onder een omgedraaide pot in de open haard.

    http://www.mot.be/dutch/proverbs.htm

    Bak eens een brood op verschillende bakprogamma's (lang-kort, licht-donker, groot-klein) en met verschillende percentages toevoegingen zoals gist, melk, water, boter, margarine, olie.

    http://www.molen-dehoop.nl/bodies/broodmixen.htm

    Wel, op een ochtend vroeg tante of ze even naar de bakker wilde om enkele broden te halen.

    Een hete ijssalon, Heere Heeresma,

    Bij de huidige stand van de medische wetenschappen hadden beide schrijvers helemaal niet hoeven sterven en was hun langzame neergang verlengd [...]. Dan waren ze nog tijdens hun leven vergeten, omdat ze nooit meer het tempo hadden kunnen opbrengen waarin ze schrijven moesten om dagelijks een brood te kunnen kopen.

    http://www.balie.nl/slaa/,

    Ik bedoel: wie krepeert van de honger, steelt een brood.

    Ben ik eigenlijk wel links genoeg?, Jan Blokker,

    met adjectief ervoor


    • een biologisch brood
    • een bruin brood
    • een donker brood
    • een droog brood
    • een eigengebakken brood
    • een gewoon brood
    • een grof brood
    • een lekker brood
    • een luxe brood
    • een ongezuurd brood
    • een oud brood
    • een oudbakken brood
    • een vers brood
    • een versgebakken brood
    • een warm brood
    • een wit brood
    • een zelfgebakken brood
    • een half brood
    • een heel brood
    • een plat brood
    • een rond brood

    Wij moesten rondkomen met een halve liter melk en een half brood per week.

    De Hunnen. Dl. 2: Bevrijding, Jan Cremer,

    Net toen Jenny haar wijsvinger uitstak naar Kees' neus, kwam haar moeder terug, een houten bord met een plat brood en een stuk droge kaas in haar handen, een kruik onder haar arm.

    't Is zo weer nacht, Joyce Roodnat,

    Hij had een pak gerookte zalm in de koelkast en – daar moest ik wel om lachen – een zelfgebakken brood erbij.

    Bezeten van mij, Nicci French,

    met adjectivisch voltooid deelwoord


    • een beschimmeld brood
    • een gesneden brood

    We aten twee grote beschimmelde broden achter elkaar op.

    Meppeler Courant,

    Als je in Nederland een gesneden brood bij de bakker bestelt, leggen ze hem in een snijmachine en 2 tellen later ligt er aan de andere kant van de machine een gesneden brood klaar.

    http://forum.fok.nl/topic/1152098

    met telwoord ervoor


    • twee broden

    Vroeger volgde ik mijn vrouw wel eens per ongeluk bij het winkelen, dan wachtte ik een stukje verderop en sprongen mij de tranen in de ogen wanneer ik haar met twee broden bij de bakker naar buiten zag komen.

    Veertig. Drie verhalen, Kees van Kooten,

    Vaste verbindingen


    Woordfamilie


    Als deel van een afleiding


    brood 4.0

    in de vorm van een brood geperste hoeveelheid stof, bijvoorbeeld zeep of klei; broodvormig stuk; klomp; blok

    Betekenisbetrekking


    metafoor
    Betrokken betekenissen 3.0 : 4.0

    Semagram (extra betekenisinformatie)


    Een brood…

    is een stuk; is een hoeveelheid

    • [Stoffelijke inhoud] is een hoeveelheid van een bepaalde stof, bijvoorbeeld zeep of klei
    • [Gelijkenis] lijkt op een vierkant brood

      Algemene voorbeelden


      Grootverbruiker van de beste kwaliteit handgemaakte zeep of vind je het gewoon prettig om een voorraadje van je favoriete zeep in huis te hebben? Dan heeft Dyskolus Products voor jou de oplossing: zeep per brood! Elk brood wordt zoals alle producten van alleen de beste ingrediënten en met de hand vervaardigd.

      http://zeep.dyskolus.com/nl/logs.html

      Detergentia kunnen elke vorm hebben (vloeistof, poeder, pasta, staaf, brood, gestempeld stuk, fantasievorm, enz.) en kunnen in de handel worden gebracht of gebruikt voor huishoudelijk, institutionele of industriële doeleinden.

      http://nl.wikipedia.org/wiki/Detergent

      Vaste verbindingen


      Woordfamilie


      Als deel van een afleiding


      Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen