samenzweerder 1.0
Semagram (extra betekenisinformatie)
Een samenzweerder…
is een persoon
- [Activiteit of handeling] neemt deel aan een samenzwering
- [Wijze] werkt in het geheim
- [Betrokkene] werkt samen met andere samenzweerders; richt zich tegen een machthebber of een politiek regime
- [Motief] wil een moordaanslag of een coup uitvoeren
Algemene voorbeelden
In juli 1944 beraamde een groep Wehrmachtsofficieren een bomaanslag op Hitler, die gepaard zou gaan aan een bezetting van de regeringsgebouwen te Berlijn. De bom ontplofte, maar Hitler kwam er met een schrammetje af, en Goebbels wist, als Gauleiter van Berlijn, de coup te voorkomen. De samenzweerders werden gegrepen, summier berecht en (zegt men) dood gemaakt door ophanging aan vleeshaken, in een kelder.
Volgens de Israëlische politie is premier Yitzhak Rabin het slachtoffer geworden van een extremistische groep samenzweerders die ook nog andere politieke leiders wilde vermoorden.
Generaal-majoor Soeharto stond niet op de dodenlijst van de samenzweerders, een even opvallende als noodlottige omissie, want hij stond niet bekend als links en rekende razendsnel af met de putschisten.
Combinatiemogelijkheden
met adjectief ervoor
- militaire samenzweerders
- politieke samenzweerders
In de belastende verklaringen van twee voormalige adjudanten van Soekarno schiet de schrijver met succes gaten. Hij komt met een nieuwe getuige op de proppen, de ex-politieke gevangene en toenmalige stafchef van het presidentiële garderegiment, kolonel Maulwi Saelan [...]. De kolonel zegt dat Soekarno aan de vooravond van de coup geen brief kan hebben ontvangen van Untung [...]. Tenslotte citeert de schrijver uit het pleidooi van een der militaire samenzweerders, kolonel A. Latief, die een levenslange straf uitzit in de Cipinang-gevangenis van Jakarta.
De 'driepuntenbroeders' (het getal drie is vanouds 'heilig' geweest) golden als gevaarlijke mededingers van de priesters, als bedervers van de ziel en als politieke samenzweerders.
voorafgegaan door als
- als samenzweerders
Met de hoofden dicht bij elkaar als samenzweerders, zetten we het gesprek voort.
Zij wist niet meer waar ze aan toe was. Na een groot uur rijden hield de auto halt voor het buitenverblijf [...]. Wij stapten uit en renden als samenzweerders naar de deur, die mevrouw met trillende vingers opende.
Woordfamilie
Als deel van een afleiding
Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen
Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen
samenzweerder 1.1
Betekenisbetrekking
| Betrokken betekenissen | 1.0 : 1.1 |
|---|
Algemene voorbeelden
Steeds meer mensen bekijken elkaar als potentiële verantwoordelijken. 'Zij', 'hij', 'die daar' kunnen er wel altijd iets aan doen [...]. In zo'n samenleving zal naar zondebokken worden gezocht. 'De politiek', 'de elite', 'het establishment' blijven aangewezen plekken om die te vinden. Samenzweringstheorieën lenen zich daar goed toe [...]. De perfide bedoelingen van die samenzweerders verklaren alle kwaad dat geschiedt. Op die manier geeft een samenleving zich mensen bij wie de opgestapelde, maar niet toegewezen verantwoordelijkheid kan worden gedeponeerd.
samenzweerder 1.2
Betekenisbetrekking
| Betrokken betekenissen | 1.0 : 1.2 |
|---|
Algemene voorbeelden
Ik kon er maar niet over uit dat ik in dit vijandige gebied zomaar ineens een echte vriend had. Niet zomaar een vriend, maar iemand die met mij samenzwoer. Ik vond hem er in zijn zondagse plunje eigenlijk maar raar uitzien. Helemaal niet zoals ik me een echte samenzweerder voorstelde. En toch was hij er een. Een hele vreemde en een hele goeie.
Maaike en Isabelle gingen naast elkaar zitten, de liefde had van hen bondgenoten en samenzweerders gemaakt.
Een 'geheimleer' met eigen symbolen onttrekt zich aan de op massa's gerichte ideologieën van kerken en staten, ze is te 'elitair' van karakter; en hoewel de loges niet verborgen of illegaal bestaan kunnen zij, door hun exclusieve leer voor ingewijden, de indruk wekken een soort geheime genootschappen te zijn van samenzweerders.