spiraalnevel 1.0
Bron:
Adam Block/Mount Lemmon SkyCenter/University of Arizona
(
CC BY-SA 3.0
)
(wetenschap; natuurkunde en astronomie)
Semagram (extra betekenisinformatie)
Een spiraalnevel…
is een nevel; is een sterrenstelsel
- [Uiterlijk] is in het geval van de Andromedanevel op donkere avonden soms zichtbaar als een wazige vlek
- [Vorm] is afgeplat en schijfvormig
- [Deel] bestaat uit een heldere kern van dicht geconcentreerde sterren en spiraalsgewijs geschikte armen die uit het middelpunt van de platte schijf komen
- [Activiteit of handeling] roteert in de ruimte
Algemene voorbeelden
Met deze ontdekkingen was het nog steeds niet duidelijk wat voor objecten deze nevels waren. Aan het begin van de twintigste eeuw bestonden er twee belangrijke theorieën. De ene theorie ging ervanuit dat de spiraalnevels een soort draaikolken van gas waren, die zich in ons eigen melkwegstelsel bevinden. Misschien waren het wel planetenstelsels in vorming, en zo zou het bestuderen van die nevels meer inzicht kunnen geven in de vorming van de aarde en andere planeten. De andere theorie was verstrekkender, en veronderstelde dat de spiraalnevels aparte melkwegstelsels waren. Net zoals onze melkweg zouden de spiraalnevels ook uit vele miljarden afzonderlijke sterren bestaan.
Halverwege de negentiende eeuw werd ontdekt dat veel nevels (waaronder de Andromedanevel) een fraaie spiraalstructuur vertonen. Het leek alsof hier sprake was van een snel roterende wolk, en algemeen werd aangenomen dat een spiraalnevel in feite een ster-in-wording was: uit de samentrekkende en ronddraaiende wolk zou na verloop van tijd een nieuwe ster worden geboren. Pas in de jaren twintig van de twintigste eeuw ontdekte de Amerikaanse sterrenkundige Edwin Hubble afzonderlijke sterren in de Andromedanevel. Daarmee was in één klap duidelijk dat het geen gasnevel in het Melkwegstelsel kon zijn. De majestueuze spiraalnevels bleken in werkelijkheid kolossale verzamelingen van miljarden sterren te zijn, vergelijkbaar met ons eigen Melkwegstelsel.
De Melkweg is ons eigen galactisch sterrenstelsel. Het maakt deel uit van een cluster van een twintigtal stelsels. De vorm ervan lijkt op een zeer afgeplatte schijf die is opgebouwd uit spiraalarmen en wordt daarom ook wel spiraalnevel genoemd. In een van deze armen treffen we de Zon aan.
De Andromedanevel heeft eigenlijk een misleidende naam. Het gaat immers helemaal niet om een nevel, maar om een apart sterrenstelsel [...]. De kern is uiteraard het helderst, en zorgt er soms voor dat de veel zwakkere buitenregionen haast onzichtbaar worden [...]. Zijn totale lengte bedraagt ruim 4 graden, wat op die afstand overeenkomt met een diameter van 180.000 lichtjaar. Daarmee is hij een echte reus onder de spiraalnevels. Onze eigen Melkweg is slechts 100.000 lichtjaar groot, en de meeste spiraalnevels zijn maar half zo groot als de Melkweg.
Dergelijke spiraalnevels omvatten miljarden sterren en [...] dat het zichtbare universum circa 125 miljoen spiraalnevels omvat.