taalkundige

De gebruiker verwacht [...] dat het woordenboek voorschrijft. De taalkundige die het woordenboek maakt wil en kan echter slechts beschrijven.

Taal leeft echter, dat wil zeggen verandert voortdurend. Ook in onze dialecten treden er voortdurend veranderingen op. Die evolutie bestuderen taalkundigen door dialectkaarten uit verschillende periodes te vergelijken.

Taalkundigen bestuderen de structuur van taal en de manier waarop de verwerking van taal plaatsvindt.

Er bestaan ontelbare bandopnamen waarop 'native speakers' demonstreren dat er iets aan de hand is met die accenten; er zijn talloze geleerde boeken en artikelen waarin de taalkundigen bevestigen dat er inderdaad iets aan de hand is.

Taalkundigen gaan ervan uit dat de verkorting van vin de champagne tot champagne samenviel met de ontdekking van mousserende champagne.

Geen taalkundige gelooft dat het Nederlands op het punt staat te verdwijnen.

De meeste taalkundigen geloven niet dat een computer ooit in staat is om de grammatica volledig te doorgronden.

Taalkundigen menen dan ook dat het sociolect, zoals zij een dialect dat in bepaalde kringen wordt gesproken noemen, in doodsnood verkeert.

Wie oog en oor in al die talen volgt ziet dat er wel klank- en vormverschillen zijn, maar die kunnen we verklaren: voor een groot deel zijn er regelmatige veranderingen: Auge, eye, oeil en Ohr, ear en oreille. Klankwetten noemen taalkundigen die regelmatigheden: ze moeten in principe zonder uitzonderingen in alle woorden werken waar het verschijnsel zich voordoet.

In vergelijking met vak F300 gaat de aandacht relatief gezien meer naar de synchrone taalkunde en naar de theorieën die taalkundigen ontwikkeld hebben over de structuur van de taal: niet de verklaring van taalverandering vormt de focus van de vraagstelling, maar de aard en de kenmerken van de taal zoals die op een bepaald moment als systeem fungeert.

Iedereen die het Nederlands beheerst weet op welke lettergreep in een bepaald (Nederlands) woord de klemtoon valt. Soms is het de laatste lettergreep, soms de voorlaatste, enzovoorts. Deze feiten zijn ook bekend bij de taalkundigen die zich met het Nederlands bezighouden. Sommige taalkundigen registreren deze feiten, bijvoorbeeld in woordenboeken. Puur feitelijk gezien is het dus bekend waar de klemtoon staat in de woorden van het Nederlands. Laten we dit niveau waarop feiten bekend zijn het 'descriptieve niveau' noemen. Nu is er ook een ander niveau. Dit zou men het 'verklarende niveau' kunnen noemen. Op dit niveau houdt men zich bezig met de vraag waarom (!) in sommige woorden de klemtoon op de laatste lettergreep valt, terwijl hij in andere woorden op de voorlaatste lettergreep verschijnt.

Het Meertens Instituut heeft een aantal onderzoeksprojecten waarin taalkundigen en etnologen samenwerken.

Voor dat soap-Vlaams zijn overigens nog andere termen in omloop: taalkundigen spreken vaak van een tussentaal die zich tussen het verzorgde Nederlands en de dialecten in bevindt [...], en Geert van Istendael heeft met succes de term Verkavelingsvlaams geïntroduceerd.

Het aantal verschilpunten zou volgens Van Dale en de Taalunie een paar honderd bedragen, maar taalkundigen die de bestanden hebben vergeleken, gewagen soms van duizenden woorden, zeker als ze de samenstellingen en afleidingen meerekenen.

Alleen voor samenstellingen waarbij de betekenis niet direct uit hun bestanddelen bleek, voor samenstellingen met meer betekenissen, of voor samenstellingen die om welke andere reden dan ook een nadere toelichting vereisten, moest men een plaats in het Woordenboek inruimen. Met deze opvattingen bracht De Vries een opvallend moderne visie naar voren. Ook in de huidige tijd hoort men taalkundigen wel dezelfde geluiden verkondigen.

De vorm van veel gebarentaalwoorden lijkt rechtstreeks verband te houden met hun betekenis. Taalkundigen zeggen dat die woorden 'iconisch' zijn: het gebaar is een afbeelding van het voorwerp of de handeling waar het naar verwijst.

Taalkundigen die zich met transformationele grammatica bezighouden, zijn erg geïnteresseerd in hoe die omvorming van een betekenis tot een grammaticaal correcte zin precies verloopt.

Hoe de verscheidenheid van talen is ontstaan, en of alle talen van één of misschien verschillende oertalen afstammen, is een onderwerp waarmee veel taalkundigen zich bezighouden.

Ter versterking van onze wetenschappelijke staf zoeken wij een Taalkundige m/v, die zich beweegt op het snijvlak van de sociolinguïstiek en taalsociologie en een Historicus m/v voor de vroeg-moderne tijd, beide voor 38 uur per week.

Dat inferenties gemaakt moeten worden en bedoeld zijn door de schrijver, wordt vaak aangegeven door bepaalde woorden. Voegwoorden spelen in dit verband een speciale rol (Piet is taalkundige, maar weet veel van statistiek).

Men hoeft echt geen taalkundige te zijn om aan te voelen dat al die 'verbluffende' etymologieën niet kloppen.

In de Duitse literatuur verwijst men mij onmiddellijk naar de gebroeders Jakob en Wilhelm Grimm, juristen uit de vorige eeuw die taalkundigen werden.

Volgens de bekende twintigste-eeuwse taalkundige Jakobson is het verschil tussen talen nooit wat zij kunnen uitdrukken - de overtuiging is dat elke taal uiteindelijk hetzelfde kan uitdrukken als elke andere taal - maar in wat uitgedrukt moet worden.

Bij het doorwerken van de Jaarboeken ontdekte Van de Schoor bovendien dat het levensbericht van de zeer invloedrijke Utrechtse taalkundige C.G.N. de Vooys helemaal niet in het register van Kessen voorkomt. Dit zal niet alleen biograaf C.B. van Haeringen hebben ontstemd, er moeten in de afgelopen decennia talloze Neerlandici zijn geweest die zich hebben afgevraagd hoe toch een necrologie van zo'n belangrijke taalkundige kon ontbreken.

Vincent Herlihy, woordvoerder van de Ierse EU-missie, erkent dat zijn landgenoten misschien wel niet Europa's beste taalkundigen zijn, maar betwijfelt dat ze slechter zouden zijn dan de Britten.

Over naar iets vrolijkers, Steven Pinker, The language instinct (New York, Harper Perennial, 1995). Pinker, zelf een eminent taalkundige, geeft hierin een inleiding in het verschijnsel taal. Daarin onderscheidt hij zich van de velen die hem voorgingen door zijn gevoel voor humor. Zo illustreert hij het begrip 'synoniem' met een transcriptie van Monty Pythons dead parrot sketch, en het begrip 'pidgin' (bastaardtaal) met de observatie dat prins Philip van Engeland in Papoea Nieuw-Guinea wordt aangeduid als 'fella belong Mrs. Queen'.

De oudste van de Halbertsma's, Joost (1789-1869) doopsgezind predikant in Bolsward en Deventer, was een groot taalkundige met contacten in binnen- en buitenland.

Andere eredoctoraten gaan naar professor Eugenio Coseru van de universiteit van Tübingen, een vermaard taalkundige, en naar professor Harold Berman van Harvard, een specialist in het Russisch recht en in de betrekkingen tussen de Verenigde Staten en Rusland.

De jonge Van Gulik ontmoette de oude C. C. Uhlenbeck, Neerlands toentertijd meest vermaarde taalkundige, die hem in het Russisch en de Oosterse stamtaal, het Sanskriet, onderrichtte.

Van der Tuuk behoort tot de belangrijkste taalkundigen die Nederland, of liever Nederlands Indië, heeft voortgebracht.

Het verschil tussen de ontwikkeling in Duitsland en Engeland enerzijds en die in Nederland anderzijds is dat bij ons de verlaging in het Algemeen Nederlands (het latere ABN) werd geblokkeerd of beter nog, bewust werd tegengehouden door gezaghebbende taalkundigen als Spiegel.

Het schipperen tussen twee doelstellingen - wederzijdse taalinvloed illustreren en een (geflatteerd) portret maken van het hedendaagse Indonesië - heeft evenwel een hybridisch werkje opgeleverd dat de echte taalkundige als oppervlakkig zal ervaren en dat de geïnteresseerde leek bij momenten saai zal vinden.

Je helemaal richten op de wensen van je publiek, je helemaal aan dat publiek dienstbaar maken, alles inzetten op het beantwoorden van de vragen die 'de mensen' zoal aan je stellen. Je kunt dan per definitie rekenen op grote sympathie van je publiek, en het is ook zeker niet slecht om mensen te vertellen wat ze graag willen weten - maar het gevaar is dat je permanent bezig bent uit te leggen hoe je 'te allen tijde' schrijft, of het Zeeuws een taal is of een dialect, en of en wanneer het Engels onze taal definitief zal verdrijven. Dat zijn op zich legitieme vragen, maar ze liggen voor de gemiddelde taalkundige nogal ver van het bed.

Met het concept van een (generatief) taalsysteem, te onderzoeken los van taalgebruik, verdwenen literaire teksten vrijwel uit het gezichtsveld van de modale taalkundige.

Ons team van editors bestaat uit professionele taalkundigen die precies weten aan welke taal-technische eisen scripties moeten voldoen.

Er zijn al heel wat serieuze taalkundigen die zich over de taal van het Overmaasgebied gebogen hebben.

Hedendaagse taalkundigen en ontwikkelingspsychologen vragen zich niet alleen af of de opvatting van Chomsky over een universele grammatica houdbaar is, maar ook of de drie andere aspecten van de taal bij hem tot hun recht zijn gekomen.

De moderne taalkundige zweert bij de computer.

Volgens de bekende twintigste-eeuwse taalkundige Jakobson is het verschil tussen talen nooit wat zij kunnen uitdrukken - de overtuiging is dat elke taal uiteindelijk hetzelfde kan uitdrukken als elke andere taal - maar in wat uitgedrukt moet worden.

In Wittenberg ontmoette Melanchthon Maarten Luther die kort daarvoor (31 oktober 1517) een theologische discussie had uitgelokt die uiteindelijk tot een breuk in de kerk zou leiden. Hoewel Luther besefte dat Melanchthon meer als humanistisch taalkundige dan als gelovige tot dit pleidooi kwam, zag hij dit als een ondersteuning van zijn opvattingen.

Ik waag de stelling dat de mentaliteit die inherent is aan het poldermodel, namelijk die van individualisme, scoren en dat-maak-ik-zelf-wel-uit, ook de opkomst van het Poldernederlands bevorderd heeft. De tweede reden is dat ik wil benadrukken dat het Poldernederlands zijn oorsprong in elk geval niet in een stadsdialect heeft, maar - zo al - hoogstens in verband gebracht kan worden met (Hollandse) plattelandsdialecten. En de derde is, als ik eerlijk moet zijn, dat ik het nogal plat vind, dat Poldernederlands, maar dat mag ik natuurlijk niet zeggen als objectief taalkundige.

De tegenstrijdigheden in de kritieken op de ANS zijn te zien als een uitvloeisel van de scheidslijn die zich aftekent tussen - wat men zou kunnen noemen - theoretische en meer praktische taalkundigen.

'Wie is Van de Marel?' Vanaf de plaats waar hij zat kon hij Ad zien zitten. Ad had zijn pen neergelegd en luisterde geïnteresseerd. 'Van de Marel is een theoretisch taalkundige,' zei Pastoors verslagen. 'Hij weet echt niets van ons werk af! Hij is hier zelfs nog nooit geweest en volgens Flip vindt hij ons een lachertje. Hij heeft alleen gesolliciteerd omdat hij straks als ze op de Universiteit gaan bezuinigen als laatst binnengekomene het eerst ontslagen wordt. Als die man het hier voor het zeggen krijgt, dan kunnen we wel inpakken!'

Kortlandt: 'Bij de theoretisch taalkundigen wordt het afwijkende onder de mat geveegd, dat is zogenaamd niet belangrijk.'

Verder is een drietal universitair taalkundigen verzocht vakinhoudelijk commentaar te leveren op de gestelde vragen.

De didacticus zegt vandaag dat mensen niet spellen door regeltjes toe te passen die vernuftige taalkundigen in elkaar hebben gestoken.

Is het niet zo dat ook Daems nu begint te beseffen dat de nieuwe spellingregeltjes die "vernuftige taalkundigen (waartoe hij dus ook behoort!) in elkaar gestoken hebben" eigenlijk al ten dode opgeschreven zijn?

Er waren voorts nog vier eredoctoraten. Een ging naar de 75-jarige taalkundige Eugenio Coseriu, een Roemeen die als de "éminence grise" van het laat-structuralistische denken beschouwd wordt.

In onze zaterdagse bijlage vindt u morgen een gesprek met enkele taalkundigen over de moeilijke positie van het Zuidafrikaans in het nieuwe Zuid-Afrika.

De meeste taalkundigen geloven niet dat een computer ooit in staat is om de grammatica volledig te doorgronden.

In hedendaagse taalstudies duikt onontkoombaar de naam op van Noam Avram Chomsky (1928-). Bij zijn zeventigste verjaardag werd deze Amerikaanse taalkundige, die sinds 1955 verbonden is aan het Massachusetts Institute of Technology in Boston, diverse keren getypeerd als de invloedrijkste geleerde van de twintigste eeuw.

Izegem zou dan weer verwijzen naar de Isis-cultus. Lang daarvoor beweerde de Antwerpse taalkundige Becanus dat het Egyptische osiris niets anders is dan het Antwerpse ons hier ies of onze heer is.

De bekende Deense taalkundige Otto Jespersen stelde eens dat een Engelsman nergens was zonder de Scandinavische woordenschat: hij kon niet geboren worden (birth), nóch tot welstand komen (thrive), nóch ziek (ill) worden, nóch sterven (die).

Waarschijnlijk zullen een Friestalige jurist en een Friese taalkundige het woordenboek samenstellen.

Onder de vlag van het Meertens Instituut in Amsterdam zullen Friese, Nederlandse en Vlaamse taalkundigen gezamenlijk een groot aantal constructies in het gebied in kaart brengen.

In 1990 heeft een groep van vijftien Nederlandse taalkundigen desgevraagd een preadvies uitgebracht aan de in 1988 door het ministerie ingestelde Commissie Vernieuwing Eindexamenprogramma's Nederlands vwo en havo (CVEN) met betrekking tot het [...] vakonderdeel taalkunde in de bovenbouw van het voortgezet onderwijs.

"In de woordenlijst van 1954 stonden nogal wat Vlaamse dialectwoorden en nu ja, we hebben die maar laten staan". Waarom? Omdat ze "blijkbaar" niet in aanmerking kwamen voor schrapping. En dan te bedenken dat drie Vlaamse taalkundigen duizenden Vlaamse woorden hebben beoordeeld. Kennelijk waren die enige honderden uit 1954 sacrosanct. Ik heb daar maar één woord voor: dilettantisme.

Kortom, ik ben redelijk tevreden met de taalhulpmiddelen die we op dit moment voorhanden hebben. Maar er zijn wetenschappers die daar anders over denken, en een van hen is de Leidse taalkundige Fons Moerdijk. Onlangs wijdde Moerdijk in Amsterdam zijn inaugurele rede aan een nieuw soort woordenboek waarin het mogelijk moet zijn om op een makkelijke manier vanuit de definitie woorden te vinden.

Bij het doorwerken van de Jaarboeken ontdekte Van de Schoor bovendien dat het levensbericht van de zeer invloedrijke Utrechtse taalkundige C.G.N. de Vooys helemaal niet in het register van Kessen voorkomt.

Leidse taalkundigen maakten twee computerspellen om hun vakgebied – de fonetiek – onder de aandacht te brengen van een groot publiek. Spelers van KlinkerMikken kunnen ontdekken hoe goed hun uitspraak van het Nederlands of een andere taal is.

Het lege zaaltje zou namelijk weldra worden gevuld door Bart Plouvier (voormalige banjoïst van de bluegrass-groep The Fruit Juice Revelation), vertaalster Anneke Brassinga, de gepensioneerde taalkundige annex jazzmuzikant Bob Rigter, Kees 't Hart (de grootste FC Heerenveen-fan uit de wereldliteratuur), Gjelt de Graaf (schrijver die al meer dan een miljoen boeken heeft verkocht, reisboeken dan), Eriek Verpale (ook wel: de man die tijdens zijn voorleesbeurten zijn neus snuit in meisjesslipjes), Hans Münstermann (pseudoniem van Jan Tetteroo) en Allard Schröder (wiens recente romantitel ik als vader van twee jonge kinderen bijna dagelijks uitspreek).

Hij schat dat een tiental gepromoveerde taalkundigen per jaar een baan vindt aan de universiteiten, een even groot aantal belandt bij de research van grote bedrijven.

Hoewel de geraadpleegde taalkundigen goed konden instemmen met de aan hen voorgelegde eindtermen, kan de uitwerking daarvan in leermateriaal nog heel goed ontsporen.

Nu en dan laten gerespecteerde taalkundigen zich uit over de spelling. Doorgaans vinden ze die regels van het Groene Boekje overdreven muggenzifterij.

Elisabeth Engberg Pedersen, taalkundige aan het Instituut voor Taalwetenschap in Kopenhagen, leidde de vertaalgroep die bestond uit drie doven en een dovenpastor die gebarentaal kent.

Ook de bijbel is vertaald. Niet uit het Engels, maar uit het Hebreeuws. Dat is het werk van tien taalkundigen aan het Klingon Taal Instituut vlak bij Philadelphia.

De postdoc-onderzoeker maakte eigenhandig een Nederlandse woordenlijst met positieve en negatieve woorden, gebaseerd op hun context in een grote hoeveelheid tweets. Leonie Cornips, taalkundige aan het Meertens Instituut en de Universiteit Maastricht trok tegen deze methode van leer in een kritische column in dagblad De Limburger.

Onder andere Katrien Depuydt, taalkundige bij het Instituut voor de Nederlandse Taal, geeft een lezing.

Het INL heeft niets achter de rug van de Taalunie of van die van de Vlaamse hoogleraren uit de Taaladviescommissie gedaan. Uw redacteur weet dat, maar geeft zichzelf nu een brevet van onvermogen door het te doen voorkomen alsof de taalkundigen van het INL Vlaanderen opgezadeld hebben met taalfeiten, waaraan daar absoluut geen behoefte bestaat.

Taalkundigen van het Leiden University Centre for Linguistics (LUCL) hebben in het kader van het 87e Lustrum van hun universiteit een Talenkaart op het web geplaatst.

De geschiedkundigen van het IISG werken inderdaad graag samen met de taalkundigen van het Meertens Instituut en de letterkundigen van het Huygens Instituut, aldus Wals. Ze willen samen technieken ontwikkelen om data en technieken te delen.

Volgens professor William Labov, een taalkundige van de Universiteit van Pennsylvania, zijn de echte problemen de groeiende isolering van de zwarte kinderen en de armoede van de staatsscholen in de getto's in de Amerikaanse steden.

Taalkundigen van de verschillende Nederlandse universiteiten is verzocht een advies op te stellen over taalkunde als onderdeel van het schoolvak Nederlands.

De Matthias de Vriespenning wordt toegekend aan taalkundigen, die zich succesvol inzetten voor de Nederlandse taal.

Een lastig probleem is uiteraard het inschatten van de moeilijkheidsgraad van het materiaal [...]. Daarom zijn ook de concepten van de syllabi telkens voorgelegd aan taalkundigen om ze inhoudelijk te laten screenen, en aan vwo-docenten om ze te laten beoordelen op bruikbaarheid voor de hun zo goed bekende doelgroep.

Iedereen die het Nederlands beheerst weet op welke lettergreep in een bepaald (Nederlands) woord de klemtoon valt. Soms is het de laatste lettergreep, soms de voorlaatste, enzovoorts. Deze feiten zijn ook bekend bij de taalkundigen die zich met het Nederlands bezighouden.

Bij taalkundigen leeft sterk de mening dat de vertussentaling van Vlaanderen niet een voorbijgaand stadium is, maar dat er juist sprake is van een register dat zich snel een autonome en stevige positie als Belgisch-Nederlandse omgangstaal aan het verwerven is.

Van het aantal promoties in de afgelopen jaren in eigen faculteit herinner ik me de gespreksanalyse in de spreekkamer van de huisarts door een taalkundige, het innovatieproces in medische technologie door een juriste, de rol van beeldvorming voor het pathofysiologisch denken door een sociologe en de redenen van verwijzing naar een kinderarts door een psycholoog.

Daarnaast werd door taalkundigen een systeem - het nihonshiki - ontwikkeld, dat meer aangepast is aan de opbouw van het Japanse schrijfsysteem en poogt zo getrouw mogelijk in transcriptie de Japanse orthografie voor kana weer te geven.

De afgestudeerde heeft voldoende inzicht in de verwerking van natuurlijke taal opdat hij of zij talige interfaces kan ontwerpen en met taalkundigen samenwerken.

Hanteren taalgebruikers regels en erbij horende lijsten van uitzonderingen [...] of zijn regels slechts een bedenksel van taalkundigen en hanteren taalgebruikers een mechanisme van analogie?

Doel van de taalkundigen is om uiteindelijk een goede beschrijving van taal te maken. Zo'n beschrijving noemen we een grammatica.

Het zal wel duidelijk zijn waar de lastige kantjes van dat onderzoek liggen: uit de aard van de zaak zelf gaat het om interdisciplinair onderzoek dat de expertise van taalkundigen, sociologen en historici combineert – en die interdisciplinariteit is niet zo heel eenvoudig te realiseren.

Duitse taalgebruikers zullen [...] ongetwijfeld geschokt zijn door de nieuwe voorstellen. Als buitenstaander is het eenvoudiger om de nieuwe voorstellen los van de toevallige loop der gebeurtenissen, de invloed van belangrijke schrijvers en taalkundigen, te beoordelen. De twee kanten, gemak voor de schrijver en gemak voor de lezer, staan in de beoordeling van spellingregels dan centraal.

Moordpartijen uit naam van één of ander nationaal gevoel blijven bij haar moordpartijen heten. Met de methodes van een taalkundige ontleedt ze de eigenaardigheden en de ingrediënten van de nieuwe Kroatische ideolgie die nu doorbreekt. Tot 1992 was Dubravka Ugresi onderzoekster aan het Instituut voor literatuurtheorie van de Universiteit van Zagreb en schrijfster.

Bij het doorwerken van de Jaarboeken ontdekte Van de Schoor bovendien dat het levensbericht van de zeer invloedrijke Utrechtse taalkundige C.G.N. de Vooys helemaal niet in het register van Kessen voorkomt. Dit zal niet alleen biograaf C.B. van Haeringen hebben ontstemd, er moeten in de afgelopen decennia talloze Neerlandici zijn geweest die zich hebben afgevraagd hoe toch een necrologie van zo'n belangrijke taalkundige kon ontbreken.

GloBrands werkt met een netwerk van taalkundigen die namen op hun linguïstische kwaliteit beoordelen.

Een dergelijke proefgroep was voor het pretesten van deze toetsen uiteraard niet te vinden en zodoende is de kwaliteit van de toetsen in belangrijke mate inhoudelijk gecontroleerd door het vakoordeel van taalkundigen en vraagtechnisch door medewerkers van het Cito.

Zeker, er verschijnt af en toe een artikel uit de letterkundige hoek, bij voorbeeld over de beeldende stijl van Nescio (Van den Bremt 2000); of een stuk van een taalkundige over passiefconstructies bij Oberski (Cornelis 1998). Maar tot een opbloei van de benadering en een bundeling van krachten door taal- en letterkundigen is het nog steeds niet gekomen.

In een uitgave van de VVV lees ik dat klinkenberg volgens taalkundigen 'geïsoleerde hoogte' betekent.

Bacalao is volgens de taalkundigen in feite hetzelfde woord als kabeljauw, alleen een beetje door elkaar geschud.

Uitleggen hoe het minimalistische model verschilt van zijn voorgangers, wat de beste methodologie is om sekseverschillen in taalgebruik te meten, of welke modellen er bestaan voor de cognitieve verwerking van concluderende sequenties. Dat zijn allemaal razend interessante onderwerpen, maar ze zijn heel moeilijk inzichtelijk te maken voor een breed publiek. Voor de taalkundige zijn het legitieme vragen, voor de rest van de wereld liggen ze nogal ver van het bed.

Het is voor een taalkundige [...] heel belangrijk te weten waar een tekst geschreven is want dat kan een indicatie zijn van het dialect van de tekst.

Uitspraken en teksten van fundamentalisten zijn [...] bij uitstek voer voor taalkundigen.

In een in mei 1991 verschenen themanummer van Levende Talen (461) 'Taalkunde in het voortgezet onderwijs' houdt een aantal taalkundigen een pleidooi voor het opnemen van een onderdeel taalkunde in het voortgezet onderwijs.

In 1990 heeft een groep van vijftien Nederlandse taalkundigen desgevraagd een preadvies uitgebracht aan de in 1988 door het ministerie ingestelde Commissie Vernieuwing Eindexamenprogramma's Nederlands vwo en havo (CVEN) met betrekking tot het [...] vakonderdeel taalkunde in de bovenbouw van het voortgezet onderwijs.

Waren dus voorheen alleen woordenboekmakers en een handjevol taalkundigen geïnteresseerd in - toen nog noodzakelijkerwijs betrekkelijk kleine - tekstcorpora, in het afgelopen decennium is de behoefte aan grote tekstenverzamelingen enorm gegroeid.

Hij schat dat een tiental gepromoveerde taalkundigen per jaar een baan vindt aan de universiteiten, een even groot aantal belandt bij de research van grote bedrijven.

Twee taalkundigen, Hirsh-Pasek en Treiman, hebben zich op de inhoud van het aaigesprek gestort. Hun conclusie is onthullend. Het blijkt dat mensen hun honden toespreken in onvervalst Moederees. Dit is de taal waarin moeders met hun baby's praten.

De drie Vlaamse taalkundigen die verantwoordelijk zouden zijn voor de opname van tientallen platte dialectwoorden in het nieuwe Groene Boekje, beweren dat ze door de Taalunie zijn bedrogen. "Marteko, blinkdoos, lorejas, achternoen: wij hebben deze woorden nooit goedgekeurd,' zeggen ze met grote stelligheid. Sterker nog: ze hebben deze woorden nooit onder ogen gehad.

Ook de bijbel is vertaald. Niet uit het Engels, maar uit het Hebreeuws. Dat is het werk van tien taalkundigen aan het Klingon Taal Instituut vlak bij Philadelphia.

In 1990 heeft een groep van vijftien Nederlandse taalkundigen desgevraagd een preadvies uitgebracht aan de in 1988 door het ministerie ingestelde Commissie Vernieuwing Eindexamenprogramma's Nederlands vwo en havo (CVEN) met betrekking tot het [...] vakonderdeel taalkunde in de bovenbouw van het voortgezet onderwijs.

Ook als ze dat zouden willen, de ministers kunnen niet meer terug. Ze roffelen zichzelf dan maar op de borst en noemen dit experiment een spellingvereenvoudiging. Maar binnen de tien jaar zit er weer een kommissie bijeen om deze idiote spelling aan te pakken. Daar twijfelen veel taalkundigen niet meer aan.

Hoe de verscheidenheid van talen is ontstaan, en of alle talen van één of misschien verschillende oertalen afstammen, is een onderwerp waarmee veel taalkundigen zich bezighouden.

Dit jaar luidde een van de vwo-eindexamenopdrachten: "Is onze schrijftaal aan het verloederen (denk aan sms- en emailtaal)?" Er is geen enkele reden om bang te zijn. Ja, denkt u nu, typisch zo'n taalkundige, voor wie taalverloedering überhaupt niet bestaat. Dat geldt dan niet voor mij. Ik acht taalverloedering zeker denkbaar.

Gaat de c eraan? Dat is de vraag, en ik heb sterke vermoedens dat het antwoord bevestigend luidt. Als dat inderdaad zo is, en daar ga ik hier vanuit, hebben Geerts en zijn commissie zich met hun voorstellen schuldig gemaakt aan hersenloos populisme, intellectuele gemakzucht en schaamteloos boerenbedrog. J'accuse! Maar ik hoop natuurlijk dat onze taalkundige zijn onschuld zal bewijzen.

Waarom noemen we een foto 'kiekje'? Hoe is het woord 'hamvraag' ontstaan? Wat is een 'spoonerisme'? Om de week beantwoordt één van onze taalkundigen een vraag over de betekenis of herkomst van een opmerkelijk Nederlands woord in de rubriek Woordbaak.

Algemeen Nederlands (het latere ABN) werd geblokkeerd of beter nog, bewust werd tegengehouden door gezaghebbende taalkundigen als Spiegel. Hij en zijn collega-grammatici vonden die [aai] te plat en te lelijk, en aangezien alle taalkundigen in die tijd en lang daarna als vanzelf gezaghebbend waren en door meesters en onderwijzers blindelings werden gehoorzaamd, werd die [aai] bestreden en uitgebannen, totdat er een andere wind ging waaien.

De website van Jan Stroop is de kern van een uitgebreide mediacampagne van de auteur om het door hem ontwikkelde concept 'Poldernederlands' aan de man te brengen. Geen enkele taalkundige heeft zich de afgelopen jaren zo sterk ingezet om zijn onderzoek onder de aandacht van allerlei soorten publiek – van NRC Handelsblad tot en met Privé – onder de aandacht te brengen.

Vroeger haalde je het niet in je hoofd ciabatta te halen. Nu is dat in bepaalde kringen een gewoon broodje. Italiaanse keuken, moet kunnen. Wanneer en hoe komen die woorden in onze woordenschat? Dat is een probleem waar sommige taalkundigen zich in toenemende mate mee bezighouden.

Bij sommige taalkundigen leeft de mening dat in Nederlandstalig België sprake is van een substandaardisering, d.w.z. van de vorming van een informele omgangstaal, die enerzijds relatief uniform is, maar die anderzijds te ver afstaat van de standaardtaal (óók van de Belgisch-Nederlandse standaardtaal) om zonder meer als informele variant daarvan beschouwd te kunnen worden.

Prof. dr. Piet van Sterkenburg is zich steeds meer gaan ergeren aan de gedoogcultuur ten aanzien van het Nederlands. 'Wij taalkundigen beschrijven de taalverandering zoals we die horen, maar wat we vergeten is dat we de nieuwkomers in een taal - neofyten geheten - ook moeten corrigeren. De neerlandicus gebruikt zijn rode potlood te weinig.'

Waarschijnlijk schrijven wij taalkundigen waarschijnlijk net zo goed of slecht als andere wetenschappers.

Uiteindelijk hebben we de voorkeur laten uitgaan naar de auteur die naar onze mening er het best in is geslaagd het eigen oorspronkelijke wetenschappelijke verhaal heet van de naald te laten aansluiten op de vragen uit het grote publiek; degene die het duidelijkst aansloot op de vragen die bij veel van onze tijdgenoten op dit moment over het moderne taalgebruik leven en daarbij tegelijkertijd iets duidelijk weet te maken over de manier waarop wij taalkundigen naar taal kijken.

Izegem zou dan weer verwijzen naar de Isis-cultus. Lang daarvoor beweerde de Antwerpse taalkundige Becanus dat het Egyptische osiris niets anders is dan het Antwerpse ons hier ies of onze heer is.

Bij het doorwerken van de Jaarboeken ontdekte Van de Schoor bovendien dat het levensbericht van de zeer invloedrijke Utrechtse taalkundige C.G.N. de Vooys helemaal niet in het register van Kessen voorkomt.

Er waren voorts nog vier eredoctoraten. Een ging naar de 75-jarige taalkundige Eugenio Coseriu, een Roemeen die als de "éminence grise" van het laat-structuralistische denken beschouwd wordt.

Kortom, ik ben redelijk tevreden met de taalhulpmiddelen die we op dit moment voorhanden hebben. Maar er zijn wetenschappers die daar anders over denken, en een van hen is de Leidse taalkundige Fons Moerdijk. Onlangs wijdde Moerdijk in Amsterdam zijn inaugurele rede aan een nieuw soort woordenboek waarin het mogelijk moet zijn om op een makkelijke manier vanuit de definitie woorden te vinden.

Volgens de bekende twintigste-eeuwse taalkundige Jakobson is het verschil tussen talen nooit wat zij kunnen uitdrukken - de overtuiging is dat elke taal uiteindelijk hetzelfde kan uitdrukken als elke andere taal - maar in wat uitgedrukt moet worden.

De Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde zegt dat de nieuwe spelling ernstige gebreken vertoont en vraagt dat ze niet wordt ingevoerd alvorens de regels en het nieuwe Groene Boekje nog eens kritisch zijn bekeken. Dat meldt ze in een motie die werd aangenomen op haar plenaire vergadering, onder voorzitterschap van de taalkundige professor emeritus Jan Goossens.

De taalkundige Jan Stroop ken ik goed. Kan je denken! Aardige man, heel muzikaal, bespeler van de trombone, de piano en het orgel, hij heeft een hele reeks van interessante taalkundige boeken en artikelen gepubliceerd, weet alles van molenbouwersterminologie, en ook van leven en werken van J.P. Heije, die de dichter was van het beroemde "karretje op de zandweg reed".

De taalkundige Marc van Oostendorp wordt met ingang van 1 september 2017 benoemd tot hoogleraar Nederlands en Academische Communicatie aan de Radboud Universiteit.

De taalkundige Nicoline van der Sijs krijgt de Prins Bernhard Cultuurfonds Prijs voor de Geesteswetenschappen 2006.

Colorless green ideas sleep furiously. Met deze merkwaardige mededeling heeft de Amerikaanse taalkundige Noam Chomsky een revolutie ontketend in de taalwetenschap.

Het is jammer dat Said het in Tilburg nodig vond om de zeer ter zake kritiek van Lewis af te doen met de opmerking dat diens werkwijze "het verdraaien van feiten, het trekken van valse analogieën en het doen van insinuerende uitspraken" is. Dit soort scheldpartij is kenmerkend voor de bizarre Amerikaanse taalkundige Noam Chomsky, die Edward Said dan ook zeer bewondert.

De bekende Deense taalkundige Otto Jespersen stelde eens dat een Engelsman nergens was zonder de Scandinavische woordenschat: hij kon niet geboren worden (birth), nóch tot welstand komen (thrive), nóch ziek (ill) worden, nóch sterven (die).

Taalkundige Ariane van Santen spreekt zich op het weblog Neder-L kritisch uit over de betekenisdefinities in de nieuwe Dikke Van Dale.

In een artikel in Ons Erfdeel uit 2001 spreekt taalkundige Dirk Geeraerts van de 'zondagse pakmentaliteit' van de Vlaamse taalgemeenschap tegenover het Standaardnederlands: 'Zoals een zondags pak is de hoogste taalnorm iets waarvan de noodzaak buiten kijf staat, maar je er echt goed in voelen doe je niet.'

Taalkundige Ewoud Sanders vroeg zich vorige week in zijn column in het NRC Handelsblad af waar het woord doping eigenlijk vandaan komt.

Taal laat zien hoe wij de werkelijkheid beleven en structureren, zegt taalkundige Henk Verkuyl. In taal is het heden geen ongrijpbaar moment. Het is net zo klein of groot als de spreker zelf wil.

Johan Bolhuis is hoogleraar Cognitieve Neurobiologie aan de Universiteit Utrecht [...]. Onlangs publiceerde hij samen met taalkundige Martin Everaert het boek Birdsong, Speech, and Language, over de opvallende overeenkomsten tussen vogelzang en menselijke taal.

Tijdens de vorige regeerperiode besliste het kabinet-Van den Bossche dat er een lijst moest komen van vrouwelijke beroepsnamen. Taalkundige Patricia Niedzwiecki deed daartoe voorstellen.

"Bij dit vertaalproject stuitten de makers op veel woorden waarvoor geen gebaar bestond." Er waren bijvoorbeeld nog geen gebaren voor loven, eren en glorie. "Daarvoor zijn nieuwe uitgevonden." Taalkundige Pedersen vindt 'uitvinden' een groot woord. "Je bouwt altijd verder op een al bestaand gebaar."

Taalkundige Rob Tempelaars van het Instituut voor Nederlandse Lexicologie geeft de nette mensentaal nog dertig jaar. 'De gebruikersgroep is zo klein, het sociolect sterft uit.'

"Je zou denken dat 'tosti' gewoon Italiaans is", zegt taalkundige Tanneke Schoonheim van het Instituut voor Nederlandse Lexicologie. "Maar het woord is in die taal niet algemeen gebruikelijk." In het Toscaanse dialect bestaat de term 'tosti' wel, als meervoudsvorm van 'toast'. Het betekent dan 'een paar geroosterde sneden brood met beleg ertussen'. Dat zou de oorsprong kunnen zijn, al blijft het de vraag hoe de 'tosti' in het Nederlands is beland.

De ene rapper laat zijn teksten nog sneller over de beat ratelen dan de ander. Maar wat zeggen ze nou eigenlijk? Taalkundige Vivien Waszink neemt je in haar boek Woord! bij de hand.

In de lezing zullen taalkundigen Ton van der Wouden en Marc van Oostendorp laten zien wat het Taalportaal de taalkundige te bieden heeft.

Wie Van der Tuuk uit De pen in gal gedoopt kent als excentrieke maatschappijkritikus kan hier terecht voor een completer en evenwichtiger beeld van Herman van der Tuuk, die als afgevaardigde van het Bijbelgenootschap, als taalkundige en als polemist eigenlijk een betrekkelijk gewone negentiende-eeuwer blijkt te zijn geweest. Van der Tuuk komt uit deze brieven naar voren als een taalkundige voor wie het primaat van het schrift en van de diachronie vanzelfsprekend zijn in de praktijk van zijn veldwerk en taalstudie.

Nu mag men van een populair-wetenschappelijk werk als dat van Eppink waarschijnlijk niet verwachten dat het diepgravend ingaat op het taalkundig statuut van het petjoh, maar als taalkundige blijf je na lektuur toch wel wat verweesd achter.

Opnieuw probeerde ze een visum te krijgen, als taalkundige en studente in de Oosterse mystiek en met behulp van vrijbrieven van hoge Engelse en Indiase autoriteiten.

Ik wijs erop dat die stilte al in 1988 doorbroken werd, toen er aan de Vrije Universiteit te Amsterdam een symposium werd gehouden over 'H.J. Pos als taalkundige en geëngageerd intellectueel'.

Taalkundigen als Spiegel waren sedert het eind van de 16e eeuw druk in de weer om regels voor een algemeen beschaafde spreektaal op te stellen.

Het verschil tussen de ontwikkeling in Duitsland en Engeland enerzijds en die in Nederland anderzijds is dat bij ons de verlaging in het Algemeen Nederlands (het latere ABN) werd geblokkeerd of beter nog, bewust werd tegengehouden door gezaghebbende taalkundigen als Spiegel.

De beroemde Amerikaanse taalkundige en filosoof Noam Chomsky heeft halverwege de vorige eeuw de aanzet gegeven voor het benaderen van taal als een universeel systeem dat bepaald wordt door algemene principes.

Ik wijs erop dat die stilte al in 1988 doorbroken werd, toen er aan de Vrije Universiteit te Amsterdam een symposium werd gehouden over 'H.J. Pos als taalkundige en geëngageerd intellectueel'. Naar aanleiding daarvan verscheen in 1990 H.J. Pos (1898-1955), taalkundige en geëngageerd filosoof, een boek van 225 bladzijden onder redactie van S. Daalder en J. Noordegraaf, waaraan een tiental onderzoekers uit Nederland en België bijdragen leverde.

Al decennia voorspellen taalkundigen en computerexperts dat het wezen van de taal spoedig doorgrond zal worden waarna vertalen puur een kwestie van brute rekenkracht wordt.

Wie op zoek gaat naar vieze woorden op het Internet, is gauw klaar. Ongetwijfeld is er in allerlei hoeken en gaten wat te vinden, maar er is maar één verzamelsite die er werkelijk toe doet, en dat is die van dr. Reinhold Aman. Aman is een Amerikaanse wetenschapper van Zuid-Duitse afkomst. Van huis uit is hij taalkundige en historisch-letterkundige.

Het Meertens Instituut heeft een aantal onderzoeksprojecten waarin taalkundigen en etnologen samenwerken.

Zeker, er verschijnt af en toe een artikel uit de letterkundige hoek, bij voorbeeld over de beeldende stijl van Nescio (Van den Bremt 2000); of een stuk van een taalkundige over passiefconstructies bij Oberski (Cornelis 1998). Maar tot een opbloei van de benadering en een bundeling van krachten door taal- en letterkundigen is het nog steeds niet gekomen.

In 1886 resulteerde dat in de oprichting van een Koninklijke Vlaamsche Academie voor Taal- en Letterkunde, met als expliciete doelstellingen de literatuur in de volkstaal te bevorderen, en ook initiatieven voor de ontwikkeling van de wetenschappen in het Nederlands te coördineren. Het gevolg van die tweede doelstelling was, dat in de beginfase ook andere wetenschapsbeoefenaars dan taalkundigen en literatuuronderzoekers van de Academie deel uitmaakten.

Hedendaagse taalkundigen en ontwikkelingspsychologen vragen zich niet alleen af of de opvatting van Chomsky over een universele grammatica houdbaar is, maar ook of de drie andere aspecten van de taal bij hem tot hun recht zijn gekomen.

De Duitse spelling wordt drastischer gewijzigd. In Sprachreport (december 1994) schetst Klaus Heller van het Instituut für Deutsche Sprache te Mannheim de wijzigingsvoorstellen waarover taalkundigen en regeringsambtenaren van Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland in Wenen overeenstemming hebben bereikt.

Het zal wel duidelijk zijn waar de lastige kantjes van dat onderzoek liggen: uit de aard van de zaak zelf gaat het om interdisciplinair onderzoek dat de expertise van taalkundigen, sociologen en historici combineert – en die interdisciplinariteit is niet zo heel eenvoudig te realiseren.

In de manier waarop taalkundigen en taaladviseurs nadenken over de taalsituatie in Vlaanderen is een belangrijke accentverschuiving aan het optreden.

Met Nederlandse collega's en buitenlandse theologen werkt Talstra aan een Databank Oude Testament, die taalkundigen en theologen de mogelijkheid moet bieden om met behulp van de computer de Hebreeuwse bijbeltekst te analyseren.

Rakers wist alles van dialectliteratuur, en had er ook grote belangstelling voor, maar was toch in de eerste plaats dialectoloog en taalkundige.

Zowel ingenieurs, biologen, sociologen als taalkundigen bestuderen in hun domeinen in de cybernetica hoe systemen zichzelf besturen en regelen, hoe het systeem met zichzelf communiceert en zo zichzelf begint te besturen via terugkoppelingstechnieken (feedback).

De Amsterdam University Press (AUP) schaart zich achter de oproep van uitgever Wouter van Oorschot om de nieuwe spelling te boycotten. De uitgeverij van de Amsterdamse universiteit stelt vast dat de neerlandici en taalkundigen die betrokken waren bij het ontwerp voor de nieuwe spelling het niet met elkaar eens zijn.

Leer- en studieproblemen en schriftelijke taalvaardigheidsproblemen kunnen de beroepsuitoefening belemmeren. Mensen die hier binnen hun arbeidssituatie door gehinderd worden, kunnen ook een beroep doen op ons. Orthopedagogen, psychologen, een taalkundige en remedial teachers vormen ons team.

Terwijl het Internet-gebruik in Frankrijk zienderogen toeneemt, zijn Franse programmeurs en taalkundigen - zowel in het "moederland" als in de Canadese provincie Quebec - bezig met het ontwikkelen van Franstalige software en een Franstalig lexicon.

Wim Daniëls is schrijver en taalkundige en hij speelt sinds een jaar of vijf in theatervoorstellingen. Onlangs kwam zijn honderdste boek uit: De taal achterna.

Duitse taalgebruikers zullen [...] ongetwijfeld geschokt zijn door de nieuwe voorstellen. Als buitenstaander is het eenvoudiger om de nieuwe voorstellen los van de toevallige loop der gebeurtenissen, de invloed van belangrijke schrijvers en taalkundigen, te beoordelen. De twee kanten, gemak voor de schrijver en gemak voor de lezer, staan in de beoordeling van spellingregels dan centraal.