linguïst

Enkele jaren geleden had ik een televisieportret gemaakt van de beroemde linguïst Noam Chomsky in Boston.

Spreek je met een goede linguïst, dan hoor je al gauw de uitspraak dat we van de taal zo goed als niets weten en dat er in het vak grote verwarring heerst.

Volgens de grote linguïst Roman Jakobson is vertalen vermoedelijk de meest complexe activiteit die het menselijk brein kan verrichten.

Mijn onbegrip voor zijn argumenten wond Chomsky buitengewoon op, wat tot gevolg had dat zijn brieven een steeds grimmiger karakter en een steeds heftiger toon kregen. Toen de discussie verzandde in wat schakers, geloof ik, een 'herhaling van zetten' noemen, besloten wij de correspondentie te staken. Ik heb er achteraf nog wel eens met verbazing aan teruggedacht en mij afgevraagd hoe het mogelijk was dat ik was terechtgekomen in een discussie met de grootste linguïst van de twintigste eeuw over wat op het eerste gezicht een eenvoudige semantische kwestie lijkt, namelijk wat het woord vergelijkbaar betekent.

Volgens cognitief linguïst George Lakoff ontlenen de beelden hun kracht aan de manier waarop ze metaforen oproepen die zitten ingebakken in ons taalgebruik en onze manier van denken.

Om die reden bestaat het onderzoeksteam uit meerdere deskundigen die het kind kunnen onderzoeken, zoals een KNO-arts, klinisch linguïst, spraak-taalpatholoog, audioloog, psycholoog, logopedist, orthopedagoog en ouderbegeleider.

"En dan heb ik het nog niet over Krishnamurti's benadering van de taal. Wat betekenen woorden zoals liefhebben en vrijheid. In naam van deze begrippen gaan sommigen moorden en het leven vernietigen. Krishnamurti zei dat we onze woorden moeten doen barsten. We moeten ze dekonstrueren door in hun betekenissen af te dalen als een speleoloog. Hijzelf ging daar zeer ver in. De moderne linguïsten hebben dat uitstekend begrepen."

Voor een verhelderend perspectief op dit gebrek aan "fundament" kunnen we ons wenden tot een andere polyglotte linguïst in een land waar het Engels reeds de positie van nationale verkeerstaal verworven heeft. Dasgupta geeft stof tot nadenken in zijn schets van enkele mogelijke oorzaken van de verschillen in creativiteit tussen het Sanskriet op zijn hoogtepunt, tussen ongeveer 500 en 1000 na Christus, en het Indische Engels tegenwoordig.

Almaar waarschijnlijker wordt het dat Troje - het Heilige Ilios zoals Homeros het ook noemt - geïdentificeerd kan worden met de vazalstad Wilusa zoals die bekend is uit Hettitische kleitabletten. En dat de fameuze Luwische zin die door de Amerikaanse linguïst Calvert Watkins indertijd werd vertaald als "Toen ze van het steile Wilusa kwamen", nu bijna zeker beschouwd mag worden als een fragment van een Luwisch epos over Troje.

Voor de geest bestaat er [...] een samenhang tussen de verschillend woorden. Dat abstracte verband noemt Tesnière la connexion of de connectie. Die verbindingen tussen woorden vormen voor de Franse linguïst de structuur van de zin.

Lakoff en Johnson, twee Amerikaanse linguïsten, kwamen in het boek 'metaphors we live by' (1980) tot de conclusie dat metaforen niet alleen worden gebruikt om taal te versieren, maar met name om onze gedachten en onze wereldbeelden te structureren.

Immigratie is, kortom, vanzelf een probleem, want immigratie schept multiculturaliteit en eigenlijk is loyaliteit aan de staat alleen in een monocultuur mogelijk. Dit beginsel loopt - al dan niet stilzwijgend - door het nieuwe cultuurbetoog. De Belgische linguïsten Jan Blommaert en Jef Verschueren hebben het gedefinieerd als homogeneïsme - een maatschappijvisie waarin culturele verschillen worden gezien als potentieel gevaarlijk en middelpuntvliedend.

Voor het uitblijven van een échte 'stilistiek op linguïstische grondslag' in Nederland zijn verschillende verklaringen te geven. De voornaamste van die verklaringen is wel dat letterkunde en taalkunde na de Tweede Wereldoorlog hoe langer hoe meer uit elkaar zijn gegroeid. In de jaren zestig werd dat proces versneld en versterkt toen een niet onbelangrijk deel van de Nederlandse linguïsten zich achter de benadering van Chomsky schaarde.

Een groepje Vlaamse en Nederlandse linguïsten zijn met elkaar een koehandeltje aangegaan, 'jij die n, dan ik dat e'tje', en vaardigden daarop vanuit hun achterkamertjes iets uit, zonder onderwijzers, schrijvers of uitgevers ook maar te raadplegen.

De vertaler/tolk is een gespecialiseerd linguïst die meerdere talen zo grondig beheerst dat je hem kan vergelijken met iemand die in die vreemde taal is opgegroeid.

Texas is door het in elkaar vloeien van het Spaans en het Engels in de loop der jaren een nieuwe derde taal ontstaan: het Spanglish. Dat is althans de theorie van professor Scott Baird, linguïst aan de Trinity University in het Texaanse plaatsje San Antonio.

De linguïsten onder de slavisten zijn al tevreden als hun studenten aan het eind van de studie een beetje Russisch kennen. Met de eigenlijke slavische taalkunde maakt een student pas kennis als hij erom vraagt. Het verplichte studieprogramma bevat zo goed als geen taalkunde.

De naam Wilusa komt eveneens voor in een dokument uit de tijd van koning Tudhalias I (1140-1410 v.K.) als een van de bondgenoten van de Hettieten, en op een kleitablet waarop een zinnetje staat dat Calvert Watkins, een linguïst van de Harvard University, in 1985 al had vertaald als: "Toen zij kwamen uit het steile Wilusa".

Ook verwekt de actieve vorm een soort van "bezitsgevoel" met betrekking tot de onderzoeksresultaten. De auteur betrekt zichzelf sterker bij zijn resultaten en neemt er als het ware bezit van. Door zich als de eigenaar van zijn werk voor te stellen, is hij minder geneigd open te staan voor kritiek of verwerping. Dat gaat te ver, vond Alan Perlman, linguïst van de universiteit van Chicago.

Zoek met zo'n wederzijdse beschuldigingen maar een hoog gezag om een juiste spelling te ontwerpen. Tenzij men niet accepteert dat, zoals in Frankrijk, enkele linguïsten van de Akademie van Wetenschappen voor het ganse taalgebied beslissen.

Die autonome gebaren kunnen dus eigenlijk evengoed door linguïsten bestudeerd worden of door mensen die zich met verbale kommunikatie bezighouden. Datzelfde geldt ook voor het gestikuleren tijdens het spreken.

Door de verwerving van de vertaaldatabanken van Mendes en van de specifieke kennis en ervaring van de vertalers en linguïsten wil Lernout Hauspie de ontwikkeling van programma's voor volledig automatische vertaling versnellen.

Het is [...] niet verwonderlijk dat binnen de linguïstiek er geen (volledige) consensus bestaat over hoe men taal dient te bestuderen (methodologisch), over wat de aard van taal is (object-identificatie), of over wat de precieze betekenis is van de begrippen die in de linguïstiek worden gebruikt. Over al deze punten bestaat binnen de gemeenschap van linguïsten discussie.

In Antwerpen, waar alle taalversies van Grammatik door een internationaal gezelschap van linguïsten worden gemaakt, biedt de ontwikkelprogrammatuur een blik achter de schermen.

Minder heb ik het begrepen op de verhandelingen van de linguïsten over discursieve analyse en zo. Allemaal Franse en Engelse citaten, afgewisseld met gallicismen en anglicismen en wat Nederlandse voorzetsels en voegwoorden. Het zwakke punt bij de linguisten is eigenlijk de taal.

De termen 'vasten' en 'vastenavond' zouden volgens linguïsten terug kunnen gaan op het oudgermaanse 'faseln', wat 'vruchtbaar maken' betekent, en in uitbreiding - dankzij de feesten daarrond allicht - ook 'gek doen'.

Het CGCT bestaat uit een groep linguïsten die bezig zijn met de studie van grammatica, en meer specifiek, de relatie tussen morfosyntactische en semantische structuur, vanuit een functioneel-cognitief standpunt.

Een groepje Vlaamse en Nederlandse linguïsten zijn met elkaar een koehandeltje aangegaan, 'jij die n, dan ik dat e'tje', en vaardigden daarop vanuit hun achterkamertjes iets uit, zonder onderwijzers, schrijvers of uitgevers ook maar te raadplegen.

Mendez Translations heeft filialen in Keulen, Parijs, Madrid, Milaan en New York, en het is op zoek naar uitbreiding in Azië, zegt Renée Weissbach. De groep heeft naast een grote groep freelance vertalers, 65 linguïsten, 16 software-engineers, twaalf multimedia-specialisten en ook vijf "terminologen" vast in dienst.

De linguïst Donald McNeill zegt over gestikulatie dat het een onderdeel is van het verbaal gedrag.

Volgens cognitief linguïst George Lakoff ontlenen de beelden hun kracht aan de manier waarop ze metaforen oproepen die zitten ingebakken in ons taalgebruik en onze manier van denken.

Eind jaren vijftig veranderde het klimaat in ongunstige zin voor het behaviorisme. Geleid door figuren als de linguïst Noam Chomsky en de filosoof Hilary Putnam, werd het genadeloos onder kritiek bedolven.

In ieder geval kan men zeggen dat er na 1990 vanuit taalkundige hoek weer verscheidene studies aan de linguïst Pos zijn gewijd.

Volgens de grote linguïst Roman Jakobson is vertalen vermoedelijk de meest complexe activiteit die het menselijk brein kan verrichten.

Ondervraagd door het Amerikaanse surfers-magazine Wired komt de auteur en linguïst Umberto Eco tot de bevinding dat Internet in de toekomst een niet te onderschatten invloed kan hebben op de literatuur.

In 1960 had de Amerikaanse linguïst William Stokoe zijn baanbrekende studie Sign Language Structure gepubliceerd, de eerste serieuze beschouwing van het 'visuele communicatiesysteem van de Amerikaanse doven'.

Immigratie is, kortom, vanzelf een probleem, want immigratie schept multiculturaliteit en eigenlijk is loyaliteit aan de staat alleen in een monocultuur mogelijk. Dit beginsel loopt - al dan niet stilzwijgend - door het nieuwe cultuurbetoog. De Belgische linguïsten Jan Blommaert en Jef Verschueren hebben het gedefinieerd als homogeneïsme - een maatschappijvisie waarin culturele verschillen worden gezien als potentieel gevaarlijk en middelpuntvliedend.

Is er in die genivelleerde wereld nog voldoende ruimte om na te denken over de grote existentiële problemen van onze tijd en van ons leven? De menswetenschappen vormen bij uitstek het terrein waarop die fundamentele problematiek aan bod komt. De linguïst, de filosoof, de historicus vinden die bekommernis terug in het hart van hun wetenschappelijke bedrijvigheid. Zij trachten te begrijpen wat er in de diepere lagen van onze maatschappij leeft, willen doordringen tot de betekenis van goed en kwaad, pogen een inzicht te verwerven in de betekenis van taal en identiteit en ten slotte zijn ze op zoek naar de plaatsbepaling van de moderne mens.

Een exegeet (of bijbels theoloog) [...] bestudeert en interpreteert de bijbel, en gebruikt hiertoe de expertise die verworven wordt door linguïsten (Hebreeuws, Grieks, Latijn), letterkundigen (methodes van interpretatie, lectuur van geschriften uit het Oude Nabije Oosten), historici, archeologen, etc.

De specialisten van de media en van de communicatie pakken de taal (en de fictie) nauwelijks aan, de linguïsten en de literatuurwetenschappers beschouwen de media niet dikwijls als hun werkterrein.

Tijdens de oorlog was Bletchley de thuisbasis van meer dan tienduizend Britse codebrekers. Op alle mogelijke manieren werden mensen voor het werk geronseld. De meest uiteenlopende personen kon men er tegenkomen. Verwoede puzzelaars zoals Hester, gerekruteerd via een cryptogrammenwedstrijd in de krant, maar ook linguïsten, schakers, befaamde wiskundigen als de excentrieke Alan Turing.

Momenteel is men echter bezig met onderzoek om dyslexie en taalaanleg van kinderen nauwkeurig in kaart te kunnen brengen en linguïsten, spraak- en taaltherapeuten en psychologen werken samen aan de ontwikkeling van een Europese standaardtest.

Filosofen daarentegen vragen naar de oorsprong van het semantische, naar wat we precies onder 'betekenis' moeten verstaan, en wat de relatie is tussen het semantische en zijn noodzakelijke materiële belichaming. Dit impliceert dat taalfilosofie, net als andere filosofische disciplines, conceptueel onderzoek is; wat niet wegneemt, overigens, dat linguïsten en taalfilosofen vaak tot een vruchtbare dialoog komen.

Ondervraagd door het Amerikaanse surfers-magazine Wired komt de auteur en linguïst Umberto Eco tot de bevinding dat Internet in de toekomst een niet te onderschatten invloed kan hebben op de literatuur.

De term 'Vrouwenstudies' hoor je niet vaak meer. 'Op de meeste universiteiten heet het nu 'genderstudies', maar ik vind 'gender' een verwarrende term. Biologen en linguïsten doen ook onderzoek naar gender. Vrouwenstudies is een ouderwetser woord, maar ook duidelijker.'

Ik denk dat een criticus, een linguïst of een talenleraar zonder enige literaire aspiratie maar met kennis over argumentatieleer, semantiek, pragmatiek, taalsociologie en literaire esthetica zo'n analyse net zo goed kan uitvoeren.

Vandaar alle moeilijkheden van filosofen en linguïsten wanneer ze metaforische en letterlijke betekenis met elkaar willen verbinden. Er valt niets met elkaar te verbinden.

Een ander nieuw terrein is de cognitiewetenschap. Die is in de jaren zeventig en tachtig ontwikkeld door filosofen, psychologen, linguïsten, antropologen en computerwetenschappers die schoon genoeg hadden van het behaviorisme in de psychologie.

Met behulp van psychologen en linguïsten probeert haar bureau te bemiddelen bij etnische conflicten en misverstanden, van burenruzies tot bende-oorlogen.

Op een conferentie van de Marmara-Universiteit in Istanboel werd in november 1991 een eerste voorstel gelanceerd, dat op een bijeenkomst van schrijvers, linguïsten en andere academici in mei 1992 met slechts één wijziging werd aangenomen.

Door de verwerving van de vertaaldatabanken van Mendes en van de specifieke kennis en ervaring van de vertalers en linguïsten wil Lernout Hauspie de ontwikkeling van programma's voor volledig automatische vertaling versnellen.

Mendez Translations heeft filialen in Keulen, Parijs, Madrid, Milaan en New York, en het is op zoek naar uitbreiding in Azië, zegt Renée Weissbach. De groep heeft naast een grote groep freelance vertalers, 65 linguïsten, 16 software-engineers, twaalf multimedia-specialisten en ook vijf "terminologen" vast in dienst.