trema 1.0
(taal en taalkunde)
Semagram (extra betekenisinformatie)
Een trema…
is een diakritisch teken; is een teken; is een zaak
- [Uiterlijk] bestaat uit twee puntjes
- [Functie] geeft aan dat een klinker apart van een voorafgaande klinker moet worden uitgesproken
- [Plaats] plaatst men op de eerste klinker van de nieuwe lettergreep
- [Onderscheid of tegenstelling] verschilt in functie van het umlautsteken dat aangeeft dat een klinker anders moet worden uitgesproken, bv. ä wordt uitgesproken als e
- [Omstandigheid] wordt gebruikt om klinkerbotsing te vermijden in ongelede woorden en afleidingen, bv. poëzie en onderzeeër. Om klinkerbotsing te vermijden in samenstellingen, wordt het koppelteken gebruikt, bv. zee-egel.
Algemene voorbeelden
Wanneer je de woorden zee en eend aan elkaar plakt, heb je een probleem: zeeeend klinkt alleen in een stripboek. Het punt waar de zee ophield en de eend begon, werd voorheen aangegeven met een trema: zeeëend. De nieuwe spelling gebruikt een streepje om de grens tussen zee en eend aan te geven: zee-eend. Zo spellen we ook: mee-eten, na-apen en zo-even.
Let op de uitzonderingen in de trema-regels: – woorden die eindigen op -achtig krijgen geen trema: zebra-achtig; – hoewel het geen zelfstandige woorden zijn, krijgen bio-, micro-, macro-, mini-, multi- en neo- geen trema maar een streepje: bio-industrie; – Latijnse en Franse uitgangen krijgen geen trema: petroleum; – woorden met drie klinkers waaronder een i krijgen niet altijd een trema: begroeiing; – woorden die afgebroken worden, verliezen hun trema: co-ordinatie.
Je kent de smeuïge verhaaltjes dat wij een uitzonderingsregel over het trema in getallen (drieëntwintig in plaats van drie-entwintig) aan een boekhoudkundige minister te danken hebben, of dat paddestoel geen tussen-n meer kon krijgen omdat het al in een ministerieel stuk had gestaan zonder -n. Over inhoudelijke aspecten van de spelling kunnen ministers niet oordelen.
Aangezien de scrabbleletterverzameling niets voorziet voor uitspraaktekens als accent, trema, umlaut, cedille, tilde en ook niets voor spellingtekens als samentrekkings-, koppel- of weglatingsteken (apostrof), worden zij verwaarloosd.