wetenschapsjournalistiek

De Vereniging van Wetenschapsjournalisten in Nederland is precies dat wat de naam aangeeft: een vereniging van en voor Nederlandse wetenschapsjournalisten. De in de statuten geformuleerde doelstelling is het behartigen van het gemeenschappelijke journalistieke belang van de wetenschapsjournalisten in Nederland, met het oog op de verbetering van de kwaliteit van de Nederlandse wetenschapsjournalistiek. De VWN behartigt de journalistieke belangen van haar leden, niet de zakelijke.

De meeste VWN-leden zijn werkzaam in de wetenschapsjournalistiek. Dit zijn de 'gewone' VWN-leden, circa 140 in getal. Daarnaast biedt de vereniging de mogelijkheid tot een 'buitengewoon' (B-)lidmaatschap voor mensen met functies die niet primair journalistiek zijn maar die wel raakvlakken hebben met de wetenschapsjournalistiek, zoals voorlichters van wetenschappelijke instellingen. Het ledental van de vereniging heeft zich door de jaren heen gestabiliseerd op 170. Van de gewone leden is een groot aantal zelfstandig, aangezien de Nederlandse wetenschapsjournalistiek voor een belangrijk deel wordt verzorgd door freelancers. Verder omvat deze categorie wetenschapsredacteuren van vrijwel alle landelijke en een aantal regionale dagbladen.

De wetenschap is in Oosteuropese landen in snel tempo uit de media aan het verdwijnen. Wetenschapsjournalistiek trekt geen jonge mensen aan. Populair-wetenschappelijke tijdschriften kunnen het hoofd niet boven water houden en kranten vullen hun kolommen liever met pseudowetenschappen en bijgeloof.

Als u net als ik regelmatig op Twitter zoekt op de woorden 'science journalism', zult u zich soms verbazen over de hoeveelheid felle kritiek die in Twitterland op de wetenschapsjournalistiek wordt geleverd, stelt hoofdredacteur Frank Nuijens van het universitaire weekblad Delta (TU Delft). 'Vaak vermakelijk, maar soms ook choquerend. Het laat zien dat niet alle wetenschapsjournalistiek gelijk is, en dat is een teken des tijds. Niet alle journalisten die over wetenschap schrijven, zijn daadwerkelijk wetenschapsjournalist. Vaak betreft het algemeen georiënteerde journalisten die, al dan niet uit noodzaak, de opdracht krijgen om een artikel over wetenschappelijk onderzoek te schrijven.'

Het was klaarhelder dat ik, met mijn wetenschapsjournalistieke insteek met een voorliefde voor elementaire deeltjes en kwantummechanica, een artikel zou schrijven over CERN voor mijn afstuderen.

Het wetenschapsjournalistieke oeuvre van Hans van Maanen is zeer uitgebreid en omvat méér dan de medische en gezondheidswetenschappen. Al bijna drie decennia, sinds zijn afstuderen als socioloog in 1979, weet hij een breed publiek te bereiken via zijn maar liefst 21 boeken, en duizenden artikelen en columns die verschenen in dagbladen als het Haarlems Dagblad, het Parool, en de Volkskrant.

Het lezersperspectief ontstaat als de lezer expliciet wordt aangesproken met 'je' (informele toon) of 'u' (formele toon). Hiermee gaat de schrijver als het ware een relatie aan met de lezer [...]. Meestal heeft de schrijver belang bij zo'n relatie; hij of zij wil de lezer gunstig stemmen, op het gemak stellen, nieuwsgierig maken etc. Dit perspectief komt dus goed van pas bij genres als voorlichtingfolders ('Hoofdpijn? U staat niet alleen!'), reclameteksten ('bedenk goed wat je met je laatste Rolo doet') of populair-wetenschappelijke dan wel wetenschapsjournalistieke teksten ('Wanneer was de slag bij Nieuwpoort? In 1600 dacht u? Dr. P. Maurits toont in zijn proefschrift aan de hand van documenten aan dat deze veldslag nooit heeft plaatsgevonden'). Het lezersperspectief hoort niet bij wetenschappelijke teksten.

Speciale aandacht gaat uit naar wetenschappelijke controverses (bijvoorbeeld het klimaatdebat) en de wijze waarop journalisten daarmee omgaan. Studenten reflecteren op de taak van de wetenschapsjournalist en op wetenschapsjournalistieke technieken. Dit wordt getoetst in een tentamen en in het logboek dat zij bijhouden over artikel en websitebijdragen.

Kracht wil de lezer helpen zijn of haar leven met kanker vorm te geven. Naast verhalen met een persoonlijke invalshoek brengt Kracht ook wetenschapsjournalistieke artikelen over de stand van het kankeronderzoek en reportages over actuele onderwerpen, zoals in het eerste nummer een reportage uit Engeland, waar de horeca vorig jaar reeds rookvrij werd.