ader


ader 1.0

vliezige buis in het lichaam van mensen en dieren, waardoor het bloed vloeit; bloedvat
In de algemene taal zowel in toepassing op bloedvaten die rechtstreeks van het hart aftakken om een orgaan van bloed te voorzien (slagaders) als op bloedvaten die het bloed terug naar het hart voeren (aders in wetenschappelijke zin) en haarvaten.

Semagram (extra betekenisinformatie)


Een ader…

is een buis; is een lichaamsdeel; is een deel

  • [Uiterlijk] is een vliezige buis; is hol
  • [Geheel] maakt deel uit van de bloedsomloop van mensen en vele dieren
  • [Functie] dient voor het transport van bloed
  • [Werking of functionering] voert bloed van het hart naar de organen of van de organen naar het hart
  • [Stoffelijke inhoud] bevat bloed

Algemene voorbeelden


Ze keek naar haar arm en wist dat daarbinnen aders, zenuwen en lymfevaten liepen, precies zoals leidingen in de muren van een huis, precies zoals nerven in de bladeren van een appelboom.

Alle verhalen, Kristien Hemmerechts,

Toch, wie het over (fysieke) naaktheid heeft, bedoelt de hoes van het lichaam, niet de aderen, organen en spieren – want die vormen onze identiteit niet – en niet het gezicht, het hoofd, omdat dat is aangekleed door ogen, neus en mond.

Hij zegt dat ik niet dansen kan, Manon Uphoff,

Bijna alle landschildpadden hebben een hoog gebold rugpantser (carapax) terwijl moerasschildpadden en zoetwater- en zeeschildpadden een laag gebold of plat pantser hebben [...]. Door het hele pantser lopen zenuwen en aderen en dat wil zeggen dat een pantser pijn kan doen en kan bloeden als het dier zich verwondt.

http://www.trionyx.nl/kids/lesbrie2.htm

De dood klom via zijn tenen, langs zijn aders, over zijn knieën naar boven en legde snel zijn tong lam.

De langverwachte, Abdelkader Benali,

Ziehier de twee mogelijkheden van mijn cliënt: is hij een varken dat zich gillend en krijsend naar de slachtbank laat slepen, of rent hij vooruit, om als eerste bij zijn beul te zijn, zodat het mes dat zijn aderen zal doorklieven tenminste niet zo bot is?

De mensheid zij geprezen, Arnon Grunberg,

Hij was een stel samengebalde oppervlakten; darmen, aders, longen, onder het buitenste oppervlak van zijn huid.

Mijn tweede huid, Erwin Mortier,

Combinatiemogelijkheden


als subject bij een werkwoord


  • dichtslibben
  • knappen
  • kronkelen
  • verharden
  • verkalken
  • vernauwen

Lucie had de moed niet hem erop te wijzen dat hij zijn dochter de dood injoeg door haar zo vol te proppen. Haar hart zou het vandaag of morgen begeven, haar aders zouden dichtslibben.

Het verkeerde keelgat, Diane Broeckhoven,

'Wat is er, jongen?' vroeg hij, zijn mond bij het oor van Caatselaar, 'zit je te hyperventileren? Niet doen, hoor. Anders knappen er misschien aders in je hersens en moet ik je onder mijn moestuintje begraven.

Dovemansoren, Rinus Ferdinandusse,

Ze zag dat ze zich had vergist en dat er in het dikke sterke haar aan zijn slapen witte strepen zaten en ernaast in zijn huid kon je een ader zien kronkelen met knobbels erin, helemaal blauw, alsof het daar vreselijk koud was.

Liefdesmeer & andere verhalen, Chaja Polak,

Doordat LDL-cholesterol zich in de vaatwand ophoopt, geeft dit aanleiding tot aderverkalking. M.a.w. de aders vernauwen en verharden.

http://www.medinet.be/shownews.asp?ID=556,

Simon, ik moet van Sharon pilletjes slikken omdat ze denkt dat mijn aders aan het verkalken zijn.

Alle verhalen, Kristien Hemmerechts,

Hij zegt dat hij drinkt om het effect van de nicotine te neutraliseren. Door het roken zouden zijn aders vernauwen, en door de alcohol zouden ze dan weer uitzetten.

Alle verhalen, Kristien Hemmerechts,

met adjectief ervoor


  • blauwe aderen
  • blauwe aders
  • paarse aderen
  • paarse aders
  • rode aderen
  • rode aders
  • een dikke ader

Langs mijn benen lopen blauwe aders.

Calvados, Elvis Peeters,

Tegen haar witte blote benen kruipen paarse aderen op als wingerd in de winter; haar voeten zijn begroeid met knobbels, gelig eelt en verkalkte nagels.

Het meesterstuk, Anna Enquist,

In de periode na zijn dood kreeg hijzelf de neiging excessief te drinken. Is dat dan missen? Mist hij een gele grijze baard? Halve bruine tanden? Rode aders in ogen?

Enkele reis moeder, Bram Vermeulen,

Dan ziet ze Thijs. Hoe de dikke ader bij zijn slaap heftig klopt.

NRC,

met adjectivisch voltooid deelwoord


  • een gezwollen ader
  • een opgezwollen ader

Margreet de Caluwé is zo kwaad, dat er een gezwollen ader klopt op haar voorhoofd.

Dossier vrouwenhandel, Ed van Eeden,

Het mooiste citaat is van Franks oude onderwijzer Ton van Erp die een aardig portret geeft van een geboren zanger: 'In de klas zong hij altijd uit volle borst, heel hard. Hij liep dan rood aan. Als hij met dat blonde koppie omhoog ging, zag je dat hij van die opgezwollen aderen had.'

NRC,

met adjectivisch tegenwoordig deelwoord


  • een dichtslibbende ader
  • een kloppende ader

Ik ga daar niet over, net zo min als over de bloeddruk en de longschade en de langzaam dichtslibbende aderen.

http://www.hansvervoort.nl/

Op de punt van het bureau zit Niek geïntrigeerd naar de kloppende ader te kijken.

Dossier vrouwenhandel, Ed van Eeden,

met voorzetselgroep


  • een ader in iemands hals
  • de aderen op iemands benen
  • de aderen op iemands handen
  • de aders op iemands benen
  • de aders op iemands handen

De ader in zijn hals klopt.

http://www.amsterwitched.nl/

Ik zag blauwe aderen op haar benen die zich als rivieren vertakten in steeds kleinere stromen.

Fantoompijn, Arnon Grunberg,

Haar knokkels trokken wit weg en de aders op haar hand kleurden purper.

De vijfde macht, Pieter Aspe,

in voorzetselgroep


  • het bloed klopt in iemands aderen
  • het bloed klopt in iemands aders
  • het bloed kolkt door iemands aderen
  • het bloed kolkt door iemands aders
  • het bloed stroomt door iemands aderen
  • het bloed stroomt door iemands aders

Hij had beslist een vrouw nodig. Toen hij in bed lag groeide dat besef uit tot een gevoel van wellust; het bloed klopte in zijn aderen en zijn lid werd stijf.

Anna, Hanna en Johanna, Marianne Fredriksson,

Buiten het bloed dat door zijn aders kolkt, het gerommel in zijn maag, zijn piepende longen en zijn versnelde hartslag, hoort hij niets.

Cargo, Patrick Conrad,

Harvey heeft ontdekt dat ons bloed door onze aderen stroomt dankzij het onophoudelijke werk van het hart, onze pomp.

Alle verhalen, Kristien Hemmerechts,

Ik voelde het bloed door mijn aders stromen en bedacht dat Harvey eigenlijk maar op iets zeer voor de hand liggends had gewezen.

Alle verhalen, Kristien Hemmerechts,

Vaste verbindingen


Woordfamilie


Als deel van een afleiding


Als deel van een afleiding


Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen


Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen


ader 1.1

(gezondheid, geneeskunde en zorg; specialistisch)

bloedvat waardoor bloed vanuit de weefsels in de richting van een van de hartboezems stroomt; bloedvat waarin bloed richting hart stroomt

Betekenisbetrekking


specialisering
Betrokken betekenissen 1.0 : 1.1

Semagram (extra betekenisinformatie)


Een ader…

is een bloedvat; is een lichaamsdeel; is een deel

  • [Afmeting] is doorgaans wijder dan een slagader
  • [Uiterlijk] heeft minder dikke wanden dan een slagader, omdat de druk op de wanden lager is doordat het bloed minder snel stroomt dan in een slagader
  • [Deel] bevat kleppen die ervoor zorgen dat het bloed niet de verkeerde kant op stroomt
  • [Geheel] maakt deel uit van het veneuze systeem dat samen met het arteriële systeem (de slagaders) de bloedsomloop vormt
  • [Functie] zorgt voor de terugvoer van het bloed naar het hart
  • [Plaats] ligt aan de oppervlakte van het lichaam of iets dieper
  • [Stoffelijke inhoud] bevat, met uitzondering van de longader, zuurstofarm bloed

Algemene voorbeelden


Een ader of vene is een bloedvat dat zorgt voor de terugvoer van het bloed naar het hart. Het bloed stroomt hier rustiger dan in een slagader en onder lage druk. (Aders zijn wijder dan arteriën van dezelfde vertakkingsgeneratie, en er zijn er ook vaak meer van).

http://nl.wikipedia.org/wiki/Ader_(anatomie)

Sommige chirurgen nemen in plaats van een ader uit het dijbeen liever een stuk slagader uit de borst om de omleidingen bij het hart mee aan te leggen.

De Standaard,

Combinatiemogelijkheden


met adjectief ervoor


  • diepe aderen
  • dieper gelegen aderen
  • oppervlakkige aderen

Trombose kan voorkomen in oppervlakkige aderen, maar óók in de dieper gelegen aderen.

http://www.factorvleiden.nl

In de benen (en in de armen) komt een dubbel stelsel van aderen voor; de oppervlakkige aderen, direct onder de huid en de diepe aderen, tussen de spieren gelegen. Zij voeren het bloed terug naar het hart.

http://www.webziekenhuis.nl/Frames/voorlich.htm

met ander, nevengeschikt substantief


  • aders en slagaders
  • een slagader of ader

De camera detecteert infrarode straling of "warmtestraling" [...]. De camera is bruikbaar bij hartchirurgie omdat het bloed dat door de aders en slagaders in de buurt van het hart stroomt een hogere temperatuur heeft dan de weefsels er rond.

De Standaard,

Een beroerte of een "hersenaanval" is een ziekte van de bloedvaten. Een slagader of een ader geraakt verstopt en daardoor kunnen de hersenen niet meer voorzien worden van de nodige zuurstof en andere voedingsmiddelen.

http://neuro-www.uia.ac.be/neuro/cva.html

Vaste verbindingen


ader 1.2

ader beschouwd als baan voor gevoelens en aandoeningen
Ook als pars pro toto voor iemands lichaam.

Betekenisbetrekking


metonymie
Betrokken betekenissen 1.0 : 1.2

Algemene voorbeelden


Ik nipte van de wijn. Al na het eerste glas vulde vloeibaar goud mijn aderen en werd alles eenvoudig.

Alle verhalen, Manon Uphoff,

Combinatiemogelijkheden


in voorzetselgroep


  • door iemands aderen stromen
  • in iemands aderen
  • in de aderen van iemand
  • tot in iemands fijnste aders

De hoop op vrede stroomt deze bijzondere dagen door zijn aderen.

NRC,

Nadat hij in zijn eerste levensuren een gevaarlijke koorts had overleefd, die hem als een serpent de hals verstrengelde, was iedereen ervan overtuigd dat hij onverslaanbaar was voor alles wat zich in het kwade en korte leven (stenen die plotseling op je vallen als je over een smal pad langs een bergwand loopt tot een listige zonnestesteek zich in je aderen nestelt, je op de knieën dwingt en uiteindelijk je lichaam in ravage achterlaat door je hele ziel mee te nemen) op je kon werpen.

De langverwachte, Abdelkader Benali,

Zo speelt de hopeloosheid met je, tot de hoop verveeld weer op komt dagen en haar zoete gif opnieuw in de aderen van de mens spuit.

De mensheid zij geprezen, Arnon Grunberg,

Pas toen alle voorbereidingen gedaan waren en ze ook de kleding binnenstebuiten had aangetrokken, ging Pandora diep in gedachten terug in de tijd en voelde ze iets van het oude gevoel van genot door haar aderen stromen.

Ritueel des doods, Willem Zebregs,

Paul Eluard begreep hoe de oorlog de mens tot in zijn fijnste aders kon vergiftigen.

De Standaard,

  • Nederlands bloed in de aderen hebben
  • Spaans bloed in de aderen hebben

"Jouw paps is geen echte Nederlander. Hij woont al zo lang in België. En bovendien heb je me verteld dat zijn moeder, zijn grootmoeder en zo verder allen uit België kwamen. Zou die nog één pint Nederlands bloed in de aderen hebben?"

Congres in Salzburg, Monda De Munck,

Akkoord, een aantal van ons hebben nog een dot frivool Spaans bloed in de aderen en er waren tijden dat die lichtzinnige Fransen het hier voor het zeggen hadden.

De Standaard,

Woordfamilie


Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen


ader 2.0

nauwe doorgang in de aardkorst waaruit water opwelt

Betekenisbetrekking


metafoor
Betrokken betekenissen 1.0 : 2.0

Semagram (extra betekenisinformatie)


Een ader…

is een doorgang

  • [Afmeting] is nauw; is smal
  • [Object betroffen] is een doorgang in de aardkorst
  • [Stoffelijke inhoud] is een doorgang waaruit water uit de bodem opwelt
  • [Gelijkenis] vervoert net als een bloedvat vocht

Algemene voorbeelden


Brak water dat uit de zee en het zwin door geheimzinnige onderaardse aderen kwam aanstromen.

http://www.groene.nl/1999/38/jvc_bakker.html,

Woordfamilie


Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen


ader 3.0

(geologie en geofysica)

lange, smalle laag in de aardkorst die een delfstof bevat

Semagram (extra betekenisinformatie)


Een ader…

is een laag

  • [Afmeting] is lang en smal
  • [Plaats] is een laag in de aardkorst; bevindt zich in gesteente
  • [Stoffelijke inhoud] is vaak rijk aan ertsen
  • [Gelijkenis] is smal en kronkelend als een bloedvat

Algemene voorbeelden


Brazilië's grootste staatsonderneming vindt ader met minimaal 60 miljard fr. aan glinsterend goud.

De Standaard,

Aders of schuine banken van witte calciet, gele coulées van moonmilch (soms wel 30 m lang) contrasteren met de donkere rots.

http://users.skynet.be/sky75112/avalonnl/psm/an506.htm

Woordfamilie


Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen


ader 4.0

belangrijke verbinding of weg in een landschap

Betekenisbetrekking


metafoor
Betrokken betekenissen 1.0 : 4.0

Semagram (extra betekenisinformatie)


Een ader…

is een verbinding

  • [Plaats] is een verbinding of weg in een landschap
  • [Waardering] is een belangrijke weg of verbinding
  • [Gelijkenis] is net als een bloedvat van belang voor het voortbestaan van iets

    Algemene voorbeelden


    "Over de Romeinse heirbanen reisden niet alleen kooplui of soldaten", zegt Guy Vanspauwen van de Regionale VVV Haspengouw. "Langs deze aders werd ook het christendom over de streek verspreid."

    De Standaard,

    Sinds de industriële revolutie is de Hollandsche IJssel vooral een werkrivier geweest, waardoor de rivier zich de afgelopen eeuw heeft ontwikkeld als een ader waarlangs de stedelijke activiteiten doordringen in het Groene Hart.

    http://www.waterland.net/akwa/,

    Combinatiemogelijkheden


    met adjectief ervoor


    • een belangrijke ader
    • een grote ader
    • een industriële ader

    De Duitsers blokkeerden zondagavond tegen de verwachting van de Nederlandse politie in, ook de grensovergang op de autosnelweg A1, ter hoogte van Oldenzaal (De Lutte). De politie had gehoopt deze belangrijke ader in het verkeer tussen West-Europa, Scandinavië en Midden-Europa, open te kunnen houden.

    Meppeler Courant,

    Nochtans kan het vrij simpel: neem het verkeer van de grote aders weg en verspreid het over andere kanalen.

    De Morgen,

    Ook in ons land verschilt men van mening over de belangrijkste functie van de Maas. Vlamingen en Brusselaars halen er hun drinkwater uit. Voor de Walen vormt de waterloop dan weer een zeer belangrijke industriële ader.

    De Standaard,

    Vaste verbindingen


    Woordfamilie


    Als deel van een afleiding


    Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen


    ader 5.0

    dunne, kronkelende streep in hout, steen enz.

    Betekenisbetrekking


    metafoor
    Betrokken betekenissen 1.0 : 5.0

    Semagram (extra betekenisinformatie)


    Een ader…

    is een streep; is een figuur

    • [Vorm] is dun en kronkelend
    • [Object betroffen] komt voor in steen, hout, enz.
    • [Gelijkenis] is dun en kronkelend als een bloedvat

      Algemene voorbeelden


      Door vreemde mannen werd zij op een berrie de trap afgedragen: voor de eerste keer trok zij de deur van haar appartement niet zelf achter zich dicht; voor de laatste keer zag zij, maar vanuit een vreemd perspektief, links en rechts van zich de hoge witte, met grijze vlekken en aders gemarmerde muren van de gang.

      Tussen tuin en wereld, Paul De Wispelaere,

      Het gesteente is als marmer met gekleurde aderen, en de zandstenen rotsen van okergeel en loodgrijs gaan over in roodbruin en roodzwart.

      NRC,

      Sommigen trachten de gebreken van hout (knoest, aders) af en toe uit te spelen, zoals voor fineerwerk, meubelwerk of in de beeldhouwkunst.

      http://www.houtinfobois.be/nl/home.asp

      Schimmelkaas met blauwe aderen die verbrokkelde als je erin sneed.

      Gstaad 95-98, Marek van der Jagt,

      Het plafond was een gigantische koepel van kleurige glasmozaïek met loden aders, die boven het dak van de eerste etage uitstak en zo de kroon op het prachtige bouwwerk, dat de villa was, vormde.

      De Openbaring, Tom De Cock,

      Woordfamilie


      Als deel van een afleiding


      Als deel van een afleiding


      ader 6.0

      (techniek en technologie)

      met een isolerende stof omgeven draad in een kabel

      Betekenisbetrekking


      metafoor
      Betrokken betekenissen 1.0 : 6.0

      Semagram (extra betekenisinformatie)


      Een ader…

      is een draad; is een voorwerp

      • [Geheel] is een draad in een kabel
      • [Functie] dient voor het transport van stroom
      • [Container] is omgeven met isolerend materiaal
      • [Gelijkenis] zorgt net als een bloedvat voor het transport van iets

      Algemene voorbeelden


      Het isolatiemateriaal van de afzonderlijke aders mag niet zijn beschadigd.

      http://www.gammabouwmarkt.nl/index.asp

      Sluit bij een snoerverbinding met slechts 1 plugje de losse aders aan de andere kant van het draad aan een stekker of op een ander toestel. Het is belangrijk om te weten of u meer dan alleen de twee middelste aders moeten aansluiten en hoe. Bekijk dit door het openen van de telefoonstekker of het telefoontoestel.

      http://www.gammabouwmarkt.nl/index.asp

      Woordfamilie


      Als deel van een afleiding


      Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen


      Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen


      Als deel van een samenstellende afleiding


      ader 7.0

      (dieren; biologie)

      fijnere vertakking van de bladnerven; bladader

      Betekenisbetrekking


      metafoor
      Betrokken betekenissen 1.0 : 7.0

      Semagram (extra betekenisinformatie)


      Een ader…

      is een vertakking

      • [Afmeting] is een fijne vertakking
      • [Object betroffen] is een vertakking van een bladnerf; komt voor op bladeren van planten
      • [Gelijkenis] lijkt op een bloedvat

        Algemene voorbeelden


        De fijnste nerven, vertakkingen van de zijnerven, heten aderen (vena). Bij een netvormig geaderd hand- of vinnervig blad zijn de aderen opvallend duidelijk.

        http://nl.wikipedia.org/wiki/Nerf_(blad)

        Woordfamilie


        Als deel van een afleiding


        Als deel van een afleiding


        Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen


        ader 8.0

        (biologie)

        vertakking van het chitinegeraamte in insectenvleugels

        Betekenisbetrekking


        metafoor
        Betrokken betekenissen 1.0 : 8.0

        Semagram (extra betekenisinformatie)


        Een ader…

        is een vertakking

        • [Object betroffen] is een vertakking van het chitinegeraamte van een insectenvleugel
        • [Gelijkenis] lijkt op een bloedvat

          Algemene voorbeelden


          Bijna altijd zijn aan het lichaam van een insect drie delen te onderscheiden: de kop, het borststuk, waaraan de poten en meestal 2 paar vleugels vastzitten, en het achterlijf. Kop en achterlijf zijn in segmenten gedeeld. De tekening en het patroon van de aders op de vleugels zijn vaak van belang om de soort te herkennen.

          http://www.detuingids.be/pages/detail.asp?Id=2736

          Woordfamilie


          Als deel van een afleiding


          Als deel van een afleiding


          Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen