ethiek

Wat betreft de christelijke ethiek, geloven we niet eerst in God, Christus en de kerk, om daaruit achteraf ethische principes af te leiden. Onze overtuigingen incarneren ons moreel gedrag en omgekeerd. Christelijk moreel leven is een proces waarbij onze overtuigingen ons karakter vormen om waarachtig te zijn.

Ondertussen is zich een nieuwe evolutie aan het voltrekken. Deze komt erop neer dat men nog veel uitdrukkelijker dan in de klassieke medische ethiek wil aansluiten bij de concrete klinische praktijk van de hulpverlener. Deze nieuwe beweging [...] wordt aangeduid met de term 'klinische ethiek'. Om kennis te maken met het onderwijsconcept van de klinische ethiek, laten we hieronder de grote pleitbezorger van de klinische ethiek [...] uitvoerig aan het woord [...]: "Vorming (opleiding, doceren, trainen) is altijd een vitaal gedeelte geweest van wat als klinische ethiek wordt omschreven. Ik ben er zeker van dat heel wat klinische ethiek werd gedoceerd op een informele manier, lang vooraleer er zoiets bestond als klinische ethiek."

De vermaatschappelijking impliceert derhalve ook de vervanging van de liberale ethiek van rechtvaardigheid en persoonlijke verantwoordelijkheid door een socialistische ethiek van 'maatschappelijke solidariteit'.

Met welbehagen waterde hij tegen de wand van het gebarsten bekken en dwong zich onderwijl zich af te vragen wie deze J.J. de Lima, naar wie dit armzalig pleintje was vernoemd, dan wel mocht wezen. Volgens hem natuurlijk zo'n medisch adviseur, inkapabel, een listig persoon ook, maar gehuld in de mantel der medische ethiek die ook zijn feilen en falen bedekte.

In de jaren zeventig en later komen in de filosofie onder andere volgende tendensen op de voorgrond: a) een streven op wetenschapsmethodologisch terrein naar een synthese van het descriptieve en het normatieve [...]. c) een streven op moraalfilosofisch vlak naar een synthese van de kennis van het morele als feitelijkheid (descriptieve moraalstudie), de opbouw van een verantwoord systeem van waarden, doeleinden en normen (normatieve ethiek) en een meta-ethiek (wat is het specifieke morele, wat zijn de basiskenmerken van een ethische argumentatie, welke verbanden bestaan er tussen het ethische en andere waarden).

De ganse politieke ethiek wordt dus herleid tot twee principes: autonomie (we mogen denken en doen wat we willen) en niet-schadebeginsel (zolang het de ander niet schaadt).

Praktisch-ethische projecten. Werkgroep Ethiek van de relatie mens-dier. De ethiek van de relatie mens-dier is praktische ethiek in de betekenis van bezig zijn met concrete en reële morele problemen, maar ze is tegelijkertijd fundamentele ethiek omdat deze problemen een kristallisatiepunt bieden voor waardetheoretische, meta-ethische en levensbeschouwelijke studies.

Dat wat het grootste nut oplevert, dat moet worden nagejaagd. We noemen deze ethiek in onze tijd daarom ook wel utilisme. En om ontsporing in individualistische richting te voorkomen, spreken we van sociaal utilisme. Het handelen moet een zo groot mogelijk nut opleveren voor zoveel mogelijk mensen. Het ligt voor de hand dat deze utilistische ethiek - veelal onuitgesproken en onbewust - de ethische grondhouding - het ethos - van het ondernemen heeft bepaald. Het ondernemen is gericht op een resultaat dat zoveel mogelijk nut, i.c. winst voor de onderneming moet opleveren.

In dit gegevensbestand werden 19 houdingsschalen opgenomen. Van deze 19 schalen werden, op basis van een principale componentenanalyse, 3 schalen gekozen voor verdere analyse. Op basis van technische en inhoudelijke criteria werden de schalen gekozen voor etnocentrisme, morele tolerantie (houding ten aanzien van kwesties uit de sfeer van bio-ethiek en seksuele ethiek) en algemeen schoolwelbevinden.

Naast de liberale rechtenethiek en het aristotelisch georiënteerde communitarisme, vormt de discurs-ethiek een derde belangrijke positie binnen de hedendaagse ethiek, vooral binnen de continentale filosofie.

Het voltijds programma omvat jaarlijks een seminarie en vier vakken uit het specialisme dat men kiest, te weten bijbelwetenschap, dogmatische theologie, theologische ethiek, geschiedenis van kerk en theologie, pastoraaltheologie.

Laten we dit deterministisch aspect buiten beschouwing, dan rijzen de traditionele vragen aan elke naturalistische ethiek: a) wat schrijft de natuur voor? en b) hoe kunnen we uit het feit dat iets in de natuur gebeurt (of dat de natuur zelf iets doet) afleiden dat wij, mensen, ons op die manier behoren te gedragen?

Moreel relevante handelingen worden in de traditionele ethiek omschreven als handelingen die betrekking hebben op het behoud en welzijn van zichzelf en van de medemens.

Het besef opgenomen te zijn in Gods onvoorwaardelijke liefde impliceert een radicale ethiek van openheid, die zelfs voert tot liefde tot de vijanden.

In de sociale ethiek bespreekt men onder andere in hoeverre de overheid mag ingrijpen in de private sfeer van de burger en de topic "sociale zekerheid".

Vorig voorjaar raakte een ontwerp-regeling bekend die de regering had uitgewerkt op aanwijzen van het Paleis om de koning in staat te stellen afstand te nemen van wetten die hij strijdig acht met zijn persoonlijke ethiek; en het was de bedoeling dat de partijen een overeenkomst zouden sluiten om die regeling nimmer te betwisten in het parlement.

De moderne ethiek sinds Kant [...] beantwoordde de vraag 'Hoe moet ik leven?' in termen van verplichtend handelen.

De brede ethiek houdt zich bezig met een systematische bestudering en zo mogelijk rationele fundering van de moraal.

De vraag naar toegepaste ethiek is het gevolg van de snel groeiende mogelijkheden om ons natuurlijk en sociaal milieu te beheersen, te veranderen, te reconstrueren in functie van cultureel veranderlijke behoeften en doelstellingen.

In diezelfde commissie ethiek zit een verpleegster die op een dag haar persoonlijke indruk geeft nadat ze nauw betrokken was geweest bij een uitvoering van euthanasie.

Aldus kunnen we niet spreken over een universele ethiek, noch over een eenduidige betekenis van woorden als "goed", "deugd" en "rechtvaardig" buiten de socio-historische context van een narratieve traditie waarin die begrippen zich inschakelen. MacIntyre ziet dit het best vertegenwoordigd in de ethiek van Aristoteles, die hij geactualiseerd overneemt in zijn neo-Aristotelisme. Centraal staat de Aristotelische gedachte dat rechtvaardigheid gegrondvest wordt in gemeenschappen die eensgezind zijn over het feit dat het goede voor de mens en voor de samenleving samenvallen.

De andere strekking in de kerk, de pastorale, pleit voor de ethiek van de barmhartigheid; voor aandacht voor hen die het meest zinvolle niet kunnen halen.

Er lopen aan de overzijde van het Kanaal momenteel vijftien prijsvragen tegelijk op het gebied van de ethiek van het ondernemen, en elke week kun je naar minstens één congres over dit onderwerp.

Maar ik zie het gevaar dat door een oppervlakkige interpretatie van ''ontmoralisering'' de band tussen zorg en moraal verdwijnt en, in het verlengde daarvan, zorg en plicht radicaal worden ontkoppeld. Wat we nodig hebben is, ook en juist in het kader van een ethiek van de zorg, zicht op wat Margaret Farley 'obligating-features' of persons noemt: is er iets intrinsiek aan personen dat ons inspireert voor hen te zorgen, dat ons respect oproept, en onze liefde wekt? Zorgen uit keuze Nu zorgen uit conventie passé is, moet het zorgen op een nieuwe ideologisch leest worden geschoeid.

Waar ik over wil spreken, is het vraagstuk van wat ik zou willen omschrijven als: de vergroving van de journalistieke mores. Dat begrip omvat de thema's van deze bijeenkomst: Paparazzi, privacy en ethiek in de journalistiek, in de media.

Hirsch Ballin had altijd een grote mond over ethiek in de politiek.

Enkele belangrijke doelstellingen die op het vlak van ethiek en deontologie zouden moeten gerealiseerd worden, zijn: - de ethische theorieën, principes, waarden en normen, relevant voor de uitoefening van een goede geneeskunde, begrijpen; - kritisch kunnen nadenken over ethische vragen in de geneeskunde, over de eigen ethische overtuigingen, inzicht verkrijgen en begrip leren hebben voor andere benaderingen, leren argumenteren en zo kunnen bijdragen tot discussie en debat; - de verplichtingen, eigen aan het beroep, kennen en respecteren; - niet alleen intellectuele voldoening kunnen scheppen in het medisch-ethisch debat, maar tevens inzien dat kritische reflectie over ethiek integraal deel uitmaakt van het nemen van beslissingen in de geneeskundige praktijk; - inzien dat ethische vragen niet alleen in uitzonderlijke situaties rijzen, maar ook in de dagelijkse praktijk.

Bij Wittgenstein lezen we eveneens: Ethiek en esthetiek zijn één.

Zoals daarnet al even werd aangehaald, kunnen mensen van oordeel zijn dat ethiek en godsdienst niets met elkaar te maken hebben (men kan best goed leven zonder gelovig te zijn), maar voor gelovigen zijn het twee onafscheidelijke domeinen.

Aangekomen in het heden komt hij inzake de democratisering van ethiek en moraal (waarover het essay gaat) tot de conclusie dat 'Nederland (nu) beter in elkaar zit wat gerechtigheid en billijkheid betreft dan ooit het geval is geweest'.

Het verband tussen ethiek en politiek is sedert Seneca en Cicero een constante in het westerse denken.

Omdat ethiek en recht een antwoord zijn op de belangrijkste vraag, namelijk de vraag hoe te leven, zijn de fouten die we op dit gebied maken de grootste fouten.

Net als ethiek en rechtspraak zijn goed en kwaad lang het onderwerp geweest van opinie, verwarring en ondoorzichtigheid.

De moderne wetenschapper realiseert zich dat zijn activiteit zélf ethische vragen oproept. Met andere woorden – en dat is de kern van mijn betoog – ethiek en wetenschap zijn intrinsiek met elkaar vervlochten.

J. Verstraeten, docent ethiek aan de KU Leuven.

H.M. Kuitert is emeritus hoogleraar ethiek aan de Vrije Universiteit.

De voortgang van de medische wetenschap biedt vaak ongekende mogelijkheden, die tevens ethische dilemma's oproepen. Om dit soort vraagstukken fundamenteel te bestuderen wordt volgend jaar een centrum voor ethiek en gezondheidsbeleid opgericht.