ezel


ezel 1.0

afbeelding

Bron: Aries Tottle
( CC BY-NC 2.0 )

zoogdier dat lijkt op een paard, maar kleiner is, een grote kop en lange opstaande oren heeft en dat nog in vele streken wordt gebruikt als lastdier, trekdier en rijdier

Semagram (extra betekenisinformatie)


Een ezel…

is een zoogdier; is een dier

  • [Afmeting] heeft een schofthoogte tussen 95 en 140 cm
  • [Geluid] balkt, iaat, giegagt; maakt een balkend of iaënd geluid
  • [Kleur] heeft een grijze vacht
  • [Bouw] is gewerveld; heeft vier poten
  • [Deel] heeft een grote kop; heeft lange, opstaande oren
  • [Functie] wordt gebruikt als lastdier; wordt gebruikt als rijdier; wordt gebruikt als trekdier
  • [Voortplanting] brengt de jongen levend ter wereld
  • [Plaats] wordt gehouden in een stal of op een weiland
  • [Woongebied] komt voor in Oost-Afrika als Afrikaanse wilde ezel of in Centraal-Azië als Aziatische wilde ezel
  • [Leeftijd] kan 40 tot 50 jaar oud worden, maar wordt meestal 20 tot 30 jaar
  • [Eigenschap of hoedanigheid algemeen] heeft een groot uithoudingsvermogen; heeft de roep dom en koppig te zijn; is in werkelijkheid een intelligent en vooral zeer voorzichtig dier
  • [Gedrag] is een planteneter; graast
  • [Waardering] wordt als nuttig beschouwd; wordt, vergeleken met een paard, een beetje minachtend bekeken
  • [Gelijkenis] lijkt op een paard
  • [Onderscheid of tegenstelling] is kleiner dan een paard

Wetenschappelijke naam: Equus africanus (asinus)

Rijk Animalia; Dieren
Stam Chordata; Chordadieren
Klasse Mammalia; Zoogdieren
Orde Perissodactyla; Onevenhoevigen
Familie Equidae; Paardachtigen
Geslacht Equus
Soort Equus africanus (asinus)

Algemene voorbeelden


Zittend op de ezelsrug dokkerde hij 's ochtends vroeg, wanneer de vissers hun boten het strand op sleepten, het bergpad op. Zonder benen. Zo leek het. Want ze hingen in de grote gevlochten manden, die op de flanken van de ezel waren vastgemaakt.

Werk, Josse De Pauw,

De weg naar zijn dorp lag als een eindeloze lasso tegen de berghelling geslingerd, de huizen op de aangelegde terrassen leken als door een zaaihand te zijn uitgestrooid, tussen de ijskoude bron en de geïrrigeerde tuintjes liep het traject van de ezels die onder het gewicht van de jerrycans bij elke stap hun poten uit de klei hesen.

Een studie van de hand; Op reis in Noord-Cyprus, Maryse Vincken,

Hij kwam soms op zijn ezel tot in Sos del Rey Católico om een levende ziel te zien. De bergweg die Uncastillo en Sos del Rey Católico als een weggeworpen draadje met elkaar verbond, was tweeëntwintig kilometer lang.

Na de siësta, Paul Koeck,

De ezel van de buren balkte de longen uit zijn lijf, maar haar ouders, gewend geraakt aan de dieren, sliepen erdoorheen.

Minnares van de duivel, Naima el Bezaz,

Deze nering vervoerde hij op een krakende kar, die getrokken werd door een ezel.

De hangende man, Koos van Zomeren,

Een doodgewone muisgrijze ezel die toevallig de Heilige Appeltaart van Drempel heeft opgeschrokt.

Poes poes poes, Paul Mennes,

De ezel balkt ie-aa, ie-aa.

Open gelijk een mond, Jeroen Olyslaegers,

"Ik heb gezegd," schreef A.E. Brehm ooit, "dat men onze brave ezel een domkop noemt en dat men geringschattend spreekt over de hersenwerkzaamheid van de koe, maar vergeleken met de kangoeroe zijn ze allebei wijs, want zelfs een schaap is veel verstandiger dan dit beest."

De Standaard,

Zoals iedereen weet zijn ezels ietwat eigenzinnige, maar voorzichtige en verstandige dieren.

De Standaard,

Combinatiemogelijkheden


in voorzetselgroep


  • op een ezel

Jezus rijdt Jeruzalem binnen op een ezel.

http://www.rknieuws.net/rorate/scripts/lt_index.php

Twee kinderen op een houten zadel op een ezel.

Zij kwamen uit het Oosten, Chris De Stoop,

Tie rijdt op een paard, Kalbas op een ezel.

De doosjesvuller en andere vondsten, Janwillem van de Wetering,

De wijzen uit het Oosten snelden op een paard, op een ezel en op een kameel naar de geboorteplaats van God.

De steen der wijzen, J.M.A. Biesheuvel,

"U hebt bijvoorbeeld niet gehoord dat professor Merly tot meneer Sondag zou gezegd hebben, dat hij een filosofische hoer was en dat hij zoals de middeleeuwse hoeren achterstevoren op een ezel door de stad behoorde te worden rondgereden?"

Op toernee met Leopold Sondag, Ward Ruyslinck,

Vaak werd de bisschop omgekeerd op een ezel gezet en zo, met het hoofd naar de staart, de kerk rondgereden.

http://users.pandora.be/wim.beelaert/inleiding.html

met ander, nevengeschikt substantief


( Genoemd in verband met de kerststal in Bethlehem, waar ze aanwezig geweest zouden zijn, en met de voorstellingen van die kerststal.)
  • de os en de ezel
  • os en ezel

Gaandeweg leerde Harry wat aardrijkskundige namen kennen. Was zijn vader in Spanje waar Sinterklaas vandaan kwam? Of in Bethlehem waar elk jaar het kindeke Jezus werd geboren en wiens stal met os en ezel een aannemelijke trekpleister was.

Het samenzijn, Jan Meyers,

Hij had er een groothandelsvoorraad van in huis: zowel breekbare als onbreekbare ballen, ondergesneeuwde miniatuurhuisjes, uitklapbare sneeuwlandschappen, stallen in alle maten, meer ossen en ezels dan goed zijn voor 't kindeke, ontelbare ellen slingers, en wat voor brandbaars al niet meer.

Dwarskijker, Rudy Vandendaele,

Katholieke mensen zetten daarom van oudsher een stalletje met Maria, Jozef en het kindje Jezus neer. De os en de ezel, herders en schapen, engelen en koningen mogen ook meedoen.

http://www.kbspirouette.nl/kinderen/hoezitdat/hoezitdat.htm

voorafgegaan door als


  • koppig als een ezel

Haar vader wist dat ze niet alleen mooi was, maar ook intelligent en koppig als een ezel.

Poes poes poes, Paul Mennes,

Vaste verbindingen


Spreekwoorden


Woordfamilie


Als deel van een afleiding


Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen


Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen


Overige woordfamilieleden


ezel 2.0

iemand met vermogens of hoedanigheden die ook aan ezels worden toegeschreven, met name domheid of koppigheid; dom of koppig persoon

Betekenisbetrekking


metafoor
Betrokken betekenissen 1.0 : 2.0

Semagram (extra betekenisinformatie)


Een ezel…

is een persoon

  • [Eigenschap of hoedanigheid algemeen] is koppig of dom of allebei, zoals een ezel

    Algemene voorbeelden


    Waar heeft de stad en/of de trammaatschappij dergelijke stomme, miserabele ezels van ingenieurs gevonden en vervolgens ook nog eens aangeworven, venten met hersens zo groot en zo zwaar als een pingpongballetje die elke tram komende van het centrum met bestemming station, 1 minuut vertraging wisten te bezorgen?

    De man en de tram, Wem Cornelissen,

    Want de brief bevat niets anders dan wat flauwekul. Bedanken voor het prettig bezoek. En dat hij goed is thuisgekomen. Ja, anders had hij niet kunnen schrijven, de ezel. En dat hij gelukkig dat artikel heeft teruggevonden. Ingesloten stuurt hij het op. Dat zien wij ook.

    Gras, Clem Schouwenaars,

    Nou zit die arme eigenwijze man wéér met de dochter terwijl er op zijn plaats in Eindhoven een of andere ezel wordt aangesteld die niets van Esmeralda begrijpt en dat lieve meisje uit gaat zitten schelden, terwijl hij zélf te dom is om een vraag een beetje normaal en fatsoenlijk aan haar voor te leggen.

    Mooi was Maria, Marijke Höweler,

    "God, god, god, wat een gestoethaspel. Grote ezels, dat is wat jullie waren, allemaal. Gaan een beetje heen en weer sjouwen met dat lijk." "Wat had er dan moeten gebeuren?" "Binnenhalen natuurlijk," gromde Takes. "Jullie hadden hem zo gauw mogelijk in huis moeten halen." Perplex keek Anton hem aan. Natuurlijk! Het ei van Columbus!

    De aanslag, Harry Mulisch,

    Het is te hopen dat de Vlaamse topondernemers geen 'ezels' zijn, hoewel velen toch de koppigheid met deze andere diersoort delen.

    De Standaard,

    Combinatiemogelijkheden


    met adjectief ervoor


    • een achterlijke ezel
    • een domme ezel
    • een koppige ezel
    • een stomme ezel

    Mijn ouders zijn koppige ezels. De man of de vrouw die hen van iets zal kunnen overtuigen dat niet eerst bij henzelf is opgekomen, moet nog worden geboren.

    Alle verhalen, Kristien Hemmerechts,

    Ik blijf er dus bij, mijnheer Bourgeois, dat u de rol vervult van de nuttige idioot. Door uw hoogmoedig afwijzen van de uitgestoken hand van eerst het Vlaams Blok en daarna CDV, speelt ge het spel van paars. Bravo, ge verdient de prijs voor de koppigste ezel van Vlaanderen.

    http://www.vlaamsblokhallevilvoorde.org/actueel/standpunten/archief%202004/debat_kieshervorming.htm,

    Trouwe kerkgangers zijn mij soms zelfs sympathiek (gereformeerden niet) en ik word woedend als domme ezels zulke mensen ertussen nemen; er zijn maar weinig antikerklui die ik acht (jou en Nietzsche, niet veel meer).

    Requiem voor een vriend, J.J. Voskuil,

    De achterlijke ezel begrijpt niet hoezeer hij, maar gelukkig neemt natuurlijk zelfs de Swapo deze onzin niet au sérieux, hoezeer hij met vuur speelt, gesteld dat men naar hem luisteren zou, quod non, uiteraard.

    Requiem voor een vriend, J.J. Voskuil,

    Hij was gigantisch bij de neus genomen en probeerde nu een scenario te bedenken waarin hij niet als een stomme ezel tevoorschijn zou komen.

    Ritueel des doods, Willem Zebregs,

    Woordfamilie


    Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen


    ezel 3.0

    afbeelding

    Bron: (Mrs Scarborough)
    ( Publiek domein )

    toestel, werktuig in de vorm van een manshoge schraag, voorzien van een horizontale richel op borsthoogte, waarop een schilder het schilderij waaraan hij werkt kan plaatsen, en vaak ook van klemmen waarmee hij het kan vastzetten

    Betekenisbetrekking


    metafoor
    Betrokken betekenissen 1.0 : 3.0

    Semagram (extra betekenisinformatie)


    Een ezel…

    is een toestel

    • [Afmeting] is ongeveer zo hoog als een mens
    • [Vorm] heeft de vorm van een smalle schraag op drie of vier poten; bevat een horizontale richel op borsthoogte, waarop een schilderij kan staan; bevat soms ook klemmen om het schilderij vast te zetten
    • [Functie] dient om een schilderij dat wordt gemaakt op te plaatsen tijdens het schilderen
    • [Gebruiker] wordt gebruikt door kunstschilders

    Algemene voorbeelden


    Hij tekende, veegde de lijnen uit, begon opnieuw, trok het papier van de ezel, verfrommelde het tot een bal en smeet het de ruimte in.

    Liefdesmeer & andere verhalen, Chaja Polak,

    'Schilders zijn voyeurs,' zeg ik en ga voor het half voltooide schilderij op de ezel staan.

    Alle verhalen, Kristien Hemmerechts,

    Dan vraagt Ama aan Elizabeth om haar ezel te halen en ons haar schilderij te laten zien.

    De jongen die alles goed wou denken, Ben Faccini,

    Combinatiemogelijkheden


    in voorzetselgroep


    • een schilderij op een ezel

    'Als je van voeten tot hoofd een loodlijn neerlaat' – hij wees naar een jongeman – 'en je verbindt de uiteinden van die loodlijn met het verst gelegen punt ter rechterzijde [...] en je doet hetzelfde, maar dan gespiegeld, vanuit het meisje' – dat echter in geheel andere positie dan op het schilderij op de ezel zat [...] – 'waarbij je als verbindingspunt de voet van het standbeen van die jongen neemt en je trekt vervolgens, vanuit de twee meest uit elkaar gelegen hoeken de bissectrice, dan snijden die twee elkaar'.

    Het overspelige gras, Louis Ferron,

    Woordfamilie


    Als deel van een afleiding


    Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen