openingszin

"Mijn vrouw is dood - en de begrafenis was werkelijk fantastisch," luidt de cynische openingszin.

Zo is het verhaal van Felacci inderdaad: pijnlijk als de onverwachte kerf met een scheermes. Daarnaast onderstreept de openingszin ook dat het gaat om een verhaal dat zichzelf opbrandt, of beter, een verhaal waarin de verteller zichzelf opheft, al is het in de laatste zin.

"Ik ga jullie een verhaal vertellen van een groot, dik, vies varken en zijn boer", zo luidde de openingszin van het foldertje.

"Aber Jakob ist immer quer über die Gleise gegangen / Maar Jakob liep altijd dwars over de rails". De openingszin suggereert dat de man die zeven jaar bij de spoorwegen had gewerkt meer dan voldoende ervaring had om te weten wanneer hij kon oversteken en wanneer niet.

De schitterende openingszin zet de toon: "De grote vijanden bij ons thuis waren de Rolling Stones, Labour-politici en fijngevoeligheid."

Ik stond op, rekende mijn twee koffie af en mijn sinaasappelsap, en bedacht een openingszin voor mijn stuk over Svevo.

Zo was er de openbarende kennismaking met het werk van Arthur van Schendel. Zijn gedragen poëtische proza uit Een zwerver verliefd en Een zwerver verdwaald had me onmiddellijk in de ban. Ik herinner me de openingszin: 'Toen Tamalone een knaap was van veertien jaar was hij de meest geliefde zoon van zijn vader.'

De reden dat ik voor deze journalistiek even omstreden openingszinnen koos, in plaats van voor een conventionelere aanpak, werd deels gemotiveerd door het feit dat net in die tijd de eerste brainstormsessies voor het seminar van de Kring van Nederlandse Filmjournalisten over interculturele filmkritiek plaatsvonden.

Zoran vraagt of ik zijn filmscript wil lezen. Het ziet er professioneel uit, in een zwarte ringbinder. Titel: De Roof van de Eeuw. Ik lees de openingszin. Zo begint de roof van de eeuw: Johnny zet de whiskyfles aan zijn mond, snuift een lijntje coke, steekt zijn hand in de kut van de hostess en vingert haar.

Wat heb ik toch een hekel aan telemarketeers; dat zijn van die mensen die je op de meest onmogelijke tijdstippen bellen met achterlijke aanbiedingen, ellenlange enquêtes en vervelende vragen. Oh, u weet wat ik bedoel? Inderdaad, studenten en schoolverlaters die hakkelend een flitsende openingszin oplezen van hun computerscherm, in de hoop dat ze fris en spontaan klinken.

Ze repeteerde de openingszin die haar gister was ingevallen en haar zó goed had geleken, zozeer de enig mogelijke zin om mee te beginnen, dat ze een klap op tafel had gegeven.

De lezer weet niet, denkt de schrijver, dat ik de openingszin pas heb geschreven toen het boek af was. De lezer leest lineair. Gewoon, van begin tot eind. Maar de schrijver schrijft niet lineair.

Maar wat toch het meest bijblijft, is het taalplezier dat die boekjes me hebben verschaft. Daar is het me ook nu nog altijd om te doen. Ik heb zelfs een periode gehad dat ik enkel de ambitie had goede openingszinnen te schrijven.

Haar zwijgen werkt intimiderend. Je beseft na een paar minuten dat ze daar als een sfinx zal blijven zitten tot je haar opnieuw aanspreekt. Je verzint een provocerender openingszin. Ik hoor dat je een genie bent, zeg je ten slotte.

Laten we eens teruggaan naar de allerslechtste openingszin van het jaar 1998.

In dit verhaal is, op de auctoriële openingszin na, een jonge ik-verteller aan het woord.

Haar relaas is echter maar één mogelijkheid uit een scala alternatieven, geweven uit de woordjes: Dames Blanches, La Gaillarderie, Place des Ternes, Sang, Edward en Prousts bekende openingszin: "Longtemps je me suis couché de bonne heure."

Begin een conversatie: de beste openingszin is gewoon "hallo".

'Romantisch weertje, vindt u niet?' Het was niet meteen de beste openingszin, maar de vrouw keek zo triest dat Hannelore een zekere behoefte voelde om haar op te beuren.

"Mijn vrouw is dood - en de begrafenis was werkelijk fantastisch," luidt de cynische openingszin.

'You are the bomb' blijkt de ideale openingszin te zijn voor de overmoedige versierder.

De klassieke openingszin van Benthams Introduction to the Principles of Morals and Legislation (1789) representeert een fundamentele trek van het Verlichtingsdenken: 'Nature has placed mankind under the governance of two sovereign masters, pain and pleasure […]. 'Pain' en 'pleasure' (nut) zijn de equivalenten in de mens- en maatschappijwetenschappen van Newtons natuurkrachten.

Ik was, moe en tevreden, met twee boodschappenmandjes vol bij de kassa aangekomen, waar een meisje met geweldige sproeten me toen vroeg: 'Anything else?' Ik weet niet of het sarcastisch bedoeld was, humoristisch, of dat het haar normale openingszin was bij iedere nieuwe klant.

De reden dat ik voor deze journalistiek even omstreden openingszinnen koos, in plaats van voor een conventionelere aanpak, werd deels gemotiveerd door het feit dat net in die tijd de eerste brainstormsessies voor het seminar van de Kring van Nederlandse Filmjournalisten over interculturele filmkritiek plaatsvonden.

Dat Uwe Johnson op zijn beurt een inspirator werd van Marons project, kan ten eerste worden afgeleid uit de grenzeloze bewondering die spreekt uit haar portret van de auteur uit 1997, en wordt ten tweede gesuggereerd door de titel die ze aan haar jongste essaybundel gaf. Het boek verscheen als quer über die Gleise, een allusie op de onvergetelijke openingszin van de Mutmaßungen über Jakob.

De profetische openingszin in het voorwoord luidde: "Het probleem van de twintigste eeuw is het probleem van de 'colorline' - de verhouding tussen de donkere en de lichtere rassen..."

Haar zwijgen werkt intimiderend. Je beseft na een paar minuten dat ze daar als een sfinx zal blijven zitten tot je haar opnieuw aanspreekt. Je verzint een provocerender openingszin. Ik hoor dat je een genie bent, zeg je ten slotte.

Aan een Amerikaanse universiteit, zo bericht De Volkskrant van 16 juli 1999, wordt jaarlijks een prijs uitgereikt voor de 'slechtst mogelijke openingszin van een roman.' In het jaar 1999 ging deze 'onderscheiding' naar de volgende inzet: In de aanzwellende duisternis van de oktobernamiddag sjokte Stanley Ruddlethorp lusteloos over het vuile, gebarsten plaveisel, glad van het sputum van de wolken, de heuvel op, aan de voet waarvan het kerkhof lag waar zijn vrouw, zijn zus, zijn broer en drie kinderen waren begraven, en hij opende moeizaam de deur van zijn vervallen huis, nog geheel onwetend van de naderende ramp die zijn leven zou verwoesten.

Uit deze papieren moet toch een artikel zijn te construeren. Uren zit ik zo, maar de bevrijdende openingszin, die de galerijen moet ontsluiten waar ik ontspannen doorheen kan wandelen, komt niet.

Wat heb ik toch een hekel aan telemarketeers; dat zijn van die mensen die je op de meest onmogelijke tijdstippen bellen met achterlijke aanbiedingen, ellenlange enquêtes en vervelende vragen. Oh, u weet wat ik bedoel? Inderdaad, studenten en schoolverlaters die hakkelend een flitsende openingszin oplezen van hun computerscherm, in de hoop dat ze fris en spontaan klinken.

De schitterende openingszin zet de toon: "De grote vijanden bij ons thuis waren de Rolling Stones, Labour-politici en fijngevoeligheid."

In tegenstelling tot zijn Amerikaanse collega beperkt de doorsnee Belgische blogger zich tot luchtige commentaren en waagt hij zich niet aan diepgravende politieke analyses. Dat bewijst bijvoorbeeld de sprekende openingszin van De Blonde Blogger, de weblog van Rudy Van Trappen: "Soms ben ik zeer ernstig, maar die momenten zijn ver te zoeken."

'Deze studie is niet waardevrij.' is de verrassende openingszin van het boek.

De top-3 van meest gebruikte (en dus ook meest afgezaagde!) openingszinnen ziet er als volgt uit: 1. Hoe laat is het? 2. Heb jij vuur? 3. Ken ik jou niet van ergens?

De profetische openingszin in het voorwoord luidde: "Het probleem van de twintigste eeuw is het probleem van de 'colorline' - de verhouding tussen de donkere en de lichtere rassen..."

"Moeten de natte Limburgers zelf voor de kosten van de overstroming opdraaien" is de openingszin van een artikel van redacteur Rob Biersma in NRC Handelsblad van 31 december.

'Deze studie is niet waardevrij.' is de verrassende openingszin van het boek.

De openingszin van die brief, waarin Havermans de inlijving van grote delen van Wateringen door Den Haag aankondigde, luidde: 'Ik realiseer mij heel goed dat bij velen van u geen groot enthousiasme bestaat voor deze verhuizing, maar het feit ligt er en ik wil u daarom niet minder hartelijk verwelkomen.' Daarmee schopte hij tegen het zere been van Wateringse bevolking, want juist het verlies van de lokale identiteit ligt doorgaans bijzonder gevoelig in plaatsen die door de grote buurstad opgeslokt worden.

"Ik ga jullie een verhaal vertellen van een groot, dik, vies varken en zijn boer", zo luidde de openingszin van het foldertje.

Een week lang wil ik de openingszinnen van uw gesprekken beheersen: "Wat erg dat de schrijver dood is!" Of: "Heb je al gehoord dat de schrijver dood is?" Mijn dood is geen detail, net zoals mijn geboorte dat niet was.

Als ik groot ben, wil ik rijk zijn. Het was de openingszin van een opstel dat ze op de middelbare school had geschreven.

Het nieuwe kabinet laat iets van zijn begrip voor de veranderingen blijken in de openingszinnen van het regeerakkoord: "Nederland is een land met toekomst."

"Het leven was geweldig, we leken wel varkens." Met zo'n openingszin van een roman zit je op rozen.

Had het eerste verhaal me al gecharmeerd, de openingszin van het tweede maakte me helemaal nieuwsgierig.

De openingszin van het Ten Geleide, waarin de Romeinse keizers als in het algemeen 'ongeletterde tirannen' worden getypeerd, is voor de eerste twee eeuwen aantoonbaar onzinnig.

"De ACLVB is een liberale vakbeweging; dit betekent dat wij ons uitdrukkelijk bekennen tot het liberalisme als basis voor onze syndicale werking". Dit is de openingszin van ons Congresverslag van december 1975.

Laten we eens teruggaan naar de allerslechtste openingszin van het jaar 1998.

De openingszin van Op zoek is een variatie op de openingszin van Bezorgde ouders, die een variatie op de openingszin van De avonden is - en zo verder. Reve is Reve is Reve, maar steeds een beetje minder.

Denk aan Genesis, de Logos bij de Grieken, denk aan de openingszinnen van het Evangelie van Johannes.

Dat Uwe Johnson op zijn beurt een inspirator werd van Marons project, kan ten eerste worden afgeleid uit de grenzeloze bewondering die spreekt uit haar portret van de auteur uit 1997, en wordt ten tweede gesuggereerd door de titel die ze aan haar jongste essaybundel gaf. Het boek verscheen als quer über die Gleise, een allusie op de onvergetelijke openingszin van de Mutmaßungen über Jakob.

"Voordat de gast uit Moskou mijn zusje Klavdia verkrachtte, at hij zich bij ons eerst eens goed vol", is de openingszin van Polanski [...]. Wie zo durft te beginnen, moet zich als schrijver sterk voelen.

Het museum krijgt als naam het Hello Gorgeous!!-museum, naar de openingszin van Streisand in de film Funny girl uit 1968.

'You are the bomb' blijkt de ideale openingszin te zijn voor de overmoedige versierder.

Ik stond op, rekende mijn twee koffie af en mijn sinaasappelsap, en bedacht een openingszin voor mijn stuk over Svevo.

De lezer [...] wordt na de lectuur wel degelijk door meer dan één gedachte vastgehouden. Zo wordt hij onweerstaanbaar herinnerd aan de openingszin, die als een proleptisch commentaar fungeert bij het verhaal: "Sommige herinneringen uit je schooltijd blijven helder als het vuur dat oplaait op de droge helling vol kurkeik en pijnlijk als de onverwachte kerf met een scheermes."

In de openingszin van deze Indrukken van Afrika wordt de lezer in het Afrikaanse oerwoud gedropt, waar een wrede keizer, die in vrouwenjurken ronddolt, hoofden laat afhakken dat het een lieve lust is.

Uit de hel is het verslag van iemand die zichzelf 'redelijkerwijs (-) als dood [zou] moeten beschouwen', zoals het in de openingszin heet.

Onder de leuze "open die grenzen" schrijft hij: "Tot aan mijn pensioen was ik manager in een multinational. In die jaren reisde ik naar meer dan 25 landen in alle werelddelen. Ik verbleef er telkens in de duurste hotels, maar nam toch ook de tijd om even in de omgeving rond te lopen of door of langs de armenwijken te passeren. Vaak moest men ziende blind zijn om niet geschokt te worden door armoede en de machteloosheid die overal heerste." In deze openingszin zit een Damascus-ervaring ingebouwd, waarbij de ooit rijke zakenman, moreel aangesproken door zijn waarnemingen, nu zijn vrije tijd gebruikt om als ridder van de arme te opereren.

"To boldly go where no man has gone before." Met die openingszin vertrok het ruimteschip Enterprise in september 1966 op missie. Star Trek heeft zijn motto geen oneer aangedaan. Na een moeizame start ging de serie inderdaad verder dan menige andere tv-reeks.

'Waarom staat dit thema eigenlijk op de agenda? Vroeger waren onze leiders niet beter dan nu. Maar de publiciteit brengt ze dichterbij. Soms denk je: we hebben nog nooit zulke brave leiders gehad.' Met deze openingszinnen verwierf voormalig politiek leider Thijs Wöltgens zich een aandachtig gehoor bij de viering van het 95-jarig bestaan van de Radboudstichting.

Hoe moeilijk het echter is een goed begin te verzinnen blijkt uit de overkill die je soms leest bij mensen die wel degelijk het belang van de openingszin goed inschatten.

De tijd waarin tijdschriften nog leiders hadden, is voorbij, - zo suggereert Reinjan Mulder, en ongetwijfeld zal hem bij het schrijven van zijn openingszin de leiderloosheid van het 'Cultureel supplement' van 'NRC Handelsblad' voor ogen hebben gezweefd.

Men zegt wel eens dat men het talent van een schrijver kan meten aan de manier waarop hij zijn werken laat beginnen, een studie van openingszinnen zou een hele cursus literaire kritiek kunnen vervangen.

De vervreemding, waarvan de symptomen al zichtbaar waren in Arcadia, heeft hier extreme vormen aangenomen: Ik hield uitverkoop van mijn volume. Ik was de geabonneerde op mijn lichaam alle seizoenen. Ik was enig intekenaar op mijn lichaam. Ik had een band met mijn rug. Ik leefde in concubinaat met mijn lichaam. Dat zijn een paar openingszinnen die typerend zijn voor deze gedichten.

Toon Tellegen varieert in vijftien scènes op altijd dezelfde openingszin: "Amalia, ik kan niet slapen!".

'Waarom staat dit thema eigenlijk op de agenda? Vroeger waren onze leiders niet beter dan nu. Maar de publiciteit brengt ze dichterbij. Soms denk je: we hebben nog nooit zulke brave leiders gehad.' Met deze openingszinnen verwierf voormalig politiek leider Thijs Wöltgens zich een aandachtig gehoor bij de viering van het 95-jarig bestaan van de Radboudstichting.

"To boldly go where no man has gone before." Met die openingszin vertrok het ruimteschip Enterprise in september 1966 op missie. Star Trek heeft zijn motto geen oneer aangedaan. Na een moeizame start ging de serie inderdaad verder dan menige andere tv-reeks.

Moeilijk hè die openingszinnen? Je kunt het beste een complimentje maken, dan breekt het ijs wel!

"Het leven was geweldig, we leken wel varkens." Met zo'n openingszin van een roman zit je op rozen.

Met elke tekst die ik hem voorlegde stuurde hij me minstens tien keer wandelen. Als ik hem niet in de tweede persoon enkelvoud had geschreven. Of als mijn openingszin meer dan elf woorden telde. Of als ik niet genoeg tussenkopjes had voorzien.

En zo ben ik weer terug bij mijn openingszin.

Ik was, moe en tevreden, met twee boodschappenmandjes vol bij de kassa aangekomen, waar een meisje met geweldige sproeten me toen vroeg: 'Anything else?' Ik weet niet of het sarcastisch bedoeld was, humoristisch, of dat het haar normale openingszin was bij iedere nieuwe klant.

Vissers weet vooral zijn openingszinnen sterk en afgemeten te verwoorden. "De dag waarop ik voor het eerst met Marianne sliep, verwekte ik bij mijn vrouw mijn enige kind."

Haar relaas is echter maar één mogelijkheid uit een scala alternatieven, geweven uit de woordjes: Dames Blanches, La Gaillarderie, Place des Ternes, Sang, Edward en Prousts bekende openingszin: "Longtemps je me suis couché de bonne heure."

Reves klassieke openingszin geeft me telkens weer zin het hele boek nog eens te herlezen: 'Het was nog donker, toen in de vroege morgen van de tweeëntwintigste december 1946 in onze stad, op de eerste verdieping van het huis Schilderkade 66, de held van deze geschiedenis, Frits van Egters, ontwaakte.'

Wanneer ik een roman of novelle 'voel aankomen' (zo'n werk kan zich aandienen in de vorm van een openings- of slotzin, een fragment met kop noch staart, dan wel als een vaag of scherp omlijnd idee), wil ik, om zekerheid te hebben, het boek eerst – ruw – in zijn uiteindelijke verschijningsvorm voor me zien.

Wat een leuk T-shirt (als openingszin) kan het begin zijn van een leuke verkering!

Benali is iemand die deze literaire kwaliteit absoluut in huis heeft. Zijn virtuoze vertelstijl en hilarische fantasie zoals we kennen uit zijn debuut zie je in een aantal stukken uit de bundel 'Maanzaad Stad' terug. Neem een openingszin als: 'Het zou van een onbeschaamde voortvarendheid getuigen als ik de Duivel, die om elf uur 's avonds aankwam op het Centraal Station, op een vroeger tijdstip liet arriveren.'