A - Als zelfstandig naamwoord met het
partikel 1.0
Semagram (extra betekenisinformatie)
Een partikel…
is een deel
- [Afmeting] kan variëren van het allerkleinste elementaire deeltje tot een deeltje met een diameter van een aantal nanometers
- [Omvang concreet] is zeer klein
- [Waarneembaarheid] is meestal niet of nauwelijks waarneembaar met het blote oog
- [Soort] wordt soms onderverdeeld in elementaire deeltjes die niet meer splitsbaar zijn, in subatomaire deeltjes die kleiner dan een atoom zijn en in colloïden die groter dan een molecuul zijn met een diameter tussen 1 en 1000 nanometer
Algemene voorbeelden
Wegbermen hogen per jaar ongeveer 1 cm op door het inwaaien van allerlei stofdeeltjes. Die partikels zijn bijvoorbeeld afkomstig van losse vrachtwagenladingen.
Zowel de patiënt als de zorgenverstrekker kunnen een besmettingsbron van een pathogeen micro-organisme zijn [...]. Bij aërosolvorming door hoesten of door de werking van roterend instrumentarium kunnen besmette partikels ingeademd worden door verzorgend personeel of patiënten.
Wie zeker niet tot de gevestigde wetenschap behoort, is de man van de fundamentele materiedeeltjes. Dat er 36 verschillende van die deeltjes zijn zoals algemeen wordt aangenomen, is onzin, beweert hij. Alles is terug te brengen tot negen partikels: zes materiedeeltjes en drie krachtdeeltjes voor de samenhang.
In het centrum van atomen is er een dichte nucleus die praktisch alle massa bevat. Hij bestaat uit protonen en neutronen. Elk van deze partikels vertegenwoordigt een atomaire massa.
Kwantumcomputing is zo beloftevol door twee kwantummechanische principes: superpositie en 'entanglement'. Afzonderlijke of verbonden partikels kunnen elke mogelijke toestand tegelijk aannemen, tot iemand ze probeert te meten.
Koolstofdioxide komt onder meer door het uitademen in de lucht terecht. In de open lucht worden gemiddeld 400 eenheden koolstofdioxide per miljoen partikels aangetroffen. In kantoren loopt dat echter meestal op tot 1.000 eenheden, wat nog acceptabel is.
Combinatiemogelijkheden
met adjectief ervoor
- microscopische partikels
De mossel is een vastzittend weekdier dat zich voedt met plankton en andere microscopische partikels in het water rondom.
"Dit is luchtvervuiling waar bijna iedereen in de wereld aan wordt blootgesteld [...]. De microscopische partikels, die kleiner zijn dan de diameter van een menselijk haar, zitten in de lucht de we allemaal inademen."
De stad Los Angeles bijvoorbeeld produceert op jaarbasis meer dan half zoveel vervuiling als de olie die uit het Deep Horizon olieplatform ontsnapte, indien rekening wordt gehouden met de dagelijkse 4.740 ton uitstoot van koolmonoxide, microscopische partikels en andere stikstofoxiden.
Woordfamilie
Als deel van een afleiding
Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen
partikel 2.0
(taal en taalkunde)
Semagram (extra betekenisinformatie)
Een partikel…
is een woord
- [Geheel] is een zelfstandig woord
- [Functie] heeft niet een echte lexicale betekenis, maar heeft een grammaticale of pragmatische functie, drukt bijvoorbeeld een grammaticaal aspect uit of geeft een emotionele lading of beleefdheid weer
- [Omvang abstract] is een klein woordje, bestaat zelden uit meer dan een lettergreep
- [Eigenschap of hoedanigheid algemeen] is altijd onverbuigbaar
- [Ongewone of afwijkende eigenschap of hoedanigheid] is zeer moeilijk te vertalen naar een andere taal
- [Voorbeeld of specimen] is bijvoorbeeld wel, toch, maar, aha of au
Algemene voorbeelden
Voor de manier waarop betekenisaspecten van het werkwoord in de brontaal worden uitgedrukt door middel van tempus, modus en aspect, gebruikt het Nederlands dikwijls nuancerende partikels.
In sommige gevallen is het zelfs zo dat de sociale verhoudingen tussen de gesprekspartners (verschil in status, sociale afstand) partikels vereisen die negatieve repercussies hebben op de hoorder.
De grammatica van het Klassiek Chinees vormt de basis voor het moderne Chinees, maar kent enkele fundamentele verschillen [...]. Eén van de belangrijkste verschillen met het modern Chinees is het gebruik van partikels in het wenyan, zoals dit ook in het moderne Japans gedaan wordt. Deze partikels kunnen wijzen op een emotie (verbazing, verontwaardiging, ...) of op een puur grammaticale nuance in de zin.
Daartegenover heeft het Nederlands een voorkeur voor partikels als 'maar', 'dan ook', 'wel', die in het Latijn geen echt equivalent hebben. 'Da mihi castra sequi' (Lucanus) vertaal je het best als 'Geef mij maar het kampleven.'
Vaste verbindingen
Woordfamilie
Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen
partikel 3.0
(taal en taalkunde)
Semagram (extra betekenisinformatie)
Een partikel…
is een woorddeel; is een deel
- [Geheel] is onderdeel van een samenkoppeling met een werkwoord en is dus intuïtief gezien onderdeel van een werkwoord, wat ook door sommige taalkundigen zo gezien wordt, alhoewel het volgens andere taalkundigen om een zelfstandig woord gaat
- [Soort] is een bijwoord of een voorzetsel
- [Functie] voegt een extra betekeniselement aan de werkwoordsbetekenis toe
- [Plaats] wordt in het Nederlands in bijzinnen en als voltooid deelwoord aan het werkwoord vast geschreven, maar staat als persoonsvorm in Nederlandse hoofdzinnen los van het werkwoord op een andere plaats in de zin
- [Gezichtspunt of perspectief] wordt door taalkundigen verschillende theoretische statussen toegeschreven
Algemene voorbeelden
Al in 1980 bekritiseerde iemand in Onze Taal het woord uitproberen en in 1981 wond een lezer zich op over afconcluderen. De klagers hameren er vaak op dat de toevoegingen bij deze werkwoorden geheel overbodig zijn. Als ze inderdaad overbodig zijn, waarom strooien we dan toch zo met deze zogenoemde 'partikels'?
Werkwoorden kunnen uit twee delen bestaan, waarbij het tweede deel, het partikel een bijwoord of voorzetsel is dat het werkwoord een andere betekenis geeft. Het partikel kan bij werkwoordsvormen van plaats veranderen.
Samenkoppelingen waarvan het niet-werkwoordelijk deel een adpositie is, worden ook wel partikel-werkwoorden genoemd. De term 'partikel' is echter uitsluitend een descriptieve term die verwijst naar het linkerdeel van een samenkoppeling, en heeft geen theoretische status in die zin dat er een bepaalde woordsoort mee wordt aangeduid.
De werkwoord-partikelcombinatie is een veel voorkomende constructie in het Hedendaags Engels en is opgebouwd uit een werkwoord en een partikel [...], clean up 'schoonmaken', scare off 'afschrikken', slim down 'afslanken', figure out 'uitzoeken', rub in 'inwrijven', give back 'teruggeven'.
Woordfamilie
Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen
Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen
B - Als zelfstandig naamwoord met de
partikel 1.0
(sport en recreatie)
Semagram (extra betekenisinformatie)
Een partikel…
is visaas; is een voedseldeeltje
- [Afmeting] is een klein voedseldeeltje
- [Omvang concreet] kan in grootte variëren van een zaadje of broodkruimel tot een tijgernootje
- [Ingrediënt] is een kruimel, zaadje (maïs, hennepzaad, etc.) of tijgernootje
- [Functie] is bedoeld om vissen naar een bepaalde plek te lokken, waar dan gevist wordt
- [Plaats] bevindt zich bij gebruik in het water waar de vis zit
- [Aantal of hoeveelheid] wordt altijd in grote aantallen tegelijk gebruikt
- [Activiteit of handeling] wordt in het water gestrooid
- [Behandeling of bewerking] is soms van tevoren geprepareerd of bv. gekookt
Algemene voorbeelden
Ik weet dat er waters zijn in Engeland waar tijgernoten verboden zijn (Savay is er één van) echter dit heeft niks te maken met het schadelijke karakter van de partikel an sich, maar met het mis(ge)bruik ervan en een aantal als gevolg hiervan hieraan toegeschreven dode karpers [...]. Concluderend: tijgernoten zijn en blijven prima partikels die helaas veel te duur zijn.
Na het laatste larvenstadium komen de beweeglijke poppen uit de bodem en vormen een gemakkelijke prooi voor vissen als de karper. Als dit soort verschijnselen zich voordoen dan blijkt de vangkracht van onnatuurlijk aas als partikels en boilies dramatisch terug te lopen.
Hennepzaad echt een killer voor karper en misschien samen met de tijgernoot de beste partikel die er is (smaken verschillen), werkt erg verslavend voor de meeste karperachtigen maar ook witvis is er dol op.