pest 1.0
Semagram (extra betekenisinformatie)
De pest…
is een ziekte
- [Plaats van herkomst] is afkomstig uit het Oosten
- [Tijd] kwam in Europa vaak voor van de veertiende tot en met de negentiende eeuw; komt nu nog wel voor buiten Europa
- [Verloop] heeft een kort verloop
- [Overdraagbaarheid] is zeer besmettelijk
- [Behandeling of bewerking] kan nu behandeld worden met antibiotica als tijdig wordt ingegrepen
- [Werking of functionering] verbreidt zich door zijn besmettelijkheid vaak zeer snel over een groot gebied en wordt dan een epidemie
- [Oorzaak, reden of aanleiding] wordt veroorzaakt door de pestbacterie Yersinia pestis die, via ratten (m.n. de zwarte rat), wordt overgedragen door vlooien
- [Gevolg of resultaat] is meestal dodelijk en kan enorme aantallen slachtoffers maken
- [Waardering] was vroeger een zeer gevreesde ziekte, omdat er toen geen behandeling mogelijk was; werd vroeger soms beschouwd als straf van God
- [Symptoom] komt in verschillende vormen voor, bijvoorbeeld als builenpest of als longpest; wordt in geval van builenpest gekenmerkt door hoge koorts en het ontstaan van etterbuilen; heeft in geval van longpest symptomen die overeenkomen met die van een zware longontsteking, bijvoorbeeld bloed ophoesten
Algemene voorbeelden
De pest en de cholera zijn uitgedreven door de riolering.
Daarnaast is er nog de omstandigheid dat in het midden van de 14de eeuw de pestepidemie, de "zwarte dood" genoemd, voor een schreeuwend gebrek aan ambachtslieden zorgt, want een kwart van de Westeuropese bevolking bezwijkt aan de pest.
Waar is de tijd dat de Middeleeuwse bevolking onder allerlei plagen zoals de pest gebukt ging, door de gebrekkige hygiëne en de onbestaande gezondheidszorg?
De pest is bijvoorbeeld een plaag die door ratten wordt verspreid.
In de middeleeuwen had men het over de pest als een roede Gods, een verpersoonlijking bij uitstek van dat verschijnsel.
Combinatiemogelijkheden
als subject bij een werkwoord
- uitbreken
Het land was verdord, de rivieren waren drooggevallen, en de uitwerpselen van mens en dier lagen hoog opgetast in de straten. Het aantal ratten nam explosief toe. En toen brak de pest uit. Het was de zoveelste uitbraak van de gevreesde Zwarte Dood, waarvan we tegenwoordig weten dat het builenpest en longpest was. Duizenden werden ziek en stierven.
Vertegenwoordigers van de landen van de Europese Unie komen vandaag in Brussel bijeen voor spoedberaad over de verspreiding van de pest die in India is uitgebroken. In Groot-Brittannië zijn drie mensen in ziekenhuizen opgenomen met symptomen die erop wijzen dat zij besmet zijn met de pest.
Vaste verbindingen
bubonische pest
-
(
specialistisch )vorm van pest die gekenmerkt wordt door gezwollen lymfeklieren (bubonen); builenpestSynoniem: builenpest
Pest manifesteert zich in drie klinische vormen: de bubonische pest, primaire septicemie en pneumonie. Van deze drie vormen is de bubonische pest de meest klassieke met gezwollen lymfeklieren.
de pest inhebben; zwaar de pest inhebben
-
verschrikkelijk balen van iets; vreselijk boos of geïrriteerd zijn over iets
Ze had de pest in omdat ze met haar moeder mee moest en die vriend.
"Top Gun sprong fantastisch. Ik ben zeer tevreden." Lansink en Voorn hadden daarentegen zwaar de pest in. De Twent, die op de twaalfde plaats eindigde, was kwaad op Easy Jumper, de Hilversummer vooral op zichzelf. "Mijn voet schoot uit de beugel, die kwam voor het zadel terecht", aldus Voorn, die op de 21ste plaats bleef steken.
de pest hebben aan iets of iemand
-
een hekel hebben aan iets of iemand
Ik heb de pest aan grote bedrijven. Die zijn verziekt.
"Als ik de pest aan iemand heb, zit ik hem in alles dwars, ook als dat geen zin heeft, maar Ad heeft gelijk, voor de afdeling is zijn voorstel beter."
er de pest in hebben; er de pest in krijgen
-
er ontzettend van balen; er ontzettend door geïrriteerd rakenVroeger ook wel eufemistisch er de P in hebben, omdat men vond dat men met de pest niet mocht spotten.
Synoniem: er de P in hebben
"Weet je, ik zal 't je maar eerlijk zeggen: toen ik jou zag, op die eerste avond, had ik er de pest in dat jij een vriendinnetje had"
Ik dacht aan de nog te beantwoorden brieven en kreeg er de pest in.
geen pest
-
(
informeel )helemaal nietsSynoniem: geen reet (
zeer informeel )Synoniem: geen zier (
informeel )Jammer genoeg weet ik de vindplaats niet meer, maar een tijd terug las ik iemand geciteerd die ongeveer dit zei: 'Elke man weet diep in zijn hart verdomd goed dat hij er geen pest van terecht heeft gebracht, van het leven, van de ontwikkeling van zijn talenten.'
iemand haten als de pest; iets haten als de pest
-
iemand of iets heel erg haten
Hij was de geest die het liefst over de wateren zweefde en alles wat maar in de richting wees van werk haatte als de pest.
Ze willen privacy, maar ook openbaarheid; ze kunnen lief zijn voor elkaar, maar elkaar ook haten als de pest.
iemand mijden als de pest; iets mijden als de pest; iemand schuwen als de pest; iets schuwen als de pest
-
iemand of iets heel erg mijden; iemand of iets heel erg schuwen
Ze is altijd zo negatief, die zus van me. Als het even kan mijd ik haar als de pest.
De schrijver poseert als brullende leeuw die klauwt naar iedereen die te dicht komt, als mensenhater die sociale aangelegenheden als de pest mijdt.
Proust, die twee eminente medici in zijn naaste familie had, schuwde dokters als de pest.
kleine pest
-
lichte vorm van pest bij mensen die weerstand hebben opgebouwd tegen de pest, met tijdelijke symptomen als koorts, rillingen, opgezette lymfeklieren, hoofdpijn en uitputting; pestis minor
Synoniem: pestis minor (
specialistisch )Dan is er ook nog de pestis minor. Deze wordt ook wel de kleine pest genoemd en is een lichte vorm van de pest, die voorkomt bij mensen die weerstand tegen de ziekte hebben opgebouwd. Verschijnselen zijn o.a. koorts, rillingen, opgezette lymfeklieren, hoofdpijn en uitputting. De verschijnselen verdwijnen na een week spontaan.
krijg de pest!
-
verwensing
Hij neemt een aanloop en maakt een duik. Hij komt keihard op het asfalt terecht. 'Krijg de pest,' roept hij: 'Het heeft nog gevroren ook!'
pneumonische pest
-
(
specialistisch )vorm van pest met longontstekingachtige symptomen, die ontstaat door inademing van pestbacillen of door uitzaaiing naar de longen via het bloed; longpestSynoniem: longpest
De derde vorm van pest: pneumonische pest, is het gevolg van een infectie door een aërosol of door hematogene uitzaaiing naar de longen en is de meest waarschijnlijke vorm van pest die zich voordoet bij een aanslag.
septicemische pest; septische pest
-
(
specialistisch )zeldzame vorm van pest als gevolg van verspreiding van de pestbacterie in het bloed, waarbij inwendige bloedingen optreden die de huid van het slachtofer zwart doen lijken, hetgeen mogelijk de bijnaam zwarte dood opleverdeSepticemische pest is zeldzaam en kan primair zijn, of secundair na een bacteriëmie en sepsis als gevolg van bubonische of pneumonische pest.
Septische pest is een infectie die zich via het bloed verspreidt. Zelfs voordat andere symptomen van builenpest of longpest optreden, kan de patiënt al overlijden.
Siberische pest
-
ernstige infectieziekte die bij dieren en mensen voorkomt en veroorzaakt wordt door de miltvuurbacterie en die zich kenmerkt door een steenpuistachtige huidaandoening en vaak ook longontsteking en een vergrote of ontstoken milt; miltvuur; antrax
Voor hem is de conclusie het belangrijkst en die luidt: "Sinds Sverdlovsk krijgt miltvuur de weinig aantrekkelijke naam van 'Siberische pest'."
stinken als de pest
-
heel erg stinken
'Deze morgen om zes uur stonden er tien Mangyan in mijn kamer,' zei Christer. 'Ze denken dat ik, omdat ik journalist ben, al hun problemen kan oplossen. Ze stonken als de pest... Ze smeren zich met urine in tegen insecten...'.
zich verspreiden als een pest
-
zich zeer snel verspreiden
In Holland is graaf Willem II vermoord, de katharen verspreiden zich als een pest over Europa, Brugge is in opstand gekomen tegen graaf Gwijde van Dampierre.
Woordfamilie
Als deel van een afleiding
Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen
Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen
- pestbacil
- pestbacterie
- pestbestrijding
- pestbuil
- pestdokter
- pestdood
- pestdragend
- pestepidemie
- pestgebied
- pestgevaar
- pesthaard
- pestheilige
- pesthuis
- pestimport
- pestjaar
- pestkerkhof
- pestlijder
- pestlucht
- pestoproer
- pestpatiënt
- pestperiode
- pestplaag
- pestpokken
- pestschip
- pestslachtoffer
- pestsoort
- peststam
- pestuitbraak
- pestvlo
- pestvogel
- pestvrij
- pestwonde
- pestzieke
- pestziekte
- pestzuil
- pestzweer
pest 2.0
Betekenisbetrekking
| Betrokken betekenissen | 1.0 : 2.0 |
|---|
Semagram (extra betekenisinformatie)
De pest…
is een ziekte
- [Overdraagbaarheid] is een zeer besmettelijke ziekte die zich snel verspreidt en die moeilijk te bestrijden is
- [Behandeling of bewerking] is moeilijk te bestrijden en wordt daarom vaak bestreden door ruiming en destructie van grote hoeveelheden dieren; ook wordt vaak preventief geruimd en vernietigd
- [Oorzaak, reden of aanleiding] wordt veroorzaakt door een virus, bacterie, schimmel of een ander micro-organisme
- [Voorbeeld of specimen] is bijvoorbeeld varkenspest of vogelgriep
Algemene voorbeelden
Het tv-journaal vertoonde de destructie van een miljoen door pest aangetaste varkens en overtollige legkippen.
De pest in je stal, betekent volledig van nul herbeginnen. Je eigen kweekzeugen, het resultaat van jaren zorgvuldig werken, worden van de ene dag op de andere vernietigd.
Combinatiemogelijkheden
als subject bij een werkwoord
- uitbreken
Inmiddels is het aantal besmette bedrijven in de Gelderse Vallei, waar de pest twee weken geleden uitbrak, opgelopen tot 38, er zijn nog 32 bedrijven verdacht [...]. Van verdachte bedrijven in het Zeeuwse Breskens en het Gelderse Laren is nog onduidelijk of er vogelpest heerst.
De redactie vernam dat de getroffen varkenshouder samenwerkte met een bedrijf waar de pest uitbrak en dat zijn varkens rechtstreeks contact hadden met besmette dieren. De varkenskoorts schuift dus langzaam op richting België.
Woordfamilie
Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen
Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen
pest 3.0
Betekenisbetrekking
| Betrokken betekenissen | 1.0 : 3.0 |
|---|
Semagram (extra betekenisinformatie)
Een pest…
is een zaak
Algemene voorbeelden
De Brugse tekenaar Benoît is naar Schaarbeek verhuisd. 'Het toerisme is een pest geworden,' luidde zijn laatste oordeel.
Nicotine is een pest. In alle openbare gebouwen zou het roken moeten worden verboden voor de kunstwerken.
Ik herinner me de dag dat hij een nest kattenjongen had ontdekt, enkele weken oud. Ze waren een pest in de leegstaande stallen.
Vaste verbindingen
de pest zijn voor iets; de pest zijn voor iemand; de pest zijn van iets
-
zeer schadelijk voor iets of iemand
Particratie is de pest van de politiek, en speelt meestal in het nadeel van de vrouwen. Het is deze pest die middelmatige individuen in staat stelt zich te positioneren en zich te handhaven.
"In de huidige situatie bestaat de indruk dat er veel wordt gefraudeerd. Dat is de pest voor degenen die echt van de bijstand afhankelijk zijn."
dat is juist de pest
-
dat is juist het vervelende
"Dat is juist de pest", zegt de LIFFE-directeur. "Handelaren hebben op de werkplek geen enkele uitlaatklep. Spanning moeten ze altijd binnenhouden. Omdat het hun anders geld kost."
Woordfamilie
Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen
Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen
pest 4.0
(pejoratief)
Betekenisbetrekking
| Betrokken betekenissen | 1.0 : 4.0 |
|---|
Semagram (extra betekenisinformatie)
Een pest…
is een persoon
Algemene voorbeelden
Ach, wie houdt er ook van de oude man, hij is een pest, hij heeft geen plaats meer in deze wereld.
Vaste verbindingen
een pest zijn voor iets; een pest zijn voor iemand
-
een schadelijk of vervelend persoon zijn voor iets of iemand
Geen beste maatjes zijnde (Pasolini schreef ooit over Fo: "Hij is een pest voor het theater, maar hij is en blijft Fo."), stootten zij toch door naar dezelfde fundamenten van onze zichzelf als welvoegelijk omschrijvende maatschappij: de hypocrisie van een moraal die seksualiteit tot zonde verheft om er de ware vunzigheden als corruptie, uitbuiting, politiek machtsspel en oorlogsindustrie beter achter te kunnen verbergen.