precariaat

De verliezers [...] willen [...] verhaal halen. Ze hunkeren naar revanche op de moderne tijd, die hen als marginaal 'precariaat' of archaïsche klasse heeft afgeschreven. Omdat deze verliezers te oud of te verdeeld zijn voor een klassiek gevecht op straat en de werkvloer, kunnen ze zich alleen uiten via de stembus. Dat is nu gebeurd. Trump heeft zijn claim waargemaakt dat hij het 'bloed, zweet en tranen' van de oude industrie-samenleving beter aanvoelt dan die 'cappuccino drinkende, witte wijn nippende' mooie mensen die de toekomst in glaspaleizen vormgeven.

Het planbureau onderscheidt zeven sociale klassen. De 'werkende bovenlaag' (20 procent van de bevolking), de 'jongere kansrijken' (9 procent), de 'rentenierende bovenlaag' (12 procent), de 'werkende middengroep' (25 procent), de 'laagopgeleide gepensioneerden' (18 procent), de 'onzekere werkenden' (10 procent) en het kwetsbare 'precariaat' (6 procent). De twee groepen onderaan, 1 op de 6 mensen, blijven in alle opzichten achter op de rest, zegt Vrooman. "Mensen in het 'precariaat' zijn gemiddeld 65 jaar oud. Daardoor heeft het voor die groep weinig zin om heel zwaar in te zetten op de arbeidsdeelname."

Met behulp van een statistisch model verdeelden de onderzoekers hen over zeven op elkaar lijkende groepen: de sociale klassen. De klassen in het rapport van de SCP: de werkende bovenlaag (19,9 procent); de jongere kansrijken (8,6 procent); de rentenierende bovenlaag (12,2 procent); de werkende middengroep (24,9 procent); de laagopgeleide gepensioneerden (18,1 procent); de onzekere werkenden (10 procent); het precariaat (mensen die zeer kwetsbaar en kansarm zijn, 6,3 procent).

Volgens voorlopige resultaten van een onderzoek behoort acht procent van de Duitsers, zo'n zeven miljoen inwoners, tot het "precariaat ", een samentrekking van "precair" en "proletariaat". De stichting bedoelt er niet alleen de mensen mee die onder de armoedegrens leven - in Duitsland op dit moment een netto-inkomen onder 930 euro per maand - maar die ook alle hoop en ambitie kwijt zijn. In Oost-Duitsland zit liefst twintig procent van de bevolking in dat "precariaat". Het woord "onderlaag" staat niet eens in de studie, maar de partijvoorzitter van de sociaal-democraten, Kurt Beck (SPD), concludeerde vorige week in een interview: "Duitsland heeft een groeiend probleem, sommigen noemen het een onderlagen-probleem".

In dit boek beschrijft Guy Standing (hoogleraar aan de universiteit van London) het 'precariaat'. Een samenvoeging van precair en proletariaat. Precair betekent in het Nederlands 'hachelijk' of 'netelig'. Dat is ook precies wat Standing bedoelt. Het precariaat is ook een nieuwe groep, het is niet alleen een klasse, zoals het proletariaat. Hij vergelijkt het met een situatie, die hij omschrijft als: " precariousness of residency, of labour and work and of social protection". Het precariaat is niet hetzelfde als de 'working class', of 'de arbeiders'. Deze groep kent verschillende vormen van zekerheid, die geheel of gedeeltelijk ontbreken bij het precariaat.

Precariaat is nog een zeldzaam woord, maar daar komt ongetwijfeld verandering in. Het is de vertaling van precariat, door een Engelse hoogleraar gemunt voor een verontrustend fenomeen: de groeiende maatschappelijke laag van mensen met tijdelijke, vaak slecht betaalde banen, weinig sociale zekerheid en nog minder politieke invloed. Ongewis is hun bestaan; vandaar de benaming, een samentrekking van precarious (precair) en het achtervoegsel van proleteriat (proletariaat). Guy Standing, zo heet de hoogleraar, signaleert dit precariaat her en der.

In rijkere landen zoekt Standing zijn precariaat onder de slachtoffers van een 'absurd rijke elite', machtig genoeg om een maatschappij haar eisen op te leggen: minder overheidsregels, minder belasting op hoge inkomens, autoritaire controle op non-conformisten en losers in de marktsamenleving. Zo ontstaat 'een nieuwe gevaarlijke klasse'. Gevaarlijk, omdat ze gevoelig is voor populisme en extremisme.