rokade 1.0
(sport en recreatie)
Semagram (extra betekenisinformatie)
Een rokade…
is een schaakzet
- [Functie] dient om de koning te beschermen en om de toren actief aan het spel te laten deelnemen (te "ontwikkelen")
- [Beginpunt] heeft de oorspronkelijke positie van koning en toren als beginpunt
- [Eindpunt] heeft voor de koning een eindpunt van twee velden naar rechts of links en voor de toren van twee of drie velden naar rechts of links en zorgt ervoor dat koning en toren naast elkaar komen te staan
- [Pad of traject] betekent voor de koning een verplaatsing van twee velden en voor de toren een verplaatsing van twee of drie velden
- [Positie] vindt plaats op de lijn waarop de koning en torens gepositioneerd zijn, waarbij de koning meestal nog wordt afgeschermd door drie pionnen
- [Richting] bestaat uit het in horizontale richting verplaatsen van de koning naar links of rechts, waarbij de toren in de tegenovergestelde richting wordt verplaatst
- [Activiteit of handeling] is het verplaatsen van zowel de koning als de toren in het schaakspel
- [Wijze] kan kort of lang uitgevoerd worden
- [Handelende persoon] wordt uitgevoerd door een witspeler of zwartspeler in het schaakspel
- [Middel] wordt uitgevoerd met de koning en de toren in het schaakspel
Algemene voorbeelden
Een andere bijzondere zet is de rokade. Dit is de enige zet in het spel waarbij je twee stukken tegelijk mag bewegen, de koning en een toren. Bij een rokade beweegt de koning naar links of rechts tegen de toren aan, waarna de toren over de koning heen springt naar het andere, direct aan de koning, grenzende vlakje.
Voorwaarden om een rokade te mogen uitvoeren: - de koning die gaat rokeren mag nog niet verplaatst zijn tijdens het spel. - de toren die gaat rokeren mag nog niet verplaatst zijn tijdens het spel. - alle vlakjes tussen de koning en de toren dienen leeg te zijn. - de koning mag voor de rokade niet schaak staan. - de koning mag tijdens de rokade niet bewegen over een vlakje dat aangevallen wordt (bereikbaar is) door een vijandig stuk. - de koning mag niet rokeren naar een vlakje dat aangevallen wordt door een vijandig stuk.
Een zet bestaat uit het verplaatsen van 1 stuk van het ene vlakje naar een ander vlakje, volgens de regels geldend voor dat specifieke stuk. Uitzondering op deze regel is de "rokade". Hierbij verplaatsen 2 stukken tegelijk, de koning en een toren.
Het publiek probeert eerst zijn belangrijkste stukken te ontwikkelen en te rokeren. De witte koning komt dan betrekkelijk veilig te staan en vervolgens kan wit proberen de komende zwarte aanval op de damevleugel op te vangen. Tegenstander Bouwe Boschma lijkt er hetzelfde over te denken. Zijn laatste tegenzet, de rokade, geeft ook al aan, dat hij de voorkeur geeft aan de voltooiing van zijn ontwikkeling.
Wim Verreycken (Vlaams Blok) zei dat het compromis hem deed denken aan "een grote rokade in een schaakspel, waarbij de koning wordt weggestopt achter de toren".
Combinatiemogelijkheden
als object bij een werkwoord
- (een) rokade doen
- (een) rokade uitvoeren
Hiernaast heeft de witte koning een korte rokade gedaan. De zwarte koning mag geen lange rokade doen omdat de toren van de lange zijde al eens verplaatst is.
In dit geval gaat de rokade niet door, omdat de toren van wit het veld bedreigt waar de koning overheen zou moeten worden verplaatst. Wanneer deze bedreiging wordt opgeheven en de koning en toren van zwart verder nog steeds niet verplaatst zijn, mag alsnog rokade over de korte zijde worden uitgevoerd.
- een rokade verhinderen
- een rokade voorkomen
Na 14. Dd1xd4 Pg5-e6, 15. Dd4-b4 zou wit vooralsnog de zwarte rokade verhinderen en tevens de aanval openen op b7.
Paul kon een pion pakken waarna Johan de witte rokade zou kunnen voorkomen.
Vaste verbindingen
korte rokade
-
zet waarbij de toren twee velden in horizontale richting verplaatst wordt om over de koning heen te springen die zelf twee plaatsen in de richting van de oorpronkelijke positie van de toren is gezetIn de notatie weergegeven als 0-0.
Antoniem: lange rokade
Men onderscheidt de korte en de lange rokade. In beide gevallen gaat de koning vanuit zijn beginpositie (op de e-lijn) twee velden opzij en gaat de toren vanuit zijn beginpositie over de koning heen naar het veld direct naast de koning. Bij de korte rokade gaat de koning dus naar de g-lijn en de toren van de h- naar de f-lijn.
Belangrijke afkortingen: 0-0 = rokade met toren h1 of toren h8 (korte rokade).
lange rokade
-
zet waarbij de toren drie velden in horizontale richting verplaatst wordt om over de koning heen te springen die zelf twee plaatsen in de richting van de oorspronkelijke positie van de toren is gezetIn de notatie weergegeven als 0-0-0.
Antoniem: korte rokade
Bij de lange rokade gaat de koning naar de c-lijn en de toren van de a- naar de d-lijn.
De kant waar de toren de meeste velden moet overbruggen om over de koning heen te kunnen springen heet de lange rokade. De andere kant heet de korte rokade.
Belangrijke afkortingen: 0-0-0 = rokade met toren a1 of toren a8 (lange rokade).
witte rokade
-
rokade met de witte schaakstukken; rokade van wit; rokade door de witspeler
Antoniem: zwarte rokade
Paul kon een pion pakken waarna Johan de witte rokade zou kunnen voorkomen.
zwarte rokade
-
rokade met de zwarte schaakstukken; rokade van zwart; rokade door de zwartspeler
Antoniem: witte rokade
Na 14. Dd1xd4 Pg5-e6, 15. Dd4-b4 zou wit vooralsnog de zwarte rokade verhinderen en tevens de aanval openen op b7.